I bo'lim. Jahon xo'jaligi tizimi 1-bob. Jahon xo‘jaligining mohiyati, vujudga kelishi va rivojlanish bosqichlari

Jahon iqtisodiyotining globallashuv omillari
Iqtisodiy
Texnologik
si/
'J/
Ishlab chi­
qarishning 
globalla­
shuvi
Jahon 
savdosi­
ning glo­
ballashuvi
• transport sohasidagi taraqqiyot (masofaning «qisqarishi»);
• telekommunikatsiya texnologiyalari sohasidagi taraqqiyot 
(axborotlarni uzatish tezligining ortishi va qiymatining pasa- 
yishi, Internetdan foydalanuvchilar sonining o'sishi, yagona 
axborot hududining yaratilishi).
к
t
Ijtimoiy
Xalqaro
4/
• odatlar, did va xulqning 
birxillashishi;
• milliy an’analarning kuch- 
sizlanishi;
•  patriarxal oilaviy aloqalar­
ning yo'qolishi.
< -
Globallashuv
omillari
• Xalqaro iqtisodiy tashkilot­
lar mavqeyining kuchayishi;
•  Standartlashish va mar- 
kazlashishning kuchayishi 
(Inkoterms, Xalqaro stan- 
dartlar ISO-9000).
I
Siyosiy 
I
• jahon sotsialistik tizimining qulashi, mamlakatlarning bozor iqtisodiyotiga o'tishi;
• chegaralarning «shaffofligi» — qator hududlarda (Yel) pasport tizimining bekor qilinishi.
• globalllashuv milliy va jahon iqtisodiy rivojlanishining beqarorligi va notekis- 
ligini kuchaytiradi. Ushbu holat milliy xo‘jalik majmualarining global bozor 
sharoitlarida samarali faoliyat yurita olmaydigan eksportga yo‘naltirilgan ish­
lab chiqarish bo‘g‘inlariga bo‘linishi bilan bog‘liq;
• globallashuv davlatning makroiqtisodiy darajada tartibga solish rolini sezilarli 
darajada cheklaydi va davlatning ichki, tashqi iqtisodiy aloqalarga ta’sir ko‘r- 
satishning an’anaviy dastaklarini o‘zgartirib yuboradi;
• globalashuv ishlab chiqarish va iste’molda salbiy tashqi omillarning ommaviy tar- 
qalishiga olib keladi. TMKlarning global jahon bozorlariga chiqishi va globallashuv 
jarayonidan foyda olishga intilishi borasidagi kuchli raqobat ularning atrof-muhit- 
ni ifloslantiruvchi ishlab chiqarish yoki sog‘liq uchun zararli transgen mahsulotlar- 
ni yaratish kabi jamiyat uchun zararli faoliyat bilan shug‘ullanishlariga olib keladi. 
Demak, globallashuv — bu obyektiv, murakkab va ziddiyatli jarayon bo‘lib,
uning asosini jahon iqtisodiyotining integratsiyalashuv, transmilliylashuv va bay- 
nanmilallashuv jarayonlari tashkil etadi.
Asosiy tushunchalar
Jahon iqtisodiyoti — xalqaro iqtisodiy munosabatlar tizimi orqali o‘zaro alo- 
qada bo‘lgan milliy iqtisodiyotlar yig‘indisi.
Jahon xo‘jaligi — bir-biri bilan harakatchan ishlab chiqarish omillari orqali 
bog‘liq milliy iqtisodiyotlar yig‘indisi.
Jahon bozori — xalqaro mehnat taqsimoti va boshqa ishlab chiqarishga asos­
langan barqaror tovar-pul munosabatlari sohasi.
Eksport — tovarlarni xorijga olib chiqib ketishni ko‘zda tutuvchi tovarlar savdosi. 
Import — tovarlarni xorijdan olib kirishni ko‘zda tutuvchi tovarlar savdosi.
25