Matematika va miqdoriy usullar

Ta’rif. Korrelyatsiya koeffisienti qiymatini kvadratga oshirish yo‘li bilan hisoblab topilgan 
determinatsiya koeffisienti, y o‘zgaruvchisining boshqa bir x o‘zgaruvchi qiymatlariga nisbatan 
o‘zgarishi hajmini ko‘rsatadi. 
Mashqlar (ahamiyatlilikka doir) 
 
2. To‘rtta moliyaviy tahlilchilarning fond bozoridagi o‘zgarishlarga nisbatan bashoratlari 
hamda bozordagi haqiqiy tebranishlarga doir ma’lumotlar o‘zaro taqqoslandi. Har bir holat uchun 
korrelyatsiya koeffisientining ixtiyoriy momentdagi qiymatlari hisoblab chiqilgan. Tahlilchilarga 
fond bozorining ba’zi ko‘rsatkichlari: Dou-Djonsa, Nikkey-Dou hamda FT100 indekslaridagi 
o‘zgarishlarni baholash taklif qilindi. Jadvalda 20 hafta davomidagi tahlilchilar bashortalari va 
haqiqiy qiymatlar o‘rtasidagi korrelyatsiya koeffisientining qiymatlari ko‘rsatilgan: 

---

57 
(i) Har bir holatda korrelyatsiya darajasini izohlang va bu qiymatlarni to‘rtta tahlilchining har 
biri bozor o‘zgarishini prognoz qilish sifati nuqtai nazaridan izohlang. 
(ii) Ulardan birining bashorat qilish sifatini boshqalardan ustun deb ayta olasizmi? 
Javobingizni asoslang. 
(iii) Jadvaldagi ma’lumotlarga asoslanib, fond bozori uchta ko‘rsatkichining bashoratlanishi 
imkoniyatini izohlang. Sizningcha, qaysi indikatorni bashoratlash osonroq? 
(iiii) Tegishli baholash mezonidan foydalanib, olingan korrelyatsiya koeffisientlarining 
ahamiyatli ekanini ko‘rsating. 
9. “Eng yaxshi mos kelish” chizig‘i 
Ikkala o‘zgaruvchining o‘zaro bog‘liqligini o‘rganishda mos ma’lumotlarning grfik tasvirlash 
dan foydalanishning ahamiyati hammaga ma’lum. Shu bilan birga tarqoqliq chizig‘i yordamida biz 
faqat bog‘lanish kuchini hisoblashdan tashqari, yana bog‘lanishlar "shaklini" ham tahlil qilishimiz 
mumkin. Bunga grafikning barcha nuqtalariga nisbatan "eng yaxshi mos kelish" chizig‘ini chizish 
orqali erishiladi. Masalan, quyidagi 8 - rasmdagi grafikda oxirgi ikki yil ichida ikkita mahsulotning 
oylik sotilishi hajmlari o‘rtasidagi bog‘lanishi ko‘rsatilgan.