I(q-q). indd

Ma’mleketlik universitetinde (ha’zirgi O’zbekistan Milliy universitetinde) 
qa’li’plesip, tezlik penen rawajlana basladi’.
Akademikler I.V. Kurchatov ha’m U.O. Orifovti’n’ basshi’li’g’i’nda 
Hu’kimet qarari’ menen 1956-ji’li’ O’zbekistan IA ni’n’ Yadro fi zikasi’ 
instituti’ du’zildi. 1957-ji’ldan baslap yadro reaktori’, siklotron, ta’jiriybe 
ustaxanasi’ quri’la basladi’. 1959-ji’li’ quwati’ 2 MW bolg’an yadro reak-
tori’ iske tu’sirildi. 1960–64-ji’llari’ siklotron iske tu’sirilip, radioaktiv izo-
toplar islep shi’g’ari’la baslandi’. 1980-ji’li’ yadro reaktori’ rekonstrukciy 
yetilip, quwati’ 10 MW qa jetkerildi.
238
239
Atom fi zikasi’ tiykarlari’

---

125
Institutta radioaktiv izotoplar islep shi’g’ari’wg’a qa’niygelestirilgen 
«Radiopreparat» ha’m «Tezletkish» ka’rxanalari, konstruktorli’q byurosi’na 
iye bolg’an ta’jiriybe zavodi’, awi’r ionlar fi zikasi’ bo’limi du’zildi.
Ali’p bari’li’p ati’rg’an izertlewler yadro fi zikasi’, radiatciyali’q qatti’ 
dene fi zikasi’ ha’m materialtani’w, aktivatcion analiz ha’m radioximiya, il-
imiy a’sbapsazli’q ha’m informacion texnologiyalari’ bag’darlari’n qamti’p 
alg’an. Bul bag’darlardi’n’ ha’r birinde ali’p bari’lg’an izertlewler teoriyli’q 
ta’repten g’ana yemes, a’meliy tarepten de a’hmiyetke iye bolmaqta. 
Solardan, metallar, konstrukcion materiallar ha’m yari’m wo’tkizgishler, 
dielektrikler, keramikalar, optikali’q, kompozicion ha’m joqari’ tempera-
turali’ worta wo’tkizgish materiallardi’n’ radiaciya fi zikasi’, kristallardi’n’ 
du’zilisi, radiaciya texnologiyasi’, kristallardag’i’ kemshilikli hallar ha’m 
wolardi’ matematikali’q modellestiriw boyi’nsha izertlew na’tiyjeleri 
belgilengen parametrdegi materiallardi’ islep shi’g’ari’wda qollani’l-
maqta.
Yadro fi zikasi’ instituti’nda ali’p bari’lg’an izertlewlerden ali’ng’an 
na’tiyjeler medicinada, neftti qayta islew, taw-ka’n metallurgiya 
kombinatlari’nda, awi’l xojali’q, ekologiya, farmacevtika, zergerlik, 
elektrotexnika, materialtani’wshi’li’q bag’darlari’ boyi’nsha islep ati’rg’an 
respublika ka’rxanalari’ ha’m sho’lkemlerinde qollani’lmaqta.
Yadro fi zikasi’ tarawi’nda ali’p bari’lg’an iri izertlew jumi’slari’ni’n’ 
na’tiyjelerine ko’re akademik S.A. Azimov h.t.b. (joqari’ energiyalar 
fi zikasi’ tarawi’nda), akademik R.B. Bekjanov h.t.b. (atom yadrosi’ fi zikasi’ 
tarawi’nda), akademik P.Q. Habibullaev h.t.b. (a’meliy yadro fi zikasi’ 
tarawi’nda) Beruniy ati’ndag’i’ O’zbekistan Ma’mleketlik si’yli’g’i’na iye 
bolg’an.
O’zbekistan ali’mlari’ yadro fi zikasi’ tarawi’nda izertlewlerdi ali’p 
bari’wda ko’plegen shet ma’mleketlerdegi izertlew woraylari’ menen jedel 
birge islespekte. Bur woraylar mi’sali’nda Evropa yadro izertlew worayi’ 
(Jeneva, Shvecariya), Fermi ati’ndag’i’ tezletkishler ilimiy laboratoriyasi’ 
(Bataviya, Illinoys, AQSH), Juda wo’tkiziwshi superkollayderi laboratori-
yasi’ (Dallas, Texas, AQSH), «Triumf» tezletkish worayi’ (Kanada), Argon 
ha’m Sandiya ilimiy laboratoriyasi’ (AQSH), Yadro izertlewleri birlesken 
instituti (Dubna, Rossiya) kiredi. Soni’n’ menen bir qatarda, yadro fi zikasi’ 
tarawi’nda AQSH, Germaniya, Rossiya, Franciya, Shveciya, Italiya, Bel-
giya, Yaponiya, Polsha, Chexiya, Koreya ha’m basqa ma’mleketlerdin’ 
izertlew woraylari’ ha’m universitetleri menen birge islesiw jumi’slari’ 
jolg’a qoyi’lg’an.