2. Kesim ergash gap deb, bosh gap tarkibidagi kesim vazifasida bo'lgan olmoshning va u orqali eganing ma'nosini aniqlashtirib keluvchi ergash gapga aytiladi. Kesim ergash gap hamma vaqt bosh gapdan so'ng keladi. Bosh va ergash gapni bog'lash uchun –ki bog'lovchisi qo'llanadi. Bosh gapning kesimi ko'rsatish olmoshlari bilan ifodalanadi va ular iborat, bo'lmoq, emoq so'zlari bilan birga kelishi mumkin: 1) Himmati va g'arazi ul edikim, ul ishni kamolga tegurgay. 2) Umid andoqdurkim, ushbu kun tanla Xisravshohning jami' navkar va sardari kelib, podshoh qillug'in qabul qilg'aylar. 3) Uch og'a-ini botirlarning eng yaxshi fazilati shuki, ular xalqdan ajralib qolishni istamaydilar.
3. Aniqlovchi ergash gap bosh gap tarkibidagi ot yoki olmosh orqali ifodalangan biror bo'lakning belgi xususiyatini izohlab keladi. Aniqlovchi ergash gap bosh gapga –ki ergashtiruvchi bog'lovchisi yoki shart maylidagi fe'l bilan bog'lanadi. Aniqlovchi ergash gap tarkibida ko'pincha qanday, qaysi. kimning kabi olmoshlar, bosh gap tarkibida esa shunday, shu, o'sha, uning kabi olmoshlar bo'ladi: 2) Bu kunlarda Marg'ilonda shunday xabar chiqib qoldi: «Toshkand hokimi bo'lg'an Azizbek Qo'qonga qarshi bosh ko'targan…» 2) Andaq eshitildikim, Astrabadda alamdin o'tubdur. 3) Sudurg'a hukm bilsakim, viloyat avqafidin xabardar bo'lsalar.
4. To'ldiruvchi ergash gap bosh gap tarkibidagi biror bo'lakning ma'nosini aniqlash yo'li bilan bosh gapni va uning kesimidan anglashilgan mazmunni to'ldiradi. To'ldiruvchi ergash gap, odatda, bosh gapga –ki yordamida bog'lanadi. Bosh gapda ko'pincha, shuni, shunga kabi ko'rsatish olmoshlari bilan ifodalangan to'ldiruvchi bo'ladi. Ba'zan ergash gap bosh gapda mavjud bo'lmagan to'ldiruvchini izohlashi mumkin: 1) Shuni bilib olinglarkim, olamni yaratishdan asl maqsad odam edi. 2) Aqibat ana qarar taptiqim, saltanat tajin ikki ach arslan arasida qoyg'aylar. 3) Ish ana yettikim, bizning el xandaq yaqasig'acha borib, qul va dadak keltururlar.
Do'stlaringiz bilan baham: |
