Davlatning iqtisodiyotdagi rolini miqdoriy baholash

Asosiy tayanch tushunchalar

Iqtisodiyotni davlat tomonidan tartibga solish (IDTTS) - qonunchilik, ijro va nazorat qilish xarakteridagi tadbirlar tizimini ishlab chiqish va amalga oshirish.
IDTTS maqsadi - iqtisodiy va ijtimoiy barqarorlikni ta’minlash, iqtisodiy tizimni mustahkamlash va uni o‘zgarib turuvchi sharoitga moslashtirishga qaratiladi.
Davlatning iqtisodiy vazifalari - iqtisodiy tizimning amal qilishiga shart-sharoit yaratish va iqtisodiyotni tartibga solish hamda iqtisodiy o‘sishni ta’minlashga qaratilgan choratadbirlardan iborat bo‘ladi.
IDTTS usullari - tartibga solishning ma’muriy va iqtisodiy vositalari birligi.
Bevosita usullar - iqtisodiyotni tartibga solishning ta’qiqlash, ruxsat berish va majbur qilish xarakteridagi ma’muriy vositalari.
Bilvosita usullar - iqtisodiyotni tartibga solishning iqtisodiy vosita va dastaklari.
Iqtisodiy siyosat - bu iqtisodiyot sub’yektlarining uz faoliyatiga oid yo‘l-yuriqlari va sa’y - harakatlarining majmuasidir.
Mikrosiyosat - bu firmalar va xonadonlarning siyosati.
Makrosiyosat - bu davlatning milliy iqtisodiyotga oid siyosati.
Megasiyosat - turli davlatlar, xalqaro kompaniyalar va xalqaro tashkilotlarning jahon iqtisodiyotiga taalluqli siyosatidir.
Xonadon siyosati - o‘z iste’molini maksimumlashtirish, kelajak uchun jamg‘arma hosil etish va nihoyat jamg‘arma kadrqiymatini saqlab qolishga qaratiladi.
Firma siyosati - foydani maksimumlashtirish va o‘z mavqeini mustahkamlashni ko‘zlaydi. Bu siyosat tarkiban ishlab chiqarish, tijorat, narx, moliya va raqobat siyosatidan iborat bo‘ladi.
Davlatning iqtisodiy siyosati - uning iqtisodiyotdagi o‘rnidan kelib chiqadi. Davlat iqtisodiyotning oddiy ishtirokchisi emas, balki uni tartiblab turuvchi kuch bo‘lib, iqtisodiyotga bozor qonun-qoidalariga to‘sqinlik qilmaydigan, balki bularga sharoit yaratib beradigan darajada aralashadi. Bunga u o‘z siyosati orqali erishadi. Bu siyosatning maqsadi umumilliy bo‘lib, barqaror iqtisodiy o‘sishni, iqtisodiy mustaqillikni, iqtisodiy xavfsizlikni, milliy pul kadr-qiymatining barqarorligini, xalq farovonligini, milliy Iqtisodiyotning integrasiyalashuvini va nihoyat, milliy Iqtisodiyotning kelajagini ta’minlashdan iboratdir. Davlat o‘z siyosatini iqtisodiy, xukukiy va siyosiyma’muriy vositalar yordamida amalga oshiradi.