Jismoniy tarbiya nazariyasi va uslubiyoti

3. D ars mazmuni. 
M a ’Ium sinf uch un darsning asosiy 
ma/.mimi dasturga muvofiqligi. Navbatdagi vazifalarni aniqlashda 
shug'ullanuvchilar tajribasining yetarli ekanligi.
Yangi materialning aw algi darslarda o ‘tilgan materiallar 
bilan aloqasini t a ’m inlash. A n iq la n g an xatolarni tuzatish , 
o ‘/.lashtirib olingan harakat sifatlarini o ‘z vaqtida tekshirish. 
Taklif etilgan uy vazifalarining maqsadga muvofiqligi. T op- 
shiriqni bajarish imkonini yaratib berish. Q o ‘yilgan vazifalarni 
bajarish u ch u n jism oniy yuklamalarning m e ’yorini belgilash, 
bu yuklamalarning hajmi va unumdorligining maqsadga m u ­
vofiqligi.
4. 0 ‘rgatish va tarbiyalash usullari. 
0 ‘qituvchining bel- 
gilangan vazifalarni hisobga olgan holda kerakli metodlarni 
tanlay bilishi ( o ‘quv m aterialining xususiyati, m ashg'ulotni 
o ‘tkazish sharoiti, o ‘rgatish bosqichlari, o ‘quvchilarning tay- 
yorgarligi, yoshi va jinsi).
H ar bir bosqichda 
0
‘rgatish va tarbiyaning bir butunligi.
S o ‘z uslubidan foydalanilganda quyidagilar baholanadi:
— bayon qilishning aniqligi va mantiqiyligi, obrazlardan 
foydalanish. S o ‘zlarning tarbiyaviy ah am iyati, bu s o ‘zlarni 
shug'ullanuvchilar qanday idrok qilishini tekshirish;
— o ‘rganiladigan mavzuni belgilash, o ‘rgatish jarayonining 
sifatini aniqlash;
— o ‘quvchilarga taklif etilgan topshiriqlarning shakli va 
mazm uni, ularni maqsadga muvofiqligi, qulayligi va t o ‘laligi;
— pedagogning suhbat qura bilishi, m uhokam ani tashkil 
etishi, yakun yasay bilishi;
— ko‘rgazmalarning soni va mazmuni, maqsadga m uvo­
fiqligi, k o ‘rsatish orqali o ‘quvchilarda ijodiy faollikni uyg‘o- 
tishi;
— pedagogni tahlilga rahbarlik qila bilishi;
— atamani t o ‘g ‘ri q o ‘llash, o 'quvchilar to m o n idan buy- 
ruqlarning so‘zsiz bajarilishini t a ’minlash, saf oldida o ‘zini tuta 
bilishi, ovozining baland, pastligi;
— bahoning xolisligi darajasi, ularni o ‘z vaqtidaligi va e ’lon 
qilish shakli. Bolalarning bahoga munosabati.
N a m o y ish qilish usu lid a n fo y d a la n ilg a n d a q u y id ag ilar 
baholanadi:
— k o ‘rsatishning o ‘z vaqtidaligi va qaytarilishi yetarli b o ‘- 
lishi;
126

---

— rasmlar, chizm alarni nam oyish qilish, jism on iy m a- 
shqlar b o ‘yicha t o ‘liq tnshuncha berish maqsadida eshitish, 
ko'rish, muskullar sezishidan foydalanish. K o ‘rsatmalilikning 
o'rgatish va tarbiya jarayoniga ta ’siri;
— tezlik darajasini, harakat uyg'unligini boshqarish uchun 
m usiq ad an foydalanish, anglashni rag'batlantirish, hayajonli 
musiqa asarini tanlay bilishi, musiqa mashqlarini bajarishga 
rahbarlik qilish.
0 ‘rgatish va tarbiyalash ja ra y o n id a m ashq u sullaridan 
foydalanilganda quyidagilar baholanadi:
— mashqlarni bir butun va bo'lib-bo'Iib o'rgatishni q o ‘l- 
lash;
— tanlab olingan variantning maqsadga muvofiqligi; sha- 
roitni m avjudligi, u la rn i s a m a ra d o rlik bilan qoMlash im- 
koniyati;
— xatolarni o ‘z vaqtida payqash va t o ‘g ‘rilashni bilish;
— y ordam chi va tayyorlov mashqlari, q a t’iy reglament- 
lashgan mashqlarning samaradorligi;
— o ‘yin va musobaqa usulidan foydalanishning sam ara­
dorligi;
— o ‘quvchilarning ijodiy faolligi va ongliligini rag‘batlan- 
tirish;
— o 'y in -m a sh q rollarini taqsimlash, o ‘yin qoidasini t u ­
shuntirish.
5. 0 ‘qituvchining intizomi. Bunda quyidagilar aniqlanadi:
— taklif etilgan vazifa va topshiriqlarning tavsifi, ularni 
darsda e ’lon qilish;
— harakatlarni k o ‘rsatishda m e ’yorni saqlashi;
— k u zatu v ch an lik n i oshirishi, o ‘q u v ch ilarn in g o 'z la sh - 
tirishga intilishi;
— aniqdan qiziqrog‘iga, jalb etuvchiga, ycngildan murak- 
kabiga, qiyiniga, charchatuvchi mashqdan dam oldiruvchisiga 
o ‘tishni t a ’minlay bilishi;
— nutq va harakat tayyorgarligi, nutqning qisqa, aniq, 
tushunarli b o ‘lishi, buyruqlarning to'g'riligi, harakat m aro- 
mini boshqarish, qoida, terminlar, so'zlab bcrishning mantiqli 
va obrazli b o ‘lishi, suhbatlar, ohang sohasida to ‘g lri tushuncha 
hosil qilish;
— k o ‘rsatiladigan h arak a tlarn i bajarishga tayyorgarligi, 
m ashg‘ulotni o ‘tish shartiga k o ‘ra kiyimi, estetik va gigiyenik
127

---

talablarga javob berishi, o ‘zini tuta bilishi, harakat qilishi, 
ishoradan foydalana bilishi;
— y o r d a m c h ila r n in g ishlarini n a z o r a t qila bilishi va 
baholashi, ularga vaqtida yordam berishi.