H husanov, M. L. Tursunxodjayev, A. R. Bakiyev moliyaviy menejment

4. Nazorat funksiyasi — bu funksiya davlat moliyasiga taalluqlidir. Davlat 
pulning kelishi va ketishini nazorat qiladi. Ya'ni barcha turdagi tushumlarni o‘z 
vaqtida kelishi va ularni tegishli maqsadlarga ishlatilishi nazorat qilinadi. 
5. Ijtimoiy ehtiyojlarni qondirish ftinksiyasi. Bu vazifa ikki xil yo‘1 bilan 
amalga oshiriladi: 
1. Aholining nochor qatlamlariga moddiy yordam ko‘rsatish. 
2. Aholiga bepul va imtiyozli xizmat ko‘rsatuvchi sohalarni, chunonchi 
maorif, madaniyat, sog‘liqni saqlash va boshqa bir qator sohalarni moliyaviy 
mablag‘ bilan ta'minlash. 
6. Auditorlik nazorat xizmati funksiyasi — bu korxonalar, firmalar, 
kompaniyalarning xo‘jalik va moliyaviy faoliyatini har tomonlama tekshirish, 
chuqur tahlil etish asosida hisobotlar ekspertizasini o‘tkazish va nihoyat ularning 
moliyaviy ahvoli bo‘yicha tegishli xulosalar chiqarib ularga aniqlangan 
kamchiliklar yuzasidan yo‘1-yo‘riqlarni ko‘rsatishdir. 
Auditorlik nazorat xizmati tomonidan aniqlangan kamchiliklar yuzasidan 
ko‘rsatilgan yo‘1-yo‘riqlar o‘z navbatida korxonalarning rahbarlari uchun ularni 
bartaraf etish borasida moliyaviy va boshqa masalalar bo‘yicha tegishli qarorlarni 
qabul qilishga xizmat qiladi. Bu esa korxona va kompaniyalarda texnik-iqtisodiy 
ko‘rsatkichlarning o‘sishi uchun yaxshi shart va sharoitlar yaratilishiga olib keladi. 
Natijada korxonalarda moliyaviy fondlar hosil bo‘ladi va yildan yilga ular 
ko‘payib boradi. 
Ma'lumki, moliyaning har bir funksiyasi o‘zining vazifalarini aniq moliyaviy 
vositalar orqali bajaradi. Bularga xarajatlar, amortizatsiya, foyda, aksiya kursi, 
dividend, soliqlar, to‘lovlar, boj haqi, sug‘urta haqi, subsidiya, dotatsiya, 
kompensatsiya kabilar kiradi. Ular ayni vaqtda moliya resurslarini tashkil etadilar 
va shu orqali xo‘jaliklarning moliyaviy faoliyatiga ta'sir etishi mumkin. Masalan, 
dividend to‘lovining ko‘payib borishi aksiya chiqargan kompaniyaning moliyaviy 
ahvolini yaxshilanib borayotganligidan darak beradi. 
Moliyaviy resurslarning eng muhim ko‘rsatkichlaridan biri — bu 
korxonaning faoliyati yuzasidan olgan foydasidir. Bu ko‘rsatkich korxona va 
kompaniyalarning rezerv, sug‘urta va ijtimoiy fondlarining manbai hisoblanadi. 
Undan tashqari, foyda ko‘rsatkichi sof daromad sifatida korxonaning iqtisodiy 
31

---

rivojlanishida katta rol o‘ynaydi. 
Moliyaviy resurslar o‘z navbatida 2 turga bo‘linadi: 
1. Mikroresurslar yoki markazlashmagan resurslar. 
Bu resurslar korxona, firma, kompaniya, konsern, jamoat uyushmalari 
doirasida bo‘lib, xo‘jalik sub'ektlarining o‘zlariga tegishli va ularning qarzga olgan 
pul mablag‘laridan iborat; 
2. Makroresurslar — bu umumdavlat miqyosida tashkil topgan resurslar 
bo‘lib, jumladan davlat ixtiyorida bo‘lgan budjet yoki budjetdan tashqari 
fondlardan iboratdir. Makroresurslar umumiqtisodiy va umumdavlat ehtiyojlariga 
sarflanadi.