Guliston davlat universiteti pedagogika fakulteti pedagogika- psixologiya

A.Adlerning shaxs nazariyasi
individual psixologiya sifatida tanilgan. U 
ham an’anaviy ravishda psixoanalitik yo’nalishga kiradi va u Freydning 
nazariyasiga qarama-qarshi nazariya sifatida rivojlandi. A.Adler nazariyasining 
asosiy mazmuni quydagilar bilan bog’liq:
soxta finalizm;
ustunlikka (afzallikka) intilish;
qadrsizlanish va uning o’rnini to’ldirish 
hissi; ijtimoiy qiziqish; hayot stili 
(uslubi); kreativ «Men».
Soxta finalizm
- Adler bo’yicha, insonning asosiy maqsadini, inson 
yo’nalishini belgilaydigan maqsadini haqiqatda tekshirib bo’lmaydigan-soxta 
maqsad deb tasavvur qiladi. Ammo soxta bo’lishiga qaramay, ular odamni 
faollikga undovchi manba hisoblanadi va uning harakatini tushuntiradi. Ba’zi 
odamlar tinimsiz mehnat va ozgina omad bilan hamma narsaga erishish mumkin 
degan tassavur bilan o’z hayotlarini tuzadilar. Adler bo’yicha, bu tasdiq faqat 

---

44
soxta, qattiq mehnat qilganlarning ko’pi, o’z xizmatlariga yarasha olmaydilar. 
Inson hayotiga ta’sir ko’rsatadigan soxta ishonchga boshqa misollar ham keltirish 
mumkin. «To’g’rilik - yaxshi siyosat», «hamma odamlar teng bo’lib yaratilgan».
Individual psixologiya tarafdorlari, psixologik fenomenlarni finalizm prinsipiga 
asoslanmasdan turib tushunib bo’lmaydi, deb qattiq turib oladilar. Sabablar, kuch, 
instinkt, ta’sir
tushunish uchun asos bo’lmaydi, faqatgina soxta maqsadgina odamning 
xulqatvorini tushuntira oladi.(Adler A. 1930 y.)
Ustunlikka intilish
- bu oxirgi maqsadning dastlabki sifati hamma odamlar 
intiladigan afzallikka intilishdir. U harakatni «pastdan tepaga» yo’naltiradigan 
umumiy intilishdir. Ustunlikka intilish - bu faqatgina ijtimoiy mavqeiga ega 
bo’lish bilan mos tushmaydi. Ustunlikka intilish juda ko’p usullarga ega bo’lib va 
har bir odam bu intilishni o’zicha ifodalaydi.