Namangan davlat universiteti n. N. Azizov, M. U. Rahmonov psixologiya va sport psixologiyasi

1.7. Murabbiyning kasbiy kompetensiyasi tushunchasi 
O‗qituvchilik kasbi, yuqorida aytib o‗tganimizdek, o‗zgaruvchan va 
boshqaruvchidir. Va shaxsiyatning rivojlanishini boshqarish uchun siz malakali 
bo‗lishingiz kerak. Demak, o‗qituvchining kasbiy kompetensiyasi tushunchasi 

---

uning pedagogik faoliyatni amalga oshirishga nazariy va amaliy tayyorgarligining 
birligini ifodalaydi va uning kasbiy mahoratini tavsiflaydi. 
Muayyan mutaxassislik bo‗yicha o‗qituvchini tayyorlashning mazmuni 
malaka tavsifida - kasbiy bilim, ko‗nikma va malakalarning ilmiy asoslangan 
tarkibini aks ettiruvchi o‗qituvchi kompetentsiyasining me‘yoriy modelida taqdim 
etiladi. Malakaviy xususiyat o‗z mohiyatiga ko‗ra o‗qituvchining nazariy va 
amaliy tajribasi darajasida qo‗yiladigan umumlashtirilgan talablar majmuidir. 
Umuman olganda, psixologik-pedagogik bilimlar o‗quv dasturlari bilan 
belgilanadi. Psixologik va pedagogik tayyorgarlik quyidagilarni o‗z ichiga oladi: 
- pedagogikaning uslubiy asoslari va kategoriyalarini bilish; 
- shaxsning ijtimoiylashuvi va rivojlanishining qonuniyatlari; 
- ta‘lim va tarbiyaning mohiyati, maqsadi va texnologiyalari; 
- bolalar, o‗smirlar, yoshlarning yoshga bog‘liq anatomik, fiziologik va aqliy 
rivojlanishi 
qonuniyatlari. 
Bu 
o‗qituvchining gumanistik yo‗naltirilgan 
tafakkurining asosidir. 
Psixologik-pedagogik va maxsus (mavzu bo‗yicha) bilimlar kasbiy 
kompetentsiya uchun zarur, ammo hech qanday holatda etarli shart emas. Ularning 
ko‗pchiligi, xususan, nazariy, amaliy va uslubiy bilimlar intellektual va amaliy 
ko‗nikmalarning asosiy shartidir. 
Pedagogik mahorat - bu nazariy bilimlarga asoslangan va barkamol shaxsni 
shakllantirish muammolarini hal qilishga qaratilgan ba‘zilari avtomatlashtirilishi 
mumkin bo‗lgan (ko‗nikmalar) ketma-ket rivojlanadigan harakatlar majmuidir. 
Pedagogik mahoratning mohiyatini bunday tushunish bo‗lajak o‗qituvchilarning 
amaliy tayyorgarligini shakllantirishda nazariy bilimlarning yetakchi rolini, nazariy 
va amaliy tayyorgarlikning birligini, pedagogik mahoratning ko‗p bosqichli 
(reproduktivdan ijodiygacha) xususiyatini ta‘kidlaydi. individual harakatlarni 
avtomatlashtirish orqali ularni takomillashtirish. 
Nihoyat, pedagogik mahoratning mohiyatini bunday tushunish uning ichki 
tuzilishini tushunishga imkon beradi, ya‘ni. nisbatan mustaqil xususiy malakalar 
sifatida harakatlarning (mahorat komponentlarining) o‗zaro bog‘liqligi. Bu, o‗z 

---

navbatida, ko‗plab pedagogik mahoratni turli sabablarga ko‗ra birlashtirish uchun 
ham, amaliy maqsadlar uchun shartli ravishda parchalanish imkoniyatini ham 
ochadi. Masalan, "suhbatni o‗tkazish" qobiliyatini qismlarga ajratish mumkin: 
o‗quvchilarning qiziqishlari va ehtiyojlarini eng munosib tarzda aks ettiradigan va 
shu bilan birga sinf oldida turgan etakchi ta‘lim vazifalarini hisobga oladigan 
mavzuni aniqlash; o‗quvchilarning yoshi va o‗ziga xos sharoitlarini hisobga olgan 
holda mazmunni tanlash, ta‘lim shakllari, usullari va vositalarini tanlash; reja 
tuzing (reja-konspekt) va hokazo. Xuddi shu tarzda, siz boshqa har qanday 
mahoratni parchalashingiz mumkin.