Iii bob. Suv resurslarini boshqarishning turlari va darajalari 1 Suv resurslarini boshqarish tushunchasi
Suv resurslarini integratsiyalashgan holda boshqarish
Download 454.11 Kb. Pdf ko'rish
|
CR1isYYnT0Xao6QHaPHker8q8qvBzRXujJQy31sK
3.5 Suv resurslarini integratsiyalashgan holda boshqarish Avval aytilganidek suv resurslarini zamonaviy boshqarish juda murakkab jarayon. Suv resurslarini boshqarishning eng muxim belgilovchilaridan biri suv resurslari va ularning iste‘molini moxirona moslashtirish xisoblanadi. Dunyodagi istiqboldagi suv ta‘minoti destabillovchi qator omillarni jumladan aholi sonining ortishi, iqtisodiyotni o‗sishi, ifloslanishning ortishi kabilarni xisobga olishi bilan birga yaroqli suv miqdorining kamayishi, shuningdek iqlim o‗zgarishi bilan bog‗liq bo‗lgan suv miqdorning kamayishi extimoli kabilarni xam e‘tibordan qochirmasligi lozim. SHunday qilib suv resurslarini boshqarish jamiyat va tabiatning suvga bo‗lgan extiyojlarini kerakli sifat va miqdorda barcha vaqt bo‗limlarida –operativ ko‗p yillik va istikboldagi extiyojlarni qondirishni ta‘minlashi zarur. Boshqacha aytganda – suv resurslarini boshqarish, mavjud suv resurslari va suvga bo‗lgan extiyojlar muvozanatini muntazam saqlashdir. Suv resurslarini boshqarish dastlab qaraganda guyo oddiydek, ammo chuqurroq qaralsa, juda murakkab tizim (3.3-rasm). Bu murakkab tizimda quyidagilarni ajratib ko‗rsatish mumkin: * tabiiy suv resurslari (yog‗inlar, yer usti va yer osti suv oqimlari), shuningdek, antropogen ta‘sir ostida hosil bo‗ladigan qaytuvchi suvlar. Bu resurslar iqlimning tashqi o‗zgarishlari ta‘siri ostida o‗zgarishi mumkin; * iqtisodiyot tarmoqlari va sohasalari bo‗yicha suvning qaytmas tarzda iste‘mol qilinishi tufayli suvga bo‗lgan talablar xam turlicha bo‗ladi; * turli ekologik sharoitlar va talablar; * ijtimoiy muhit va iqtisodiy taraqqiyot talablarining o‗ziga xosliklari; * va nixoyat, eng muxim tarkibiy qism – bu siyosiy muxitdir. Suv resurslarini boshqarish masalalari bo‗yicha qaror qabul qilishda qo‗shimcha ravishda quyidagilarni hisobga olish zarur: suv resurslar mavjud bo‗lgan makonlar ularni iste‘mol qilish joylari bilan mos kelmaydi; turli iste‘molchilar uchun suvga bo‗lgan extiyoj turli vaqt intervallariga ega (sug‗orish va energetika; rekreatsiya va baliqchilik; b.); suv sifatining yomonlashuvi moxiyatan jamiyat uchun muljallangan yaroqli suv resurslarining miqdorini keskin kamayib ketishiga olib keladi. Suv – boshqaruvning aloxida maxsuli, negaki uning xamma yerga kirib borish xususiyatlari undagi har qanday o‘zgarishlar va ta’sirlarni o‘zaro bog‘liq sohalar va makonlarda tarqaluvchan qilib qo‘yadi. Umuman olganda ta‘kidlab o‗tilgan harakatlarning barchasi mamlakat doirasida davlat organi tomonidan va har bir gidrografik birlik doirasida xavzaviy darajada muvofiqlanishi kerak. Aynan shunday tizim 1926 yildan buyon Ispaniya, Fransiya, Gollandiya va jahonning boshqa ko‗plab mamlakatlarida amal qiladi. U Markaziy Osiyoda xam 1928 yildan Zarafshon xavzasida amal qilgan, ammo afsuski kerakli rivojlanish yo‗lini topmadi va oxir oqibat viloyatning ma‘muriy tuzilmasiga aylandi. Suv resurslarini integratsiyalashgan tarzda boshqarish (SRIB) suv, yer va ular bilan bog‗liq bo‗lgan resurslarni hayotiy ekotizimlar barqarorligiga zarar etkazmasdan jamiyatning iqtisodiy va ijtimoiy farovonligini maksimallashtirish maqsadida muvofiqlashtirilgan rivojlantirish va boshqarishga yordam beruvchi jarayon sifatida shakllanadi. Aynan barcha suvlarning o‗zaro bog‗liqligi ulardan foydalanishni integratsiyalashga chorlaydi. Integratsiya o‗zaro bog‗lanishning ikkita bazisli kategoriyasini ko‗zda tutadi - suv resurslari extimoli va sifatining kritik belgilovchisi bo‗lgan tabiiy tizimlar hamda suv resurslaridan foydalanish ulushi, suv olish tizimi, resurslarni ifloslanishdan ximoyalash va ijtimoiy barqarorlikning yomonlashuvini belgilovchi ijtimoiy tizim. SRIB vaqt va makondagi o‗zgarishlarni va bu kategoriyalar orasidagi bog‗lanishlarni e‘tiborgan oladi. Shuningdek suv xo‗jaligi faoliyatini maxsus yopiq sifatida saqlashdan farqli ravishda, suv resurslarini boshqarish ishini unlardan foydalanuvchilar ishtirokidagi jamoat ishiga aylantirish SRIBni an‘anaviy fragmentar yondashuvdan ajratib turadi. SRIB yondashuvlaridan foydalanish, suv resurslarini boshqaruvchilariga suvga bo‗lgan extiyojga jamiyat munosabati qanday ta‘sir ko‗rsatayotgani va bundan kelib chiqib suv resurslarini an‘anaviy boshqaruvini suv tejovchi boshqaruvga o‗zgartirish yordam beradi. Download 454.11 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling