Leksikologiya nimani o`rganadi?

Monosemiya hodisasi qanday lug`aviy birliklarga xos?

Monosemiya hodisasi o`zbek tilshunosligida bir ma’nolilik deb ham yuritiladi. Bir ma’nolilik ko`proq atamalarga, yangi yaratilgan yoki boshqa tildan yangi o`zlashtirilgan leksemalarning boshlang`ich ishlatilish davriga xosdir: to`rtburchak (matem.atama), gummaxona (yangi yaratilgan leksema), supermarket (yangi o`zlashtirilgan so`z) va b.lar.

14. 
    
    Polisemiyaning yuzaga kelishi qanday sodir bo`ladi?
    

Leksik polisemiyaning yuzaga kelishi ma’no taraqqiyoti qonuniyati bilan belgilanadi.

So`zlar shakl va ma’nоsiga ko`ra 3 turga bo`linadi:

1. Оmоnimlar

   
   

2. Sinоnimlar

   
   

3. Antоnimlar

   
   

Leksemalarning ifoda planidagi (talaffuzi va yozilishidagi) tenglik hodisasi. Masalan, o`t («olov») -o`t («maysa»), kamar («qayish, ko`ndan ishlangan belbog`»)–kamar («daryo, tog`larda suv o`yib ketgan chuqur joy») kabi.

15. 
    
    Ko`p ma’nolilikka olib keluvchi lisoniy (lingvistik) va nolisoniy (ekstralingvistik) omillar haqida ma’lumot bering.
    

Yangi yaratilgan yoki boshqa tildan yangi o`zlashtirilgan leksemalar vaqt o`tishi bilan turli lisoniy va nolisoniy omillar ta’sirida ko`p ma’noli so`zlarga aylanib qolishi mumkin.Atoqli otlar ham shartli ravishda monosemantik leksemalar qatoriga qo`shiladi.

16. 
    
    Ma’no taraqqiyotining qanday yo`llari bor?
    

Leksik ma’no taraqqiyoti haqida umumiy ma’lumot. So`zning leksik ma’nosi qotib qolgan, o`zgarmas hodisa emas, u ancha barqaror bo`lsa-da, ma’lum omillar ta’sirida, uzoq yillar davomida o`zgarishi mumkin. Bunday o`zgarishlarga sabab bo`ladigan omillar ikki xildir: 1) ekstralingvistik (nolisoniy) omillar – ijtimoiy-iqtisodiy hayot, ong, tafakkur rivoji va b.lar. Masalan, oyoq so`zi dastlab inson a’zolaridan birini nomlagan, keyinchalik u xontaxta, kursi, stol, stul, karavot kabi mebellarning «oyog`i»ni ham atay boshlagan: xontaxtaning oyog`i, kursining oyog`i, stolning oyog`i, karavotning oyog`i kabi. Bunga inson yashab turgan muhitda turli-tuman mebel-jihozlarning paydo bo`lganligi, shu bilan bog`liq ravishda inson ongida yangi tasavvurlarning yuzaga kelganligi, nihoyat, til bilan ijtimoiy hayot, ong va tafakkur o`rtasidagi murakkab aloqalar sabab bo`lgan; 2) lingvistik (lisoniy) omillar – til birliklarining til sistemasi ichidagi munosabatlari.

17.