Jizzax – 2018 Til haqida umumiy ma’lumot

VI.Bo’lishsizlik olmoshi. Mustaqil so’zlar o’rnida kelib, uning inkorini bildirgan olmoshlarga bo’lishsizlik olmoshi deyiladi. M: Ustun bo’lgan emas dunyoga hech kim. Ular quyidagicha hosil bo’ladi: 1) hech+ayrim so’roq olmoshlari: hech kim, hech nima, hech qaysi; 2) hech+bir so’zi: hech bir; 3) hech+narsa so’zi: hech narsa. Bo’lishsizlik olmoshi otlashishi mumkin: Hech bir(talaba)i kelmadi. Eslatma: 1.Bo’lishsizlik olmoshi ishtirok etgan gapning kesimi har doim inkor shaklda bo’ladi.M: Quruq gap hech qachon dalil bo’la olmaydi. 2. Hech kim va kimsa so’zlari sinonim bo’lishi mumkin: Uyda hech kim (kimsa) yo’q edi .3. Hech so’zi alohida kelganda yuklama hisoblanadi: Bu to’g’rida hech tashvishlanmang.
VII. Gumon olmoshlari noaniq tushuncha, narsa va shaxsga ishora qiladigan olmosh turidir. Ular asosan ot va sifat o’rnida qo’llaniladi va quyidagicha hosil qilinadi: 1) ba’zi so’roq olmoshlari+dir: kimdir, nimadir, qaysidir. –dir qo’shimchasi egalik, kelishik, ko’plik qo’shimchalaridan keyin qo’shiladi: kimnidir, nimangdir, qayerlardir; 2) alla+ba’zi so’roq olmoshlari: allanima, allaqayer, allaqanday; 3) ba’zi so’roq olmoshlari +ham: kim ham, nima ham; 4) bir +nima,narsa, kishi: bir narsa, bir nima, bir kishi. Bir nima bir narsa ishtirok etgan gaplarning kesimi bo’lishsizlikni ifodalasa, ular bo’lishsizlik olmoshi vazifasini bajaradi. U bir nima (hech narsa) demadi. 5) bir+ov: birov; 6)falon+chi: falonchi; 7) ba’zi+lar: ba’zilar. Eslatma: Allamahal gumon olmoshi emas. Vaqt allamahal bo’lib qoldi.
4-topshiriq:Quyidagi matnda olmoshning qanday turlari mavjudligini aniqlang.Olmoshlarning sintaktik vazifasini toping.
Baxtni har kim o’zicha tushunadi. Kimlarningdir qorni, ust-boshi but. Shuni baxt sanaydi.Kimlardir yeng uchida yashaydi. Ko’ngli tinch.
Siz o’z ota-onangizning jigargo’shalarisiz. Bu kam. Siz o’z xalqingiz, Vataningiz, millatingizning ko’z qarog’larisiz, ammo unutmang: tanbal, daqqi, bezori kishi ma’naviy nogiron degan so’z. Unga hech kishining ko’zi uchib turgani yo’q. O’zi uchun, qorni uchun yashab, nafs gadosi bo’lib yurganlar jamiyat uchun ortiqcha odamlardir.Bunday nusxalarning bor-yo’qligidan hech kimga hech qanday foyda yoki zarar yo’q.
Komil inson esa hammasining joni.
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________