James d. Gwartney

Video:
Raqobat va davlat samaradorligi
2003 va 2013-yillar oralig'ida AQSHning to'qqizta daromad solig'i belgilanmagan
shtatlarida aholi soni boshqa shtatlardan migratsiya hisobiga yiliga o'rtacha 3,7 foizga oshdi.
Xuddi shu davrda daromad solig'i eng yuqori bo'lgan to'qqizta shtatda esa aholi soni yiliga
o'rtacha 2 foizga kamaydi. Bandlik darajasi esa daromad solig'i yo'q to'qqizta shtatda daromad
solig'i eng yuqori to'qqizta shtatga qaraganda ikki baravar tez o'sdi. Shu holat Yevropa
Ittifoqida ham kuzatiladi: daromad solig'i darajasi pastroq mamlakatlar o'ziga ancha ko'p chet
ellik yuqori malakali ishchilarni jalb qiladi
(82)
. Bu bilan migrantlar solig'i yuqori va davlat
boshqaruvi samarasiz bo'lgan mamlakatlarga oz'iga xos signal jo'natyaptilar. Yaxshi xizmat
ko'rsatmagan tadbirkorlar mijozlaridan ayrilgani kabi, davlat xizmati yaxshi yo'lga
qo'yilmagan davlatlarni ham fuqarolari tark etadi. Erkin harakat davlat tomonidan cheklangan
mamlakatlar bundan mustasno. Xususan, Xitoy ma'lum shaharda yashash ruxsatnomasi
(xukou) yo'q aholini u yerda tibbiy xizmatdan foydalanish yoki farzandlarini maktabga
yuborish huquqidan mahrum qilish orqali harakatni cheklaydi.
Xulosa qilib aytganda, nomarkazlashtirish aholi davlat xizmatlari yaxshi yo'lga
qo'yilgan ma'muriy hududlarga ko'chib o'tishiga imkon beradi. O'z navbatida, saylovchilar
migratsiyasi davlat organlarini tartibga soladi va ularni fuqarolar manfaatini ko'zlab faoliyat
yuritishiga yordam beradi.
Agar markazlashmagan hududiy davlat organlari o'rtasidagi raqobat fuqarolar

---

208
manfaatiga xizmat qilsa, bu tashabbuslar yuqori hokimiyatning siyosati orqali bo'g'ilmasligi
kerak. Agar markaziy hokimiyat (yoki Yevropa Ittifoqi) mahalliy davlat organlarining
xizmatlariga subsidiya ajratsa, xizmatlarni ularga yuklasa va tartibga solsa, bu mahalliy davlat
organlari o'rtasidagi raqobat jarayonini zaiflashtiradi. Markaziy davlat hokimiyati cheklangan
doiradagi vazifalarini amalga oshirib, quyi darajadagi mahalliy hokimiyat faoliyatiga nisbatan
betaraf qolishi maqsadga muvofiqdir.
Davlat tashkilotlari xususiy korxonalar kabi raqobatdan himoyalanishni afzal ko'radi.
Davlat organlari monopoliyaga aylanishga harakat qiladi. Shu sababli davlat boshqaruvida
raqobat o'z-o'zidan yuzaga kelmaydi, uni siyosiy tuzilmaga birlashtirish kerak.