Ekoloji LÜĞƏt a
Download 3.98 Mb. Pdf ko'rish
|
|
TORPAQ SOXULCANI – torpaqda yaşayaraq torpaqəmələgəlmə prosesində və torpağın münbitliyinin formalaşmasında mühüm rol oynayır.
fərqlənən müxtəlif su formaları. A.A.Rode bərk, yumşaq-asılı, sərbəst (qravitasiya və kapilyar) və buxarşəkilli (torpaq havasında) su formaları ayırır. Bitki üçün yumşaq-asılı və sərbəst su daha əlverişlidir. T.s. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin PREZİDENT KİTABXANASI ────────────────────────────────────────── 449
torpaqəmələgəlmə proseslərində böyük əhəmiyyət kəsb edir. TORPAQ ŞƏRAİTİ – torpağın bitki və heyvanın həyatı üçün əhəmiyyət kəsb edən xassələri: mexaniki tərkibi, kimyəvi xassələri, torpağın flora və faunasının inkişaf dərəcəsi, rütubətlik, aerasiya və s.
vahidləri. Müasir genetik torpaq təsnifatının əsasını torpaq profilinin quruluşu təşkil edir. Genetik torpaq tipi dedikdə birtipli iqlim şəraitində, eyni mənşəli, vahid morfoloji quruluşlu və birtipli ana süxurlar üzərində əmələ gələn torpaq qrupu nəzərdə tutulur. Yer kürəsinin hər yerində torpaqəmələgətirən amillər eyni təsirdə olmadığından ayrı-ayrı zonalarda müxtəlif keyfiyyətli və müxtəlif inkişaf səviyyəli T.t.-nə rast gəlmək olur. Morfoloji quruluşuna, fiziki, fiziki-kimyəvi xassələrinə görə T.t. yarımtipə, növə, növmüxtəlifliyinə bölünür. Azərbaycan ərazisində T.t.-nin şaquli zonallığı aydın görünür. Dağ-çəmən, qonur dağ-meşə, qəhvəyi dağ-meşə, qara, dağ şabalıdı, boz-qonur, boz və s. T.t. var. Azərbaycanın torpaq örtüyünün tərkibi (torpaq tipinə görə) № Torpaqlar
Sahə
Min ha % 1 Dağ-çəmən 559,3 6,5 2 Qonur
dağ-meşə 416,5 4,8
3 Qəhvəyi dağ-meşə 1212,0 14,0
4 Dağ qaratorpaq 76,2
0,9 5 Şabalıdı (boz-qəhvəyi) 2200,6 25,5 6 Sarı 157,1 1,8 7 Boz
və boz-qonur 2493,2
28,9 8 Çəmən 1050,8 12,2 9
475,9 5,5
Respublika üzrə cəmi: 8641,5 100 TORPAQ-YER RESURSLARI – bütün kənd təsərrüfatı sahələri və istifadə formasından asılı olmayaraq bütün torpaq örtüyü resursları. TORPAQ ZOOLOGİYASI – torpaqda yaşayan heyvan orqanizmlərini öyrənən elm. Heyvanların (10 tipinin) həyatı torpaqla sıx Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin PREZİDENT KİTABXANASI ────────────────────────────────────────── 450
əlaqədardır. Onların əksəriyyətini onurğasızlar təmsil edir. Onurğalı heyvanlardan ayaqsız amfibiyalar, sürünənlər və bəzi məməli heyvan növləri (gəmiricilər və s.) torpaqla daha çox əlaqədardır. Torpaq orqanizmlərindən soxulcanlar, məryəmqurdlar, çoxayaqlılar və s. tam mənada saprofaq olub, torpağın bərpasında böyük rol oynayırlar. Torpaqda küllü miqdarda yırtıcı və zərərli heyvan növləri yaşayır və fəaliyyət göstərir. TORPAĞIN AERASİYASI – Torpağın saxlaya bildiyi havanın miqdarı (faizlə) və onun atmosfer ilə mübadiləsi. Torpağın hava keçirmə qabiliyyətindən və nəmliyindən asılıdır. Torpaq havasının əsas elementi atmosferdən daxil olan oksigendir. O, köklərin, torpaq heyvanat aləminin və aerob mikroorqanizmlərinin tənəffüsünü təmin edir.
nəticəsində pozulmuş torpaq sahələrinin əvvəlki münbitliyini bərpa etmək; 2) «Atılmış»” (istifadədən çıxmış) torpaq sahələrindən təkrar istifadə edilməsi. TORPAĞIN BİOLOJİ AKTİVLİYİ – torpaqda mikroorqanizmlərin (azot fiksəsi, ammonium fiksəsi, denitrifikasiya, nitrifikasiya) və ya torpaq orqanizmləri, həmçinin bitkilərin kök sistemi tərəfindən torpağa buraxılan fermentlərin təsiri ilə gedən proses.
xassələrinə görə torpaqların müqayisəli qiymətləndirilməsi. T.b. onun münbitliyini, yəni keyyfiyətini ballarla ifadə edən kəmiyyət göstəricisidir. Torpaqdakı proseslər və keyfiyyət dəyişilmələri yalnız onun xassələrini dəqiq öyrənməklə müəyyən edilir. T.b. torpaqların iqtisadi qiymətləndirilməsi, torpaq kadastrının tərtibi, meliorasiya və s. üçün zəruridir.
və qələvilərin təsiri nəticəsində torpağın (və torpaq məhlulunun) mühit reaksiyasını az və ya çox saxlamaq qabiliyyəti. Belə ki, zəif podzol torpaqların turşuya münasibətinə görə buferliyi 2-3, qaratorpaqlarınkı 10-a bərabərdir. T.b. ekosistemin mühüm göstəricilərindən biridir.
formasına məruz qala bilir: radioaktiv, mikrob, pestisid, neft və s. T.ç. torpaqəmələgəlmə prosesinin gedişini dəyişir (çox vaxt onu
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin PREZİDENT KİTABXANASI ────────────────────────────────────────── 451
dayandırır), məhsuldarlığı aşağı salır, bitkidə çirkləndiricilər bitkidən bilavasitə və ya vasitə ilə (bitki və ya heyvan qida maddələri vasitəsilə) insan orqanizminə daxil olur. Nəhayət, T.ç. torpağın xəstəliklərdən və digər arzu olunmayan mikroorqanizmlərdən özünü təmizlənməsini zəiflədən xəstəlik və mikrobioloji çirklənmə qorxusu yaradır. Məs. çirklənməməiş torpaqda qanlı ishal və yatalaq xəstəliklərinin törədiciləri 2-3 sutka, zəif çirklənmiş torpaqda isə qanlı ishal törədiciləri bir neçə ay, tifin törədiciləri isə il yarıma qədər qala bilir. T.ç. bəzən geniş əraziləri tuta bilir. Məs. 1980-ci ildə keçmiş SSRİ ərazisində pestisidlərlə çirklənmiş torpaqların sahəsi 40 mln. ha olmuşdur (Əkin sahəsinin 1/6-i). TORPAĞIN DEQREDASİYASI (lat. deqratatio – enmə, aşağı düşmə) – Təbii amillərin və ya insanın təsərrüfat fəaliyyətinin (düzgün aparılmayan aqrotexnika, çirklənmə və s.) təsiri nəticəsində torpağın xassələrinin tədricən pisləşməsi, humusun miqdarının azalması, torpaq strukturunun pozulması və münbitliyinin aşağı düşməsi ilə nəticələnir. TORPAĞIN DUZLAŞMASI (ŞORLAŞMASI) – Torpaqda suda həll olan duzların yığılaraq şoran və şorakət torpaqların əmələ gəlmə prosesi. T.d. ilkin və sonradan ola bilər. İlkin düzlaşma qrunt sularının buxarlanması, ana süxurun duzluluğu və ya eol (küləklə sovrulma), biogen və digər amillərin təsirilə torpaqda duzların təbii olaraq toplanması nəticəsində baş verir. Sonradan T.d. su rejiminin süni dəyişdirilməsi, məs. düzgün suvarılma aparılmadıqda baş verir. T.d. xloridli, sulfat-xloridli, sulfatlı, sodalı ola bilər. TORPAĞIN EROZİYASI – Meylli sahələrdə (yamaclarda) suyun torpağı və onun ayrı-ayrı hissələrini yuması nəticəsində torpaq örtüyü bütövlüyünün pozulması və dağılması. Bax. eroziya.
sönməmiş əhəng CaO verərək turşuluğunu azaltmaq. TORPAĞIN FLORASI VƏ FAUNASI – Torpaqda yaşayan bitki, göbələk, külli miqdarda göy-yaşıl, yaşıl, sarı-yaşıl yosunlar məskunlaşır (2000 növdən artıq). Onlar həm torpağın səthində, həm də üst qatlarında yaşayaraq üzvi maddələri fotosintez edir, torpağı oksigenlə zənginləşdirir, göy-yaşıl yosunların bəzi növləri isə havadan azotu fiksə edir. Burada həm də çoxlu miqdarda saprofit göbələklər, bakteriya və Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin PREZİDENT KİTABXANASI ────────────────────────────────────────── 452
aktinomisetlər inkişaf edir (xüsusilə meşə torpağında). Torpaq fauna ilə də xeyli zəngindir. Burada heyvanların bir hissəsi kapilyar və pərdə rütubətə uyğunlaşır (protozon və nematodun çox kiçik növləri). Burada buğumayaqlılardan gənələr və s. də yaşayır. Bu iki qrup faunanın miqdarı 1 sm 3 torpaqda minlərlədir. Torpaqda həm də xeyli iri onurğasızlar da – yağış soxulcanı, çoxayaqlılar, cücülərin sür- fələri, həmçinin yereşən onurğalılar – köstəbək, kor siçan, marmot yaşayır. Torpaqdakı bütün bitkilər və heyvanlar (xüsusilə bakteriyalar, aktinomisetlər və yosunlar, nano-mikro və mezofauna) ekosistemin mü- hüm hissəsi olub torpaqəmələgəlmə prosesində böyük rol oynayır. TORPAĞIN GENETİK HORİZONTLARI – torpaqəmələgəlmə prosesində ayrılan və torpaq səthinə müəyyən dərəcədə paralel yerləşən, nisbətən oxşar torpaq qatları. Bir-birindən və ana süxurdan rənginə, strukturuna, quruluşuna, tərkibinə və digər əlamətlərinə görə seçilir. T.g.h.-nın birliyi torpaq profilini əmələ gətirir.
etmək məqsədilə torpağa gips verilməsi; şorakət və şorakətləşmiş torpaqların fiziki-kimyəvi xasələrini yaxşılaşdırır. T.g. meliorasiyanın bir forması sayılır. TORPAĞIN GÜCDƏN DÜŞMƏSİ , torpağın yorulması – Torpağın tərkibinin, torpaqda mikroorqanizmlərin (göbələk, bakteriya) miqdarının, mikroelementlərin və bəzi makroelementlərin ehtiyatının bu və ya digər dərəcədə kəskin pozulması və kənd təsərrüfatı bitkilərinin məhsuldarlığının azalması. T.g.d.-nin əsas səbəbləri eyni sahədə uzun müddət eyni kənd təsərrüfatı bitkisinin becərilməsi, torpaqda xəstəliktörədən mikroorqanizmlərin toplanması, zərərli cücü və alaqların inkişafı və s.-dir. Qarşısını almaq üçün növbəli əkinə riayət etməli, gübrələrdən və pestisidlərdən istifadə etmək lazımdır.
maksimal miqdarı (tam hava tutumu) və ya torpağın müəyyən nəmliyində havanın miqdarı (həcm faizi).
istifadəsində olan (fermer, meşə təsərrüfatı və s.) torpaqların yerində (naturada) yoxlanılması. Yer quruluşu (meşə quruluşu) təşkilatları
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin PREZİDENT KİTABXANASI ────────────────────────────────────────── 453
tərəfindən yerinə yetirilir. T.i.-nın məqsədi ayrı-ayrı torpaq sahələrinin mövcudluğunu aşkar etməkdir. T.i. aerofotoşəkilçəkmə və yerdə yoxlama vasitəsilə aparılır. TORPAĞIN QİYMƏTLƏNDİRİLMƏSİ – bax: ğorpağın bonitetləşdirilməsi. TORPAĞIN QLOBAL FUNKSİYALARI – Torpaq biosferdə bir sıra qlobal funksiyalar yerinə yetirir. Onlardan əsasları sxemdə göstərilir.
TORPAĞIN QRANULOMETRİK TƏRKİBİ, MEXANİKİ TƏRKİBİ (lat. Granulum - dənəcik) – Torpağı təşkil edən (diametrinə görə) müxtəlifölçülü hissəciklərin faiz, yaxud çəki ilə ifadə olunan nisbi miqdarı. Torpağın qranulometrik elementlər adlanan ayrı-ayrı hissəcikləri bir neçə fraksiya təşkil edir: 10 mm-dən iri hissəciklər daşlar, 10-5 mm-lik iri çınqıl, 5-3 mm-lik xırda çınqıl, 3-1 mm-lik iri qum, 1-05 mm-lik orta qum, 0,5-0,25 mm-lik narın qum, 0,25-005 mm- lik tozlu gil, 005-0,01 mm-lik narın gil, 0,01-0,005 mm-lik iri toz, 0,005-0,001 mm-lik narın toz və 0,001 mm-dən kiçik hissəciklər isə lil adlandırılır. Bu fraksiyaları əksər hallarda qruplaşdırıraq 2 yerə ayırırlar: 0,01-dən kiçik hissəciklər – «fiziki gil»”, 001-dən böyük hissəciklər “fiziki qum”. T.q.t. onun müxtəlif fiziki təsirlərə münasibətini (qranulometrik və aqreqat tərkibi, strukturu, həcm kütləsi, məsaməliyi, hava, su, istilik, elektrik, radioaktivlik və s.) müəyyən edən xassələrdir.
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin PREZİDENT KİTABXANASI ────────────────────────────────────────── 453
T.q.t. Azərbaycan Respublikası torpaqlarında çox geniş diapazonda – qumdan ağır gilli tərkibə kimi dəyişir. T.q.t.-n bitkiçilikdə və əkinçilikdə çox böyük elmi-təcrübi əhəmiyyətə malikdir. TORPAĞIN QURAQLIĞI – bitkinin inkişafının ləngiməsi və ya məhv olması həddinə qədər torpağın quruması. TORPAĞIN MELİORASİYASI – yüksək və sabit məhsul almaq məqsədilə torpağın hidroloji və iqlim şəraitinin yaxşılaşdırılması istiqamətində aparılan tədbirlər sistemi T.m.-na ilk növbədə suvarılması, qurudulması, həmçinin səthi axımın nizamlanması, duzlu torpaqların yuyulması, torpağın gübrələnməsi, eroziyanın qarşısının alınması, yarğanqoruyucu və tarlaqoruyucu meşə zolaqlarının salınması aiddir. TORPAĞIN METABOLİZMİ (yun. metabole - dəyişmə) – torpaqda maddələrin dövranının bütün kompleksi. TORPAĞIN MƏNİMSƏNİLMƏSİ, TORPAĞIN İSTİFADƏSİ – xam və dincə qoyulmuş torpaqların kənd təsərrüfatı dövriyyəsində istifadəsi.
onda olan bütün masəmələrin həcminin cəmi. Faizlə ifadə olunur. TORPAĞIN MORFOLOGİYASI – torpağın xarici əlamətlərinin məcmusu. T.m., əsasən, çöldə torpağın təbii profili üzərində öyrənilir. Torpaqların əsas morfoloji əlamətləri onun quruluşundan, rəngindən, strukturundan, kipliyindən, möhtəviyyatından, yenitörəmələrindən ibarətdir. Torpaq əmələ gəldikcə onda müxtəlif genetik qatlar yaranır. Belə torpağın ümumi görünüşü onun quruluşu adlanır. TORPAĞIN MÜHAFİZƏSİ – Torpaq örtüyünü və onun münbitliyini saxlamaq üçün kompleks tədbirlər. TORPAĞIN MÜNBİTLİYİ – torpağın bitkilər tərəfindən mənimsənilən qida maddələri, rütubət və s. ilə təminetmə və məhsulvermə qabiliyyəti. T.m. iki cürdür: təbii (potensial) və süni (effektiv). Təbii münbitlik ancaq təbii amillərin və torpaqəmələgətirən proseslərin kombinasiyasından və qarşılıqlı təsirindən asılı olur. Bu səbəbdən də təbii münbitliyə yalnız xam torpaqlarda təsadüf oluna bilər. Süni münbitliyi insan yaradır. T.m. statik xassə deyil, dinamik xassədir və torpaqdan səmərəli istifadə olunduqda onun münbitliyi daha da arta bilər.
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin PREZİDENT KİTABXANASI ────────────────────────────────────────── 454
TORPAĞIN MÜNBİTLİYİNİN BƏRPASI – müxtəlif növ (o cümlədən eroziyaya qarşı) meliorasiya tədbirlər kompleksinin tətbiqi vasitəsilə torpaqların itirilmiş münbitliyinin bərpası. Bu iş ot bitkilərinin səpini, gübrələrin verilməsi, yaşıl bitki qalıqlarının torpaqda çürüməsi, torpağın dincə qoyulması və s. yolla həyata keçirilir.
miqrasiya prosesləri nəticəsində onun çirkləndirici maddələrin konsentrasiyasını azaltmaq qabiliyyəti.
radioaktiv xassəli kimyəvi elementlərin olması. T.r. uran, radium, torium və kaliumun radioaktiv izotoplarının miqdarından asılıdır. Torpaqəmələgətirən süxurlardan asılı olaraq bu elementlərin miqdarı dəyişə bilər. Başqa torpaqlara nisətən turş xassəli dağ süxurları üzərində təşəkkül tapmış torpaqlarda, ağır mexaniki və gillicəli, çimli-çəmən torpaqlarında radioaktivlik yüksək olur. T.r. təbii və süni olur.
İnsan fəaliyyəti nəticəsində (faydalı qazıntıların çıxarılması, su qurğularının yaradılması, meşələrin yox edilməsi, şəhərlər salınması və s.) yararsız hala düşmüş torpaqların məhsuldarlığının bərpa edilməsi. Mədənlər açıq üsulla istismar edildikdə yeraltı üsula nisbətən daha çox sahə yararsız hala düşür. Bu səbəbdən Azərbaycan Respublikasında əkin və otlaq sahələri xeyli azalmışdır (Gədəbəy, Daşkəsən, Abşeron və b. rayonlarda). Mədən tullantılarını rekultivasiya etmək üçün əvvəlcə sahə iri daşlardan (Abşeronda neft qalıqlarından) təmizlənir, tullantının üstü hamarlanır və müxtəlif qalınlıqda torpaqla örtülür. Turşuluğu çox olan tullantılar neytrallaşdırılır və çatışmayan qida elementləri əlavə edilir, yerli şəraitə uyğun bitki növləri (ağac, kol, ot) əkilir və s. TORPAĞIN REQRADASİYASI (lat. reqradatio – geriyə hərəkət) – 1) torpaqəmələgəlmənin əvvəlki mərhələsinə qayıtması prosesi; 2) əlverişli təbii (iqlim, nəmlik, termik rejim, otarmanın azaldılması, mikroorqanizmlərin iştirakı ilə üzvi qalıqların parçalanması, humuslaşması) və antropogen (torpağın düzgün şumlanması, elmə əsaslanmış meliorasiya üsullarının tətbiqi və s.) amillərin təsiri nəticəsində torpağın münbitliyinin bərpası.
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin PREZİDENT KİTABXANASI ────────────────────────────────────────── 455
tərəfindən onun sərf edilməsi və istifadəsini təyin edən hadisə və proseslərin məcmusu; torpaq münbitliyinin amillərindən biri. T.s.r. torpağın tərkibi və xassələrindən (hiqroskopikliyi, susızdırması, su tutumu və s.) iqlim və hava şəraitindən, relyefdən, torpaq hazırlanmasının (şumlanması) üsulundan, becərilən bitkinin xüsusiyyətindən asılıdır. Torpağın su balansı müəyyən dövr ərzində ona daxil olan sulardan (atmosfer yağıntıları, kondensasiya olunan atmosfer suyu, qonşu sahələrdən daxil olan səthi və torpaq su axımı, suvarma suyu) və xaric olan sulardan (səthi və torpaq su axınları, bitki tərəfindən və torpaqdan buxarlanan sular) ibarətdir. Torpağın hazırlanması üsulları, fiziki, kimyəvi və mikrobioloji proseslər, bitkinin su ilə təmin olunması T.s.r.-ndən asılıdır. T.s.r.-ni təmin etmək üçün torpaq suyunu toplamaq, saxlamaq və səmərəli istifadə etmək lazımdır (qarın toplanması, qar suyunun saxlanması, torpağın düzgün hazırlığı, suvarma, qurutma və s.). T.s.r. hava və istilik rejimləri, həmçinin bitkinin qida rejimi ilə sıxı əlaqədardır.
özündən sukeçirmə qabiliyyəti. Vahid zamanda torpağın səthindən torpağa sızan su qatının qalınlığı T.s.-nın miqdarını göstərir.
digər miqdarda udub saxladığı suyun miqdarı. Torpağın suyu saxlamaq qabiliyyətinə görə tam, kapilyar, adsorbsion-maksimal, differensial, maksimal-molekulyar, ümumi, nisbi, çöl və s. T.s.t. ayrılır. TORPAĞIN TURŞULUĞU – Torpaq məhsulunda hidrogen ionlarının (H + ) olması ilə torpağın xassəsi. pH-la ifadə olunur (hidrogen ionlarının qalığının mənfi loqarifmi). Turş torpaqlarda pH 7-dən aşağı, neytral torpaqlarda 7-yə yaxın, qələvi torpaqlarda 7-dən yüksək olur. Turş torpaqlara üstünlük verən orqanizmlər oksilofitlər (bitki) və oksilofitlər (heyvan) adlanır. TORPAQDA MADDƏLƏRİN FON MİQDARI – torpaqda maddələrin miqdarı onun təbii tərkibinə uyğun gəlir. TORPAQDA RÜTUBƏTLİK DEFİSİTİ – həyati proseslərin normal keçməsi üçün labüd olan rütubətliyin çatışmaması. TORPAQDA RÜTUBƏTİN EHTİYATI – Müəyyən dərinliyə qədər torpaqda olan suyun miqdarı (mm-lə və ya m 3 /ha-la). Torpaq Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin PREZİDENT KİTABXANASI ────────────────────────────────────────── 456
horizontları üzrə torpaq nümunələrinin alüminium stakanlara yığıb 0,01 dəqiqliklə ölçərək 105 ° temperaturda qurudub çəkməklə təyin olunur. Sonra bütün tədqiq olunan torpaq profili üçün torpağın rütubət ehtiyatı hesablanır. TORPAQDAN ÇOXMƏQSƏDLİ İSTİFADƏ – torpaq sahəsindən istifadə edərək onun təbii resurslarından bir neçə məhsul növü əldə etmək, məs., oduncaq və ov və ya kənd təsərrüfat məhsulu (regionda su axarlarının sululuq dərəcəsini azaltmamaq şərtilə). TORPAQDAN İSTİFADƏ EDƏN – torpaqdan fiziki və ya hüquqi istifadə edən şəxs və ya təsərrüfat. TORPAQƏMƏLƏGƏLMƏ, torpaqəmələgəlmə prosesi – ana süxura canlı orqanizmlərin və onların çürüntü qalıqlarının təsiri nəticəsində ondan torpağın əmələ gəlməsi prosesi. T.p. litosfer və biosferin kontaktında yaranır. Litosfer və biosferlə yanaşı torpaqəmələgəlmə prosesində atmosfer və hidrosfer də iştirak edir. T.p.- nin əsas energiya mənbəyi günəş energiyasıdır. T.p. özündə kimyəvi, fiziki və bioloji hadisələri cəmləşdirir. Hazırda T.p-nə insan böyük təsir göstərir. TORPAQLARIN AQROİSTEHSAL QRUPLAŞMASI – T.a.q. – torpaqların təsnifat vahidlərinin xassələrinə və ya hər hansı bir kənd təsərrüfat bitkisinə, yaxud bitgi qrupuna münasibətdə yaxın aqronomik keyfiyyətlərinə görə birləşdirilməsidir. Tərtib olunmuş bonitirovka şkalaları və sinifləri əsasında Azərbaycan torpaqlarının aqroistehsal qruplaşması aparılmışdır (Q.Ş.Məmmədov, 1985,1991). Torpaqlar beş aqroistehsal qrupunda qruplaşdırılmışdır.
dən çox) qiymətləndirilərək yüksək siniflərə (IX-X) daxil edilmişdir. II qrup – yaxşı keyfiyətli torpaqlar münbitlik göstəricilərinə görə 61-80 balla qiymətləndirilmiş və VII-VIII bonitet sinfinə aid edilmişdir. III qrup – orta keyfiyyətli torpaqlar. Bu torpaqlar 41-60 balla qiymətləndirilərək V - VI bonitet siniflərinə aid edilmişdir. Download 3.98 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|