Cİlt 1 – 1978 erciyes üNİversitesi yayini-163
“Ermeni Propagandasının Amerika...”, s.113-114; Mutlu
Download 3.2 Mb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- BİBLİYOGRAFYA 1. ARŞİv vESİKALARI
- 2.TETKİK ESERLER
- RUSYA’YA GÖÇEN ERMENİLER SORUNU vE BU SORUNUN ERMENİ MİLLİYETÇİLİK HAREKETLERİ ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ Okt. Döndü Sena ARSLAN
- ERMENİ-RUS İLİŞKİLERİ
|
“Ermeni Propagandasının Amerika...”, s.113-114; Mutlu, Osmanlı Devleti’nde..., s.323; Amerikan donanmasının 13 Ağustos 1904 tarihinde İzmir’e gelmesi sonucu Osmanlı Hariciye Nezareti 15 Ağustos 1904’te merî kanunlar çerçevesinde Amerikan okullarını tanıyacağını Amerikan sefaretine bildirmiştir. Bunun üzerine Amerikan sefirinin emri ile Amerikan donanması 16 Ağustos 1904’te İzmir’den ayrılmıştır. 75 BOA, HR.SYS., Belge No:74/47. 482 HOŞGÖRÜDEN YOL AYRIMINA ERMENİLER / CİLT 1 anlatan mektupların dahi cevaplanmadığı, sonuçta sorunların çözümü konusunda başarısızlık yaşandığı bildirilmektedir. İstanbul Amerikan Elçiliği ve Washington arasındaki iletişimsizlik sorunların çözümünü geciktiren nedenlerden biridir 76 . Bu nedenle sorunların çözümü ve Amerikan misyonerlerinin haklarının Amerikan hükümeti nezdinde savunulması ve Amerikan mallarına verilen zararın ödenmesi için kuru- lan Müdafaa Komitesi, Babıâli’ye başvurmuştur 77 . Bunun yanında, İstanbul’da bulunan Amerikan elçisi de misyonerlerin korunmadıkla- rından dolayı bu zararların meydana geldiğini, eğer misyonerlere yeteri kadar korunma sağlanırsa ve reformlar derhal uygulanırsa misyonerlerin ne maddî ne de manevî zarar görmeyeceğini belirtmiştir 78 .
sıkıntı da, Babıâli’nin misyonerlerin uzaklaştırılması konusunda gerekli çalışmalar yapmasıdır. Terrell, bu konuyu bildiğini fakat kendisine resmî herhangi bir yazı da gönderilmediğini söylemektedir 79 . Encümen-i Mahsusa-ı Vükelâ’nın kararı üzerine II. Abdülhamit’in iradesi ile Ame- rikan ve İngiliz misyonerlerinin, Ermeni olaylarının çıkması ve gelişme- sindeki zararlı faaliyetleri dolayısıyla yurt dışına ihraç edilmeleri; Bitlis, Mardin, Mameratülaziz, Urfa ve Müfettiş Şakir Paşa’ya bildirilmiştir. Fakat Amerikalı misyonerlerin sınır dışına çıkarıldıklarına dair bir kayda rastlanılmadığı bilinmektedir 80 .
Boston Journal, Washington Times, Evening Star, Newyork Times gazetelerinde Amerikalı misyonerlerin Osmanlı Devleti’nden çıkarıl- maları ve bu duruma Amerikan hükümetinin karşı çıkması üzerinde birçok yazı yayınlanmıştır. Misyonerlerin suçlu olup olmadığı kararının Osmanlı mahkemelerine bırakılmasının da doğru olmadığı, bu nedenle misyonerlerin tahliyesi için İngiltere’nin devreye girmesi, Londra’da bir miting yapılması hakkında istekler gazete haberleri arasında yer 76 Despatches From United State Ministers To Turkey, Mic:77, Roll:167, Vol:6, Septem- ber 5, 1895; ayrıca bkz. Despatches From United State Ministers To Turkey, Mic:77, Roll:167, Vol:6, August 5, 1895. 77 BOA, HR, SYS., Belge No:74/9. 78 BOA, HR.SYS., Belge No:74/42. Ayrıca bu konuda bkz. BOA, HR.SYS., Belge No:74/50. 79 Despatches From United State Ministers To Turkey, Mic:46, Roll:59, Vol:60, December 28, 1895. 80 Mutlu, Osmanlı Devleti’nde..., s.310. 483 Dr. Dilşen İNCE ERDOĞAN almaktadır 81 . Christian Herald gazetesinin 27 Ekim 1896 tarihli nüshası Armenian’s New Danger başlığını taşımaktadır. Burada Sultan’ın, Osmanlı topraklarından Amerikan misyonerlerinin çıkarılması konusunda büyük çaba sarf ettiği yazılmıştır. Türklerin ilk olarak zayıf Hıristiyan halkın üzerine gittiği ve başarılı olduğu belirtilmiştir. Bu halk Ermenilerdir ve gazeteye göre zalimce öldürülmüşler ve işkenceye maruz bırakılmışlar- dır. Türkler daha sonra bu zayıf Hıristiyan halkı koruyan koruyuculara, misyonerlere yönelmişler ve onları ülkeden uzaklaştırmak için büyük çaba harcamışlardır. Osmanlı Devleti yazılan haberlerin doğru olmadı- ğını ispatlamak ve haklılığını göstermek zorundadır. Bu nedenle bu tür yazılar yazan gazeteler düzenli olarak takip edilmeli ve gerekli cevap- lar yazılmalıdır. Fakat Washington’da bulunan Osmanlı elçiliğinin bu konuda bazı sıkıntıları mevcuttur. Bunlardan en önemlisi gazetelerin düzenli olarak alınması için gerekli paranın sağlanamamasıdır 82 . Amerikalı misyonerler, Boston’a ve konsolosluklara gönderdikleri raporlarda ve mektuplarda sürekli olarak olumsuzluklardan bahsetmiş- lerdir. Fakat Sivas konsolosu Jewett’a Mardin, Bitlis ve Merzifon’dan gönderilen bazı raporlarda, kendilerine dostça davranıldığı belirtilmek- tedir. Bu nedenle Konsolos Jewett’ın Osmanlı makamları ile sıkıntı yaşanan konular hakkında misyonerlere bazı sorular sorduğu ve verilen cevapları da belli başlıklar altında sıraladığı görülmektedir. Misyoner- lerin, Jewett’a verdiği cevaplara göre, Osmanlı yöneticileri Amerikan okullarına karşı olumsuz tutum sergilememekte, dinden dönenler cezaya çarptırılmamakta, sadece kitap basımı ve dağıtımı konusunda sıkıntılar yaşanmaktadır. Jewett’a göre Türkler okullardan çok, yaban- cıların etkisinden korkmaktadırlar 83 . Anadolu’da bulunan Osmanlı yerel yöneticileri de ayrıca, Amerikalı misyonerlere ait olan malların tümünün muhafaza edildiğine dair Hariciye Nezareti’ne gerekli yazıları göndermektedirler 84 . Osmanlı Devleti’nin sınırları içinde faaliyet gösteren misyonerlerin hem Osmanlı yerel yöneticiler, hem de bazı Kürt aşiretleri ile yaşadıkları sorunların, her iki ülke arasındaki ilişkilerde etkili olmadığını söylemek doğru olmaz. Amerikalı misyonerler zaman zaman İngiliz konsolosla- 81 BOA, HR.SYS., Belge No:73/26. 82 BOA, A.MKT.MHM., Belge No:536/31. 83 BOA, HR.SYS., Belge No:2735/10. 84 BOA, HR.SYS., Belge No:73/79. 484 HOŞGÖRÜDEN YOL AYRIMINA ERMENİLER / CİLT 1 rının korumaları altında faaliyetlerine devem etmiş olsalar da, ABD dış siyasetinde benimsemiş olduğu ilkelere rağmen asla misyonerlerini korumasız bırakmamıştır. Osmanlı Devleti de misyonerlerin, Erme- niler ve Bulgarlar üzerindeki olumsuz faaliyetlerine rağmen, devletin içinde bulunduğu zorluk nedeni ile ABD ile ilişkilerde denge politika- sını izlemiş, fakat her türlü baskıya rağmen misyoner faaliyetlere karşı gerekli tedbirleri de almıştır. Misyoner faaliyetlere karşı alınan tedbirler, yapılanların denetlenmesi ve hatta kısıtlanması konusunda ne kadar yerinde olsa da, dış baskılar yerinde ve zamanında uygulamaya geçilme- sini engellemiştir. Osmanlı Devleti ile ABD arasında gelişen ilişkilerde unutulmaması gereken en önemli nokta Osmanlı Devleti’nin varlığına yönelik tehditlerden hiç birinin uzun vadede misyoner etkinliklerinden daha tehlikeli olmadığı; asker, diplomatın yarattığı tehdidin yaşanan zamanla ve yerle ilgisi olduğu, hâlbuki misyonerlerin okulları aracılığı ile gelecek için tehdit yarattıklarıdır 85 . 85 Deringil, İktidarın Sembolleri..., s.119. 485 Dr. Dilşen İNCE ERDOĞAN BİBLİYOGRAFYA 1. ARŞİv vESİKALARI BAŞBAKANLIK OSMANLI ARŞİVİ (BOA) DÜVEL-İ ECNEBİYE DEFTERİ :2/2 1245, 2/2 1251. HR.SYS. :55/1, 64/43, 65/48, 73/26, 73/79, 74/9, 74/42,
74/47, 74/50, 2735/10, 2736/45. Y.PRK.TKM. :36/27.
A.MKT.MHM. :536/31, 619/17. ABCFM ARŞİVİ EASTERN TURKEY MİSSİON :REEL 695. AMERİKAN MİLLİ ARŞİVİ DESPATCHES FROM US MİNİSTERSTO TURKEY :MİC:46, Roll:59, Vol:60; MİC:
46, Roll:60, Vol:61; MİC:
77, Roll:167, Vol:6; ROLL:
62, Vol:64; ROLL:
1, Vol:1; Roll:168, Vol:7; Roll:2, Vol:2; T:568, Roll:1;
T:681, Roll:2, Vol:2. 2.TETKİK ESERLER AKTER, Ahmet, Tehcir Öncesi Anadolu’dan Amerika’ya Ermeni Göçü, İstanbul 2004. AMERİCUS, “Issues Between the United States and Turkey”, North American Review, May, 1906, Vol:5, Sayı 185, . AMES, Herbert Brown, “Turkish-American Treaty Relations”, The American Political
BARTON, James L., Daybreak in Turkey, Newyork, 1908. ERHAN, Çağrı, Türk-Amerikan İlişkilerinin Tarihsel Kökenleri, Ankara 2001. DERİNGİL, Selim, İktidarın Sembolleri ve İdeoloji, II. Abdülhamit Dönemi (1876-1090), İstanbul 2002. ELMACI, Mehmet Emin, İttihat- Terakki ve Kapitülasyonlar, İstanbul 2005. KURAN, Ercüment, XIX. Yüzyılda Osmanlı Türklerinin Amerika’yı Tanıması, 500. Yılında
ERDOğAN, Dilşen İnce, Amerikan Misyonerlerinin Faaliyetleri ve Van Ermeni İsyanları (1896), İstanbul 2008. EROL, Mine, “Amerika’nın Tunus ile Olan İlişkileri”, Ankara Üniversitesi Dil, Tarih ve Coğrafya Fakültesi Dergisi, Cilt XXX, Sayı 1-2, Ankara 1982, s.176-178 EROL, Mine, Amerika’nın Cezayir ile Olan İlişkileri (1785-1816), İstanbul Üniversitesi Tarih Dergisi, Sayı XXXII, İstanbul 1979, s.698-701. GOODSELL, Fred Field, They Lived Their Faith, Boston, 1961. GORDON, Leland James, American Relations With Turkey, 1830-1930. GRABİLL, Joseph L., “Missionary İnfluenceon American Relationsw.th the Near East 1914-1923”, The Muslim World, January, 1968, Vol: LVIII, Hartford Seminaray Fondatioın, 1968, s.43. 486 HOŞGÖRÜDEN YOL AYRIMINA ERMENİLER / CİLT 1 H. O. DWİGHT, Constantinople and Its Problems- Its People, Customs, Religions and
HAMLİN, Cyrus, My Life and My Times, Boston 1924. HAYDAROğLU, İknur Polat, Osmanlı Devleti’nde Yabancı Okullar, Ankara 1990. KANTARCI, Şenol, ABD’de Ermeni Toplumu ve Türkiye’ye Yönelik Lobi Faaliyetleri. KOCABAŞOğLU, Uygur, Anadolu’daki Amerika, Ankara 2000. KOCABAŞOğLU, Uygur, Kendi Belgeleriyle Anadolu’daki Amerika, Arba Yayınları, İstanbul 1991. KÖPRÜLÜ, Orhan Fuad, “Tarihte Türk-Amerikan Münasebetleri”, Belleten, Ağustos
1987, Cilt LI, , Sayı 200, s.933. LANGLEY, Lester D., “Jacksonian America and the Otoman Empire”, The Muslim World, January 1978, Vol: LXVIII, 1978, s.52. MUTLU, Şamil, Osmanlı Devleti’nde Misyoner Okulları, İstanbul 2005. POLATOğLU,
İknur Haydar, Osmanlı İmparatorluğu’nda Yabancı Okullar, Ankara 1990. REED, James Elden, “American Foreign Policy, The Politics of Missions and Josiah Strong (1890-1900)”, Church History, June 1972, Vol:41, No:2, s.230-233. Re-Thinking Mission, Newyork 1932. ŞİMŞİR, Bilal, “Ermeni Propagandasının Amerika Boyutu Üzerine”, Tarih Boyunca Türklerin Ermeni Toplumu ile İlişkileri Sempozyumu (8-12 Ekim 1984, Erzurum), Ankara 1985, s.78-81. TİBAWİ, A. L., American Interest In Syria, Oxford 1966.
487 Okt. Döndü Sena ARSLAN RUSYA’YA GÖÇEN ERMENİLER SORUNU vE BU SORUNUN ERMENİ MİLLİYETÇİLİK HAREKETLERİ ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ Okt. Döndü Sena ARSLAN Bozok Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Bölümü, Yozgat-TÜRKİYE Tlf.: 0 354 242 10 21, e-posta: sena.arslan@bozok.edu.tr
488 HOŞGÖRÜDEN YOL AYRIMINA ERMENİLER / CİLT 1 ÖZET Ermeniler Berlin Konferansı ile yabancı devletlerin dikkatlerini çekmeyi başarmakla birlikte bağımsızlık ya da muhtariyet gibi emellerine ulamamış- lardır. Tıpkı Balkanlar’da olduğu gibi silahlı mücadele ile amaçlarına ulaşmak için 1890’lardan itibaren ayaklanmaya başlamışlar ve Erzurum, Sason, Zeytun, Van gibi bölgelerde isyanlar çıkarmışlardır. İsyanlar Batılı devletlerin Ermenilerle ilgilenmesini, söz konusu bölge- lerde tahkikat heyetlerinin oluşturulmasını sağlamıştır. Ancak diğer taraftan da Müslüman halk ile Ermeni halkın karşı karşıya gelmiş olması, Osmanlı hükümetinin uyguladığı tedbirler ve Rusya’nın coğrafî yakınlığı nedeniyle bu dönemde Rusya’ya çok sayıda Ermeni göç etmiştir. Rusya’ya göç eden Ermeni sayısının giderek artması ve Rusya’nın bağım- sızlık fikrinin kendi sınırları içinde yaşayan Ermenileri de etkileyeceğin- den endişe duyması nedeniyle Rusya, Ermeni muhacirleri geri göndermek istemiştir. Osmanlı Devleti ise göç eden Ermenilerin Osmanlı topraklarına döndüğünde faaliyetlerine kaldığı yerden devam edecekleri görüşündedir. 1899 yılı sonunda Rusya Osmanlı Devleti’nden elde edeceği malî çıkarlar ve Ermeni milliyetçiliğini Osmanlıya kanalize ederek rahat nefes almak için Ermenileri iade etmekten vazgeçmiştir. Bu durum ise Ermeni milliyetçiliğinin Rusya tarafından Osmanlıya karşı koz olarak kullanılmasına ve Ermenilerin Rusya’dan çok Batılı devletlere yanaşmasına neden olmuştur. Bu çalışmada Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nden temin edilen belgeler ışığında Rusya’nın bu politikasının Ermeni milliyetçiliğine etkisi ele alın- mıştır.
489 Okt. Döndü Sena ARSLAN GİRİŞ Büyük devletlerin sömürgeci emelleri ve milliyetçilik akımının etkisiyle tanışana kadar Osmanlı topraklarında yaşayan farklı dine, ırka mensup topluluklar Millet Sistemi çerçevesinde huzurlu bir hayat sürmüştür 1 . Bu tarihten itibaren Osmanlı egemenliğinde yaşayan Hıris- tiyan unsurlar büyük devletlerin özellikle İngiltere ve Rusya’nın desteği ile ayaklanıp bağımsızlıklarını elde etmeye başladılar. Osmanlı Devleti’nde millet-i sadıka olarak adlandırılan Ermeniler de XIX. yüzyılın ikinci yarısından itibaren bağımsızlık faaliyetlerine giriştiler. Bu arada Batılı devletler de Osmanlı Devleti üzerindeki emel- lerini gerçekleştirmede Ermenilerden yararlanabileceklerini anlamaya başladılar. Ermenilerin yaşadığı Doğu Anadolu bölgesi, Karadeniz, İskenderiye Körfezi ve Basra Körfezi üçgeni arasında bulunması da Ermenilerle ilgilenmelerinde etkili olmuştur. 1 Salahi R. Sonyel, “Büyük Devletlerin Osmanlı İmparatorluğu’nu Parçalama Çaba- larında Hıristiyan Azınlıkların Rolü”, Belleten, Ankara, Cilt XLIX, Sayı 195, Aralık 1985, TTK Yayını, Ankara 1988, s.648-647. 490 HOŞGÖRÜDEN YOL AYRIMINA ERMENİLER / CİLT 1 Ermeni Meselesi Osmanlı Devleti’nde yaşayan Ermenilerin toplumsal, kültürel, ekonomik, yönetimsel ve siyasal statülerinden doğmamıştır. Ermeni Meselesi Rusya, İngiltere ve Fransa’nın Şark Meselesi olarak adlandırılan emperyalist politikalarının bir uzantısıdır. 1850’lerden özellikle 1870’lerden sonra Avrupa devletlerinin dikkatini çekmeye baş- layan Ermeniler 1877-1878 Osmanlı Rus Savaşı’ndan sonra imzalanan Ayastefanos Antlaşması ile ilk kez milletlerarası antlaşmada kendilerini duyurdular. Bu antlaşmanın yerine imzalanan Berlin Antlaşması ile Ermeniler ve Ermeni Sorunu büyük devletlerin nezaretinde olmak üzere Osmanlı Devleti’nce yapılacak bir ıslahat problemi halinde uluslar arası gündeme dâhil olmuştur.
Ermeniler ile ilgilenen ilk ülke Rusya’dır. Aslında Rusya’nın amacı Balkanlar ve Boğazlar üzerinden Akdeniz’e inmekti. Bu nedenle de Rusya Küçükkaynarca ile elde ettiği Hıristiyanların vasiliği rolünü söz konusu bölgedeki Hıristiyanları Osmanlı Devleti’ne karşı ayaklandırıp bu uluslara bağımsızlık kazandırmak için kullanmıştır. Rusya bu yolla söz konusu ulusların kendisine minnet duyacağını kendi vasiliği altında olacağını düşünmüştü. İngiltere’nin bu planı anlayıp Balkan uluslarının yanında yer almaya başlaması Rusya’nın hayal kırıklığı yaşamasına sebep olmuştur. Bağımsızlığını elde eden Balkan uluslarının Rusya yerine İngiltere’ye minnet göstermeleri Rusya’nın sıcak denizlere inme konusunda yeni bir güzergâh çizmesine de neden olmuştur. Balkanlar ve Boğazlar üzerinden Akdeniz’e inemeyeceğini anlayan Rusya Doğu Anadolu üzerinden amacına ulaşmaya karar vermiştir. Rusya bu tarihe kadar Hıristiyan bir ulus olmasının ötesinde hiç ilgilenmediği Ermeni- lerle özel olarak ilgilenmeye başlamıştır 2 .
olursak: Tarafların ilk münasebeti 1829 yılında, Osmanlı-Rus Savaşı sırasında olmuştur 3 . Savaş sırasında Rus orduları Erzurum’a kadar ilerlemiştir. Bu esnada da bölgede yaşayan Ermeniler Rus ordularının gelişini sevinçle karşılamıştır. Hatta savaş sonrası yapılan Edirne Ant- laşması sonrası Osmanlı topraklarında yaşayan Ermenilerin bir kısmı 2
3 Kamuran Gürün, Ermeni Dosyası, Rüstem Yay., İstanbul 1998, s.80. 491 Okt. Döndü Sena ARSLAN Rusya’ya göç etmiştir. Ne var ki bu tarihlerde Rusların asıl ilgisi hala Balkanlar’dadır. 1856 yılında imzalanan Paris Antlaşması’na Rusya’nın da dahil olduğu dört büyük devlet azınlıklar konusunda ıslahat yapılması ile ilgili bir madde koydurmuştur. Söz konusu madde takip eden yıllarda batılı devletlerin Osmanlı topraklarına müdahalesine de imkân ver- miştir. Gürün, Rusya’nın Ermeni toplumu ile bu tarihte hiçbir suretle ilgilenmediğini dile getirmektedir 4 .
Ermeniler bağımsızlık konusunda başarıya ancak büyük devletlerin desteği ile ulaşabileceklerini anlarlar. İşte bu yıllarda Ermeniler büyük devletlerin ilgisini kendi üzerlerine çekmeye çalışırlar. Ancak ne Rusya 5
buna yanaşır ne de İngiltere. Ermeniler kısmen de olsa hedeflerine 1877-1878 Osmanlı Rus Savaşı sonrası imzalanan Ayastefanos Antlaşması ile ulaşırlar. Ermenilerin çabaları sonucu antlaşmaya Ermenilerle ilgili bir madde konulmuştur(16. Madde). Antlaşmanın bu maddesine göre Osmanlı Devleti Ermenilerin yerleşik olduğu eyaletlerde bölge menfaatlerinin gerektirdiği ıslahat ve tensilatı vakit kaybetmeksizin icra edeceğini ve Ermenileri Kürtlere ve Çerkezlere karşı koruyacağını taahhüt etmektedir 6 .
diğer büyük devletleri en çok da İngiltere’yi rahatsız etmiştir. İngiltere Rusya’nın Doğu Anadolu’dan Akdeniz’e ulaşmaya çalıştığını bunun için de araç olarak Ermenileri gördüğünü anlamakta gecikmez. Ayestefanos Antlaşması’nı iptal edip yerine Ermenileri tüm batılı devletlerin himaye- sine almak için Berlin Konferansı toplanmıştır 7 . Berlin Konferansı’ndan 4 Gürün, Ermeni Dosyası, s.87. Söz konusu durumun hem Rusya’nın kendi içinde ve Avrupa’da yaşadığı sorunlardan hem de Osmanlı Ermenilerinin bu dönemde henüz yeni yeni kıpırdanmaya başlamalarından kaynaklandığını söyleyebiliriz. 5 Aynı dönemde Rusya’daki Ermenilerin her türlü hakları ellerinden alınmaya çalışılmaktadır. 6 Mim Kemal Öke, Uluslararası Boyutlarıyla Anadolu-Kafkasya Ekseninde Ermeni Sorunu, İz Yayıncılık, İstanbul 1996, s.119. 7 Öke, Ermeni Sorunu, s.120. Berlin Antlaşması’nda aynı konu 61. madde olarak geçmekte ve Osmanlı Devleti’nin Ermenilerin yaşadığı bölgelerde ıslahat yapma- sını öngörmektedir. Osmanlı Devleti’nin ıslahatları Batılı devletlerin gözetiminde gerçekleştireceği dile getirilmektedir. Akdes Nimet Kurat, Türkiye ve Rusya, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1990, s.90. 492 HOŞGÖRÜDEN YOL AYRIMINA ERMENİLER / CİLT 1 sonra İngiltere Doğu Anadolu’da kendisine minnet duygularıyla bağlı bir Ermenistan kurulmasını sağlamak ve böylece Rusya’nın önüne Doğu Anadolu’da set çekerek Akdeniz’e inmesini önlemek siyaseti izlemeye başlamıştır 8 .
kurulacak bağımsız hatta muhtar bir Ermeni devletinin kendisi için zararlı sonuçlar doğuracağı görüşündedir. Rusya içinde önemli mik- tarda Ermeninin yaşaması aynı taleplerin kendi vatandaşlarından da gelebileceği endişesini yaratmıştır. Bu nedenle Rusya Doğu Anadolu’da kurulacak bağımsız bir Ermenistan fikrine karşı çıkmıştır. Yine de 1878’i takip eden ilk yıllarda iki devlet de Ermenilere destek konusunda birlikte hareket etmiştir. Her iki devlet de Ermenilerin yaşa- dıkları topraklarda ıslahat yapılmasını yani Berlin Antlaşması’nın ilgili hükmünün uygulanması konusunda ısrarlarını sürdürürler. Babıâli’ye ortak bir nota verirler. Söz konusu ortaklık çok sürmez. İngiltere’nin daha önce bahsetti- ğimiz planlarının su yüzüne çıkması ile bozulmaya başlar. 1881 yılında Rus çarının öldürülmesi ile Rusya’nın Ermeni meselesindeki tavrı da netleşir. Rusya Ermenilerin ıslahat taleplerini desteklemediği gibi Erme- niler konusunda Osmanlı ile aynı çizgi ye gelir. Bu tarihten itibaren Rusya
9 . Ancak bu durum Rusya’nın Ermenilerle ilgilenmekten vazgeçtiği anlamına gelmez. Rusya’nın amacı Ermenilerin haklarını koruyor gibi görünerek Osmanlı hükümetinin başına dert açıp, imparatorluk zayıf- ladıkça da Ermenileri kışkırtıp yayılmacı politikasını sürdürmektir 10 .
tamamen İngiliz etkisine girmesinden duyduğu endişedir. Diğer taraf- 8 Ermeniler de bağımsız Ermenistan emellerine ancak İngiltere’nin yardımı ile ula- şabileceklerini anlamışlar ve bu yönde bir yol izlemeye başlamışlardır. Ramazan Çalık, Alman Kaynaklarına Göre II. Abdülhamit Devrinde Ermeni Olayları, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 2000, s.88. 9 Davut Kılıç, “Rusya’nın Doğu Siyaseti’nde Eçmiyazin Kilisesi’nin Rolü (1828- 1915)”, Ermeni Araştırmaları, Sayı 2, Ankara Haziran-Temmuz-Ağustos 2001, s.55.
10 Nurşen Mazıcı, Uluslararası Rekabette Ermeni Sorunu’nun Kökeni (1878-1920, Download 3.2 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|