N. a b d u L l a y e V
. Xitoy Xalq Respublikasi
Download 272 Kb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- Tasviriy sa n ’at.
- 6. Vyetnam san’ati
|
3 . Xitoy Xalq Respublikasi X IX a sr ikkinchi y arm id a X itoy m u sta m la k a ta rz id a m avjud boMib iq tiso d iy , siyosiy va m ad an iy tu sh k u n lik n i b o s h id a n k echirdi. A n ’anaviy x ito y m e ’m oriigi saroy va ib o d a tx o n a la r q u rilish id a ak s etdi. K apitalistik m u n o s a b a tla r rivoji sa n ’at xususiyati, k o ‘rin is h la rid a h a m o ‘z aksini to - p a rd i. M e ’m orlikni eklektika egalladi. S y an szi, N a n k in , G u a n c h jo u kabi yirik sh a h a rla m i eklektik b in o la r egalladi. Y ev ro p a m e ’m orlik usullari b ila n q o 's h ib kengashga harak at qilish s h u n d a y b in o la m i yuzaga keltirdi. H a tto x ito y klassik s a n ’a tin i q a y ta tik la sh h a ra k a tid a h a m ek lek tik a t a ’sirid a n xoli b o 'lm a d i. P ekindagi Ix ey u an p a rk id a k e m a shaklidagi S in- y a n fa n saroyi pavilyoni b in o si, k u tu b x o n a b in o sid a Y evropa m e ’m orligi sh ak llari x ito y m e ’m orlik sh ak llari bilan u y g ‘u n la sh tirish g a h arakat q il g an. Tasviriy sa n ’at. X itoy tasviriy s a n ’a tid a a n ’an av iy m illiy s a n ’at z a m o n a v iy m a z m u n la r, sh a k lla r b ila n b o y ib b o rd i. R asso m lik bu davr s a n ’a tid a y etak ch i o ’rin n i egalladi. M a n z a ra , gul va q u s h ia r ja n ri keng y o y ild i. M o y b o ‘yoq te x n ik a sid a a s a rla r y a ra tild i. H a y k a lta ro sh lik d a , a so sa n , ib o d a tx o n a la r u c h u n ish lan g an b ir q o lip d ag i av liy o lar haykallari b o ‘lib, u la r h a m d ag ‘al b o ‘y o q la rd a b o ‘yaIgan. X IX a sr oxiri - XX asr b o sh la rid a b irm u n c h a m u sta q il rivojlana b o sh lad i. XX asr boshlarida m illiy b adiiy m a k ta b la r o ch ilish i m a h a li y o sh la m in g xorijga o ‘qishga b orishi xitoy s a n ’atin in g rivojlanishiga sa m a rali t a ’s ir o 'tk a z d i. 1912-yil S h a n x a y d a rassom lik m ak tab i tashkil e tilish i esa x ito y s a n ’a tid a yevropa tasviry s a n ’ati t a ’sirin i k u c h a y tird i. Bu d a v rd a x ito y m illiy rangtasviri g o x u a h a m d a v r iz lan ish la rid an c h e k k a d a q o lm a d i. A sosan su vbo'yoqda shoyi yoki o 'r a m a q o g 'o z g a ish la n a d ig a n b u s a n ’a td a y e v ro p a usullari h a m ish latila b o sh la n d i. Si B ayshi, P a n T y a n sh o u ijodi s h u o ‘rinda e ’tib o ig a loyiq. P erspektiva, n u r-so y a , b u y u m la m in g h ajm in i k o ‘rsatishga h a ra k a t hilish shu d av rd a ishlagan ra sso m la r S yuy Bey X u n , S zyan C hjao Xe ijodida bilinadi. Si Bayshi (1 8 6 0 -1 9 5 7 ) yirik x ito y rasso m i, tu rli ja n rla r d a ijod qildi, lek in gul va q u sh la r ish lash d a u n in g iste ’d o d i to 'liq n a m o y o n b o ‘ldi. X ito y m illiy s a n ’ati G o x u a vakili sifatid a tan ild i. “ S ho x ch ad ag i c h u m - c h u q ” , “ K rab va k a m la r” a sa rla rid a shu s a n ’atg a xos x ususiyatlar yaqqol k o ‘rin ad i.S i Bayshi u sto z sifatid a k o ‘p g in a sh o g ird larg a t a ’lim b erdi. S yuy Bey X u n ijodi. M o y b o ‘yoq texnikasiga ran g ta sv ir s a n ’atin i h a- y o tg a ta tb iq etish g a h a ra k a t q ilg a n s a n ’a tk o rld a rd a n . U ja h o n rassom lik s a n ’ati a n ’an a la rin i m illiy s a n ’a tg a ta tb iq etish g a h a ra k a t qildi. P o rtre t, m a n z a ra ja n ri va tarixiy m av zu d a a sa rla r y a ratd i. “ R a b in d ra n a t T a g o r” (1 9 4 2 ), «L itsey darsid a y o m g ‘ii>, « E m e y ta n to g 'i* , a n im a l ja n rid ag i «O t- lar* asarlari ijodiga xos to m o n la m i n a m o y o n e ta d i. S zyan C h ja o Xe X ito y n in g yirik realistik rasso m i shoyiga gul so lish s a n ’a tin in g m o h ir ustasi sifatid a ta n ilg a n . R asso m a sa rla rid a psixologik y e c h im m asalala- riga e ’tib o r berganligi b ila n m a sh h u r. X X a srd a m illiy in q ilo b iy h a ra k a t b ilan bogMiq siyosiy-hajviy rasm , p la k a t, k a rik atu ra k en g yoyila b o rd i, gravyura texnikasi keng koM am da h ay o tg a kirib keldi. X X a s m in g 20—30 -y illarid a x ito y bad iiy hay o ti b ir m u n c h a jo n la n d i. Q a to r ijodiy g u ru h la r ta sh k il etild i: « C h a n rasso m lar Iigasi*, « Z am o n av iy gravyura* va b. S h u y illard a gravyuraga q iziq ish o rtd i. X itoy s a n ’ati rivojida 1938-yili tash k il to p g a n Li S in n o m id ag i S a n ’at A kadem iyasi sh u s a n ’a t ra v n a q id a m u h im b o 'ld i. Bu x ito y grav y u ra m ak tab in i sh a k lla n tird i. G u Y u a n ,L i X ua gravyuralari sh u d av rd a sh ak llan d i. X itoy X alq R espublikasi tash k il to p ish i (1 9 4 9 ) keyingi d a v r xitoy s a n ’a tin i yangi b o sq ich g a k o 'ta rd i. M e ’m o rlik d a uslubiy ra n g -b aran g lik va ja h o n ilg‘o r m e ’m o rlik a n ’a n a la rin in g k en g k o 'la m d a h ay o tg a tatb iq e tis h ja ra y o n i k e n g a y d i. Y angi te x n ik a va te x n o lo g iy a , z a m o n a v iy m e ’m o rlik s a n ’ati ilg 'o r m a m la k a tla r d a rajasid a rivojlanishga yoM o ch d i. S h a h arso zlik te z k o rlik b ilan riv o jlan d i, k en g k o 'c h a la r, m a ’m u riy va ja - m o at binolari, tu ra ijo y la r X ito y sh a h a r va q ish lo q lar k o 'rin ish in i o ‘zgartira b o rd i. M illiy shakl va Y ev ro p a q u rish bazasi uslublari u y g 'u n lig id a y a n gi, o 'z ig a xos m e ’m o rlik k o 'rin is h in i yu zag a k e ltira b o sh lad i. S h u fazi- la tla m i 5 0 -6 0 -y illa r d a n q u rilg a n m e h m o n x o n a la r, m a sa la n , P ekindagi m e h m o n x o n a la r, U m u m x ito y qurultoyi m ajlislar binosi, m illatlar m a d a n i yat saro y i, tarixiy m u z e y va b o sh q a la rd a k o 'ris h m u m k in . 7 0 -8 0 -y illard a esa u m u m x ito y m e ’m o rlik u slu b la ri sh a k lla n ib b o rd i. Bu d a v rd an tasv i riy s a n ’a tn in g tu rla ri, ishlash te x n ik a si, m av zu si ken g ay d i. M illiy h a y o t, tarixiy voqealar, ta b ia t g o 'zallig i, in so n iy m u n o sa b a tla r m asalalari xitoy 104 Abatayxon. Noma Тит rassom. Mo ‘gWiston san’ati. VIII asr. tasviriy s a n ’a tid a keng o ‘rin egalladi. G o x u a va m oybo‘yoq texnikasida k o ‘p la b ijodkorlar m e h n a t qila boshladilar. H aykaltaroshlikda asarlar yara tildi. A m aliy b ezak, xalq s a n ’ati o ‘z rivojining yangi davrini boshladi. 4. M o ‘g ‘u listo n s a n ’ati X IX a sr o x irid a n M o ‘g ‘u lis to n d a m illiy o z o d lik h a ra k a ti avj o ldi va n ih o y a t 1921-yili u o ‘zin i m u sta q il resp u b lik a d e b e ’lo n qildi. Shu h a ra k a t m o ‘g ‘ul s a n ’ati va m a d a n iy a ti rivojida m u h im o ‘rin n i egalladi. M a m la k a td a dun y o v iy s a n ’at va m ad an iy atg a e ’tib o r kuch ay d i, ro ‘zn o m a va o y n o m a la r n a sh ri x a lq n in g fa o liy a tin i o sh ird i. B aldugiyn S h arav (ta - 105 N. Sultem. Капюп. xallusi - M a rz a n h a z ilk a sh , 1 8 6 9 -1 9 3 9 ) m o ‘g ‘ul rasso m c h ilig in in g is- lo h o tc h is i, u o ‘z a sarlarig a z a m o n a v iy m a z m u n va ish lash d a n u r-s o y a - d a n va ch iz iq p e rsp c k tiv a sid a n fo y d a la n ish n i k iritg a n s a n ’atk o r. U tu rli ja n rd a ijod q ild i. R a sm lari yengil y u m o r b ila n su g ‘o rilg a n . S h u n in g u c h u n h a m u n g a M a rz a n , y a ’ni h a z ilk a sh ta x a llu si b e rilg an . U n in g «H o sil bay ram i* asari h a y o tn i h a y a jo n va yen g il ta b a ssu m b ila n aks e ttira d i. U n in g sh o g ird i M a n ib a d a r h a m o ‘z u sto z i y o ‘lini d a v o m e t- tirib h a y o tiy m a v z u d a a sa rla r y a ra ta d i. M o 'g 'u l s a n ’a ti rivojining yangi b o sq ic h i 5 0 -y illarg a t o ‘g ‘ri k ela d i. K o ‘p g in a s a n ’a tk o rla r Y a d a m su re n , S e n g e tso x io , D a m d in s u re n , N . S a n d a g s u re n re a listik s a n ’at asarlari y u tu g ‘i a so sid a m illiy s a n ’a t y a ra tish g a h a ra k a t q ild ila r. M o y b o ‘y o q d a d a stla b k i a sa rla r y a ra tila b o s h la n d i. R a sso m la r S a n d a g s u re n , S u lte m , D o n , C h o y d o g ta b ia t m a n z a ra la ri, u n in g q o ‘y n id a m e h n a t q ilay o tg an k ish ila rn i ta sv irla y d ila r. J u m la d a n , N . S u lte m n in g «K arv o n * , « O ltoylik o v ch ilar» , N . S a n d a g s u rtn n in g « B u g 'u b o q a rla r» a sa rla ri, grafik va ra n g - tasvirchi A m g alan n in g m a n z a ra la ri X X a s r m o ‘g ‘ul rangtasvirining o 'z ig a x os to m o n la rin i n a m o y o n e ta d i. R a sso m k o 'p r o q g u a sh d a ish lay d i. K u n d a lik tu rm u s h , o d a m la m in g o ‘z a ro m u n o s a b a tla ri u n in g a sa rla rid a o 'z ifo d asin i to p g a n . Bu d a v r ra n g ta sv iri, u m u m a n ta s v iriy s a n ’a tid a N. Sandagsuren. Bug'uboqarlar. realistik s a n ’a t a n ’a n a la ri y e ta k c h i o ‘rin n i e g allag an in i k o ‘rsatadi. H ay- k a lta ra o sh lik s a n ’a tid a h a m re a listik y o ‘n alish y e tak ch i o 'rin n i egallay di va y ev ro p a s a n ’a ti a n ’a n a la rin i m illiy uslubga yaqinlashtirishga in ti- lish borligini k o ‘rsatad i. C h o y m b o l, Y a d a m su re n Urjingivn ijodida Y ev ro p a u slu b i va m illiy s a n ’a t u s lu b la rin i uyg‘u n lash tirish g a in tilish n i k o ‘rish m um kin. XX a sr m o ‘g ‘uliston sa n ’atid a o 'tm ish n in g boy a n ’analari o ‘z rivojini topdi. 5 . B irm a s a n ’ati B irm a s a n ’a tin i h a m m u sta m la k a davri (1 8 8 6 -1 9 4 7 ) va m u s ta q iiij^ ka erishilgan keyingi d av ig a ajratib o ‘rganish m u m k in . Ingliz koloniyasj boMgan davr B irm a s a n ’a ti, x u su san , m e ’m o rlig id a ingliz m e ’m orligi tip va k o ‘rinishlari y etak ch i o 'r in n i egalladi. M asalan , R an g u n va boshqa sh a h a rla r loyihasi va q u rilg an b in o la rid a shu h o ln i k o ‘rish m u m k in ] Shu bilan birga X IX a sm in g o x irla rid an m ah alliy z iy o lila m in g safl~0'itishi bilan s a n ’at va m a d a n iy a td a jid d iy siljishlar ro ‘y b e ra b o sh lad i. Realistik s a n ’at uslubida a sa rla r p a y d o boMa boshladi. R an g tasv ird a, p o rtre t ja n ri- d a U . C h o u n realistik x arak terd ag i a sa rlam i y a ratib , k o ‘p ch ilik n i o ‘ziga jalb etd i. S h u d a v rd a akvarel texnikasi k en g yoyildi. A sta professional rasso m lar safi kengaydi. M o y b o ‘yoq texnikasi yoyila b o sh lad i. S h u bo- rad a U Ba N y an va U Ba Z o d astlab k i m u a llif sifa tid a tarixga kirdilar. U B a N y an (1 9 4 5 -y ild a vafot e tg a n ). B irm ad a m o y b o ‘yoq tex n ik as- ida ijod qila b o sh lag an va shu te x n ik a a so sch ilarid a n h iso b lan ad i. U Ba N yan A ngliyada t a ’lim o lg an , ingliz s a n ’ati a n ’analariga y aq in k o ‘rinishda asarlar yaratgan (« P o d a d a m olish payti*). U Ba Z o (19 4 3 -y . vafot e t g an ) h a m A ngliyada o ‘q ib q ay tg a n va U Ba N y a n b ilan b ir q a to rd a Birm ada m oybo‘yoq texnikasi asoschilaridan hisoblanadi. R assom k o ‘proq m a n z a ra ja n rid a ijod qilib , eski ingiliz u sta rassom lari ru h id a asa rlar ishlagan. XX a sm in g 3 0 -y illarid a n m ah alliy m e ’m o rla r yetishib ch iq d i. U T in b irm alik b irin ch i m a s h h u r m e ’m o rla rd a n edi. U o ‘z ijodida Y ev ropa s a n ’ati b ilan m illiy s a n ’at a n ’an a larin i uyg‘un lash tirish g a h arak at qilgan. R a tu m a ( 1 9 3 0 - 3 6 ) . R angulidagi S h u c d a g o u n p ag o d asin in g g ‘arb iy kirish qism i u n in g m a s h h u r asarlarid an . M u staq ilik k a erish g a n d a n keyin (1948) b irm a tasviriy va a m a liy s a n ’a t rivojiga e ’tib o r o rtd i. T u rli u y u sh - m a va b irlash m a lar, o d d iy va m axsus o ‘quv y urtlari tashkil to p d i. D avlat b a d iiy m a k ta b i ( 1 9 5 2 - 1 9 5 3 ) B irm a m e ’m o r lik i n s t i t u t i ( 1 9 4 8 ) , sh u n in g d e k , s a n ’at k e n g ash i R a n g c h u n (1 9 5 0 ), Ilg ‘o r y o s h la r ligasi R asso m lar u yushm asi va b. sh u d a v r badiiy h ay o tid a faol ish tiro k etd ilar. M ustaqiilikdan keyingi yillarda yuzaga kelgan tash k ilo t va b irla sh m a la r h am s a n ’atdagi ra q o b a tn i k u ch a y tirib u n in g rivojlanishini tezlash tird i. Bu yillarda m e ’m o rlik s a n ’a tid a k a tta o ‘zgarishlar so d ir boMdi. M a ’m u riy - m ad an iy b in o la r, tu r a r jo y la r qurilishiga k a tta e ’tib o r b erild i. K asalxona, m a k ta b la r qu rild i. M ah a lliy a n ’a n a la rd a yog’o c h d a n b in o la r q u rish k e n gaydi. Bu ishlarga m ah a lliy rasso m la rd a n tash q ari xorijiy ra sso m lar h a m q atn ash d i. B irm a s a n ’a tin in g yangi b o sq ich i u n in g m ustaqillikka erish g a n d a n keyin (1948) b o sh la n d i. 1952-yili m illiy m ad an iy at m ark azi tash k il e til di. H a r yili u m u m b irm a rasso m lari asarlari k o 'rg a z m a sin i tashkil e tish a n ’an ag a aylanishi s a n ’at rivojida ijobiy rol u y n ay b o sh lad i. R asso m lar 108 o ‘z asarlarid a m illiy m av zu va o b ra z la ig a m u ro jaat qildilar. U la r o ‘z ijodiy yoMlarini Y evropa re alizm ig a tay a n g a n h o ld a am alga oshirdilar. U la r tu rli ja n r va m a v z u la rd a , m o y b o 'y o q va ak v arellard a ijod qildilar. Saya S aun XX asr birm a dastg o h akvarel rassom ligining asoschisi, ko'pgina b ir m a lik r a s s o m la r u s to z i s i f a t i d a t a n i l g a n . U n in g M a n d a la y g a b a g ‘ishlangan asarlari keng ja m o a tc h ilik k a tan ish . U S an Vin (1908) b ir q a to r b adiiy m a k ta b la rd a t a ’lim o lgan. R an g u n so ‘ng L o n d o n va N yu Y o rk d a s a n ’at asarlarin i o 'q ig a n . T urli ja n rd a a sa rla r y aratg an , m a h o b a t li rassom likda m o zaik a te x n ik asid a ishlagan. M a u n T in Ey (1924) rang- tasv irch i va grafik. S aya S a u n q o ‘lida o ‘q ig an , jan rli va m a n zara asarla r Dzanabadzpr. Ma btula haykali. M o‘g ‘ul san ’ati. XVII asr. 109 m uallifi: « Q uduq o ld id a tong» (akv. 1950). U O im L u in (1908) R an - c h u n d a o 'q ig a n , m o zaik a, m o y b o 'y o q , akvarel tex n ik a larid a asarlar y arat gan. U K in M au n (1 9 1 9 ), Saya S a u n o ‘g ‘li d a stla b o ta sin in g q o 'lid a , s o ‘ng A ngliyada o 'q ig a n . T urli ja n rla rd a ijod qiladi. D av lat bad iiy m aktab d ir e k to r i. U a k v a re l va m o y b o 'y o q d a ijo d q ilg a n m o z a ik a b ila n sh u g 'u llan g a n . B irm a h ay k altao sh lik s a n ’ati h a m aso san Y ev ro p a realis tik tasv ird a rivojlangan. U L u in (1 9 2 5 ), U S an Pe (1 9 1 8 ), U X an Tin (1926) kabi h a y k a lta ro sh la r ijodida b irm a h ay k altaro sh lik s a n ’ati xususi- yatlari k o 'rin a d i. U L u in d astg o h va m a h o b a tli h ay k altaro sh lik asarlar m uallifi. U X an T in h a y k a lta ro sh , «K eksa ayol* haykali m uallifl. A m aliy bezak va xalq s a n ’ati tu rli ta q in c h o q la r va b eza k larn i ishlagan. B irm a a m a liy b e z a k s a n ’a ti b o y v a q a d im iy y o g 'o c h o 'y m a k o r lig i, su y a k o 'y m a k o rlig i, to 'q im a c h ilik ju d a rivojlangan. O 'z ig a xos c h iz m a li lok s a n ’a ti, k u m u sh yuzasiga bad iiy ishlov berish kabi s a n ’a td a b irm a lik la r d ong chiqargan. 6. Vyetnam san’ati M o y b o 'y o q d a rasm ishlash s a n ’a ti V y etn am d a h a m kech b o sh lan d i va deyarli XX a sm in g 20—30-yillariga to 'g 'r i keladi. 1925-yili X an o y d a o ch ilg an nafis s a n ’at m a k tab i V y e tn a m bad iiy h a y o tid a m u h im a h a m i- y atg a ega b o 'la d i. D a s tla b V y e tn a m d a y a sh o v c h i fra n s u z la r u c h u n m o 'lja lla b o c h ilg a n bu m a k tab d a m ah alliy y o sh la r h a m t a ’lim o la b o sh ladilar. T o N g o k V an , C h o n V an К а р sh u n d a y ta la b a la rd an d ir. T o N g o k V an m aishiy, m a n z a ra va p o rtre t ja n rla rid a ijod qildi. U n in g ishlari nafis va b irm u n c h a lirik m u n g li p la n d a y ech lad i. U n in g “ N ilu fa r u sh lag an q iz ” asarid a chiroyli to p ilg a n sh a k lla r tiz im i, rang tu slan ish id ag i nafislik va asar fakturasi u y g 'u n lig a b u tu n asaig a em o tsio n al k u ch kiritadi. R assom 1950-yillar badiiy m a k ta b tashkil e tib , y o sh lar tarbiyasi b ilan sh u g 'u llan d i. C h a n V an K an h a m V y e tn a m n in g k o 'z g a k o 'rin g a n rassom i, u k o 'p ro q p o rtret s a n ’a tid a ijod qildi. Bu h a r ikki rassom m o y b o 'y o q d a rasm ish- la sh d a n ta sh q ari lak tex n ik a sid a h a m ijod qilishdi. U la r m avzusi k e n g a y di. X alqning m illiy o zo d lik k u rash i, tin c h m e h n a t d a m la rid a o 'z ifo d a- sini to p d i. U m u m a n xalq hay o ti u n in g ja so ra ti, hozirgi V y etn am tasviriy sa n ’a tin in g bosh m av zu sin i tashkil e ta d i. R a sso m lam in g h ay o tg a y aq in b o 'lish lari, u n i o 'rg a n ish la ri a sa rla rin in g realistik to m o n in in g o rtish ig a x izm at qiladi. Bu hoi a n ’an av iy lak s a n ’a tin in g z a m o n a v iy ru h b ilan su g 'o rilish in i t a ’m in lay d i. V y etn am rassom lari m o y b o ‘yoq te x n ik asin i rivojlantirish b ilan b ir q a to rd a keyingi yillarda h a y k altaro sh lik , grafika taraq q iy o tig a h a m ah a m iy a t b erd ilar. S hoyiga gul ishlash s a n ’ati V y et n am s a n ’a tid a rivoj to p g a n . R asso m lar C h a n D o n g L iong, N g u en F an T y an va b o sh q a sh u s a n ’a td a a sa rla r y aratib e ’tib o rg a tu sh d ilar. C h a n D o n g L iong shoyiga gul ishlash b o rasid a k o 'z g a k o 'rin g a n . U n in g “ Y osh 110 Yosh qiz portreti. Chan Dong Liong. q iz p o rtre ti” shu s a n ’a tn in g n o z ik to m o n la rin i n a m o y o n e ta d i. M usiqiy m ay in c h iz iq la r nafis rang tu sla n ish ig a h a m o h a n g . U la r uyg‘u n lik d a ya- g o n a k o m p o z itsiy a n i tashkil e ta d i. R assom a k a d e m ik realizm n i sharq d e k o ra tiv plastikasi b ila n uyg‘u n la sh tirib , m illiy o 'z ig a xos a sa r y ara tish - g a erish g an . N g u e n Txi lOcang, N g u e n T x u , M in M i,N g o M in K au asarlari h a m sh u s a n ’at n am u n a la rid a n d ir. V y etn am haykaltaroshligi kech 111 rivojlandi. XX asming o 'r ta la r i va ik k in ch i y a rm id a n sh u s a n ’a td a a sa r la r p a y d o boMgan. Bu s a n ’a tn in g rivojida X an o y s a n ’at m a k ta b in in g roli k a tta boMdi. Shu yerda ta rb iy a la n g a n s a n ’a tk o rla r u n in g d astlab k i n a - m u n a la rin i yaratdilar. Bu a sa rla r n a tu ra listik y o ‘n alish g a yaqin boMib ijo d k o r o*z asarida ta sv irlan u v ch in in g ichki h o la tin i o ch ish g a in tilg an - ligini k o ‘rish mumkin. A sarla r k o ‘p ro q ja n rli y e ch im i b ila n ajralib, u n d a k o ‘ta rin k i ruh kuchli. H a y k a lta ro sh la r Z ’e p M in T y a u .C h a n V an I-am , D a o V an K an ijodida shu x u su siy atlam i k o 'rish m u m k in . 7. K o rey a s a n 'a ti K oreya san ’atida m o y b o 'y o q rasm ishlash tex n ik asi XX a sim in g 30- yillariga t o ‘g ‘ri keladi, h ay k altaro sh lik , siyosiy k a rik a tu ra , plakat s a n ’atida h a m shu davrda asarlar y aratilg an . M illiy o z o d lik h a ra k a tin in g k u c h a - yishi badiiy ziyolilar orasida m illiy m ad an iy atg a qiziqishni o rttirib yubordi. C h o so n x v a d eb nom langan q ad im g i koreys a n ’a n av iy s a n ’atid a su ra tla r ishlandi. Bu sa n ’at h a m y an g i m av zu va su je tla r b ilan b o y id i, d e h q o n la r hyotiga bagMshlangan a sa rla r y aratild i. Bu a n ’an av iy u slu b d a ijod qilgan ra sso m la r naturadan m a n z a ra k o 'rin ish la rin i ishlashga o 'tis h la ri h a m shu sa n 'a td a g i realistik to m o n n in g o rtib b o rish in i k o ‘rsatdi. XX asr b irin ch i y a rm id a (1 9 1 0 -1 9 4 5 ) K o rey a Y a p o n iy a istilosi o stid a boMdi. S hu sabab- li s a n ’at tushkunligi sezilarli b o 'ld i. Buni m c ’m o rlik , tasviriy va am aliy s a n ’a t ah v o lid a ko‘rish m u m k in . J u m la d a n , m e ’m o rlik s a n ’a tid a y ap o n va Y evropa a n ’analari b ilan bogMiq h o ld a q u rilish la r o lib borildi. T urli te m ir yoM vokzallari, m e h m o n x o n a la r, sa n o a t va m a ’m u riy b in o la r shu d av r m afkurasi bilan bogMiq h o ld a yaratildi. 1948-yilga kelib m illiy ozodlik h a rak ati natijasida K oreya y arim oroli sh im o lid a K oreya X alq D em o k ratik R espublikasi (K X D R ) va Ja n u b iy K o rey a R cspublikasiga ajraldi. K o re- y a n in g sh im o liy va ja n u b iy q ism id a o 'z ig a xos b ir m illa tn in g ikki davlat sa n ’ati rivoj topdi. Shim oliy K oreyada m e ’m orlik sa n ’ati rivojlandi. Poytaxt P x en y an sh a h ari b o sh loyihasi a so sid a q a y ta q u rild i. H am x im V ansan, S arivon va bo sh q a sh a h a rla rid a k a tta q u rilish la r o lib bo rild i. K asalxona, m a k ta b , sa ro y lar q u rild i. Bu ish lard a m illiy m e ’m o rla r K im Jo n x i, Li X yon, Pak Ikxuvan, S in S o 'n g y o n va b. b ila n b irg a c h e t cllik ijo d k o rlar h a m ish tiro k etd ila r. 1950—6 0 -y illa r m e ’m o rlig d a m illiy o 'r t a a sr koreys m e ’m o rlik a n ’a n alari va sh a k lla rid a n fo y d alan ish kuchliligi seziladi. M a - sa la n , P x en y an d ag i k a tta t e a tr b in o si 1 9 6 0 -y illam in g ik kinchi y arm id a yangi tcx n o lo g iy a va q u rilish uslublari q o 'lla n ila b o sh lan g an lig i qurilgan b in o la r ta sh q i v a ic h k i q iy o fasid a o 'z ak sin i to p d i. D av lat universitet binosi 70—8 0 -y illa r m e ’m o rlig id a k en g k o 'la m d a tu ra rjo y la r yaratildi. X X a s r ik k in c h i y a rm id a n k o re y s s a n ’a tid ag i o 'z g a ris h la r tasviriy va a m aliy s a n ’a td a h a m o 'z ifodasini to p d i. M illiy a n ’a n a la r, ju m la d a n tu sh b ila n rasm ish la sh , s u v b o 'y o q d a n fo y d a la n ib k o m p o z itsiy a la r ishlashga 112 q iz iq ish o rtd i. S h u te x n ik ad a K im Y o n ju n , Li C h x o m , C hxve G y o n g in , L i S o k x o k a b i ra s s o m la r s a m a ra li m e h n a t q ild ila r. S h u y illa rd a n m o y b o ‘yoq te x n ik asid a h a m a sa rla r y aratish k en g yoyildi. K im J o n n a m , P a k M y o n x u m , Pxyo S edjo, M u n X aksi va b o sh q a la r sh u te x n ik ad a xalq h a y o ti, tarixiga bagM shlangan a sa rla r y aratd ilar. G ra fik a s a n ’a tid a Kim C h o n ju m , Pe U n so m , P ak Sinxi sam arali m e h n a t q ild ilar. K oreys h ay k a lta ro sh lig i h a m o ‘ziga xos riv o jd a b o ‘ldi. R e a listik h a y k lta ro sh lik a n ’a n a la ri M u n S ogo, X am Y o n sik , C h o G y u b o n ijodi m illiy s a n ’at a n ’a n a la ri u y g 'u n lig id a rivoj to p d i. A m aliy b e z a k s a n ’a ti k u lo lch ilik , c h in n iso z lik , o 'y m a k o rlik s a n ’a tid a b e ta k ro r a sa rla r yaratdi. XX a sr ik kinchi y arm id a Ja n u b iy K oreya h a m o ‘z rivojining yangi b o sq ic h in i b o sh lad i. K o‘p ro q Y evropa s a n ’a ti a n ’a n a la ri t a ’sirid a z a m o n a v iy m e ’m orlik bin o lari b a rp o etildi. F u n k sio n alizm uslubi esa y e ta k c h i o ‘rin egallab k o ‘ri!gan b in o la r x ara k te rid a o ‘z ak sin i to p d i. M asalan, S euldagi «K orea e r layns» aviakom paniyasi binosi (1969) m illiy m e ’m orlik uslubi u su llarid an foydalanib b in o la r qurish g a intilish h a rak ati seziladi. M a sa la n , SeuI yaqindagi U o K k cr Xil m ark azi binosi o ‘y m ak o riik uslu- b id a b o ‘lib, past to m o n la rin i egri sh a k lla r b ilan b e z a tish g a harak at qilin- g a n va h. k. S h im o liy K oreyaga n isb atan Ja n u b iy K oreya tasviriy s a n ’ati uslub jih a tid a n b irm u n c h a ra n g -b aran g . Bu y e rd a realistik s a n ’at uslublari b i la n b ir q a to rd a Y evropa yangi s a n ’a tin in g tu rli o q im va y o ‘nalish larid a a s a rla r y aratish g a intilish sezilard i. Y evropa realistik s a n ’ati uslublari rasso m la rid a n K im In sin , Li J u n s o p ijodi y eta k ch ilik qilsa, rasso m lar K im X vangi, N a m G v a n , h a y k a lta ro sh la r K im Y o n X ak, C h o n S an b o m ijo d id a m o d e ristik s a n ’a t a n ’an a la ri k u ch li, shu b ilan birga k o ‘pgina s a n ’atk o rla r rasso m X o B en T y o n , h a y k altaro sh K im C h y o n S im ijodida m illiy s a n ’at a n ’a n a la ri, K im C h ix a m P ak X y o n ijodida Y evropa va m illiy s a n ’a t a n ’a n alari uyg‘u n la sh a d i. XX asr Ja n u b iy K o rea s a n ’atid a a m a liy b ez ak s a n ’ati h a m o ‘z a n ’a n larig a so d iq h o ld a rav n aq to p d i. D av r tex n o lo g iy asi b ilan boyib bordi. 8. Indoneziya s a n ’a ti In d o n e z iy a c h e t elga - g o lla n d la rg a q a ra m d a v rid a n b o sh lab , bu y e rla rd a h a m y ev ro p a tip id a g i b in o la r q u rila b o sh la d i. J a k a rta , B a n d u n g , S u ra b a y d a g a le re y a li, p an ja ra li lo jialari b ila n y irik b in o la r q ad k o ‘ta r d i, q u rilish d a te m ir - b e to n qoM lanila b o s h la n d i, lek in d in iy b in o va m a h a lliy z o d a g o n la m in g b in o la ri m a h alliy a n ’a n a — islom m e ’m orligi t a ’sirid a boMdi. M a sjid la rsh u u slu b d a qu rild i. XX asrd a n yangi s h a h a rla r S u m a tra d a S u m b e ija y a , J a k a rta d a K e b a y o ra n y o 'ld o s h s h a h a r p ay d o boM di. J a k a rta , Jo k y a k a rta , B a n d u n g d a m a ’m u riy -m a d a n iy va m a ’rifiy b in o la r, s a n o a t k o rx o n a la ri c h e t e llik m u ta x a ssisla r b ila n h a m k o rlik d a 113 q u rild i. A m aliy bezak s a n ’a tid a yangi ash y o va to v a rla m in g kirib kelishi bi la n m ahalliy am aliy s a n ’a tn in g ay rim tu rlarig a ta la b k am ay a bordi. C h e t- d a n kelgan sa n o a t m o llari a rz o n va qulayligi tufayli ulanga ta la b ortib b o rd i. A yni X IX asr o ‘rta la rid a n b o sh la b In d o n e z iy a tasviriy s a n ’atida h a m yangi ja ra y o n la r sezilarli d a raja d a o 'z g a rd i. X IX a s r o ‘rtalarid an b o sh lab vatan p arv arlik ru h id ag i realistik ra n g tasv ir p a y d o b o 'ld i. S h u n d a y m av zu d a R a d e n Salex sa m ara li ishlagan. X IX a sr oxiri - XX asr b o sh la rid a m illiy ro m a n tik m a n z a ra ja n ri rivojlandi. R asso m S .S . A b d u lla h shu s a n ’a td a keng ja m o a tc h ilik k a tan ild i. In d o n e z iy a s a n ’a ti rivo jid a 1937—38 -y illard a ra sso m la r S. S u d jo y o n o , A. D jaya, K. A flan d i va b o sh q a la r tashkil e tg a n R a sso m la r u yushm asi m u h im o ‘rin n i egalladi. In d o n e z iy a n in g m u staq illik k a erish g a n d a n keyin (1 9 4 5 ),s a n ’a t rivoji y an ad a jadallashdi. M ah alliy m e ’m o rla r c h e t ellik h am kasblari b ilan h a m - k o rlik d a qurilish ishlarini o lib b o rd ila r. Y irik m e ’m o riy m a jm u a la r y a ra tild i. M a ’m u riy -m a d a n iy , m e ’m o riy m a jm u a la r s o ‘nggi tex n o lo g iy a va s a n ’at sin tezi asosida y aratild i. T asviriy s a n ’a td a realistik s a n ’at avangard b ila n ra q o b a td a rivoj to p d i. D astlab k i yillarda realistik s a n ’at y o 'n a lish i b iro z ro m a n tik kayfiyatda, m illiy v ata n p arv arlik ru h id a ish lan d i. R ealis tik h aykaltaroshlik rivojlandi. H ay k altaro sh G . X e n d ra sh u sa n ’a td a ta n il- g a n . U . E ffen d i, S u ro m o kabi ra sso m la r sh u d a v rd a realistik grafika s a n ’a tid a ijod q ild ilar. In d o n e z iy a s a n ’a tin in g o 'z ig a xos sifatlari A. G . S o b ra t, I. B. M ad e ijodida k o 'z g a ta sh la n a d i. U la m in g y o rq in rangdagi q u v n o q , naq sh sifat k o m p o z itsiy a la ri o p tim istik ru h d a ish lan g an . I n d o n e ziy an in g XX a sm in g 6 0 -y illa rid a n keyingi tasviriy s a n ’a tid a avangard y o ‘nalishi o ld in g a c h i b o sh lad i va b u g ungi k u n d a y e ta k c h i o 'r in n i egal laydi. Download 272 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|