Bookmany print

Гулжаҳон Мардонова 
~
44
~ 
Узоқ давом этадиган қочиш, қувишдан сўнг ниҳоят 
болалардан кимдир рўмолчани даврабоши белгилаган 
жойга элтиб беради. Даврабоши ғолибга: 
– Шартингни айт, Азизжон, – дейди. 
Азизжон болаларга ўзига ёққан шартни айтади. 
Шартлар турлича бўлиб, жисмоний, маънавий, адабиёт 
ёки санъатдан бўлиши мумкин. Улар қандай бўлмасин 
болалар ўзаро келишиб бажарадилар. Ўйин ана шу 
тариқа узоқ давом этади. 
“Қулоқ чўзма” ўйини ҳаракатли ва воситали ўйин- 
лар сирасига киради. Восита бу тош тугилган рўмолча. 
Ўйин давомида болаларнинг тинимсиз югуриши эса 
ҳаракатдир. Ўйин иштирокчиларнинг жисмоний қув- 
вати ошишига, маънан юксалишига, билмаганларини 
билиб олишига ҳисса қўшади. 
Чертмак 
Тошкент шаҳридан ёзиб олинди. 
Ўйинда ўғил болалар икки жамоага бўлинади. Ҳар 
бир жамоанинг ўз ўртабошиси бор. Улар ўйинда ҳалол- 
ликни назорат қилиб туради. Энди икки гуруҳ ишти- 
рокчилари бир-бирларига қараганча ўтириб оладилар. 
Уларнинг орасидаги масофа узоқлиги уч, тўрт метр 
чамаси бўлади. Биринчи жамоа ўртабошиси рақиб 
жамоадан бирорта боланинг кўзини қўллари билан 
маҳкам бекитадида, ўз жамоасидан бирорта болани 
имлаб чақиради. Чақирилган бола секин қадам ташлаб 
келиб кўзи бекитилган боланинг бошига чертади. У ўз 
жойига бориб ўтиргач, барча болалар: 
Чертмак, чертмак, 
Тополмасанг эрмак, 
деб куйлаб турадилар.
Ана энди кўзи очилган иштирокчи диққат билан 
рақиб жамоа аъзоларини кузатади. Ва уни ким черт- 

---

Ўзбек миллий ўйинлари 
 
~
45
~ 
ганини топишга ҳаракат қилади. Агар тополмаса, рақиб 
жамоага қўшиб олинади. Ўйинда ким чертганини 
шивирлаб айтиш мумкин эмас. Агар ким бу тартибни 
бузса ўйиндан четлаштирилади. 
Ана шу тартибда ўйин давом этади. Ўйин якунлан- 
ганда қайси жамоада иштирокчи кўпайган бўлса, ана 
шу жамоа ғолиб ҳисобланади. Рақиб жамоа эса улар- 
нинг айтган шартларини бажаради. 
Ўйин болаларда зийраклик хусусиятини шакллан- 
тиради. 
Гулдир-гуп 
Самарқанд вилояти Булунғур туманидан ёзиб олинди. 
Ўйинда ўн бир нафар бола иштирок этади. Уни 
ўйинбоши бошқариб боради. Болалар тенг иккига 
бўлиниб, икки гуруҳни ташкил қиладилар. Барча бола- 
лар ўтириб олгач ўйинбоши: 
– Гулдир гуп, ўрага сичқон тушди. Ўйинни Рустам- 
нинг жамоаси бошлайди, – дейди ўртабоши. 
Жамоа сардори Рустам эса бирорта ҳазилкаш 
болага имо-ишора қилади. 
– Онови, Байман қишлоқлик Нортожи бор-ку, – 
дейди унинг гуруҳидан бирорта бола. 
Ўзлари кутмаган ҳолда рақиб жамоа аъзолари унга 
ағрайиб қараб турадилар. Гап ташлаган бола эса худди 
нон чайнаётгандек оғзини кулгили қимирлатиб туради. 
Бола ўз қиёфасини турли куйга солиб қийшайтиради. 
Рақиб жамоа аъзоларидан бирортаси унинг бу қилиқ- 
ларига чидолмай кулиб юборади.
– Ана сен кулиб юбординг Ашур. Энди бизнинг 
жамоага ўтасан, – дейди Рустам. 
Ашур ноилож Рустамнинг гуруҳига қўшилади. 
Энди навбат Жалолнинг гуруҳига келди. Жалол ҳам 
бирорта қизиқчироқ болага изн беради. 

---