Namangan davlat universiteti n. N. Azizov, M. U. Rahmonov psixologiya va sport psixologiyasi
Uslubiy ishlarni tashkil etishning asosiy shakllari
Download 1.48 Mb. Pdf ko'rish
|
Psixologiya va sport psixologiyasi (o`quv qo`llanma) (3)
|
1.5. Uslubiy ishlarni tashkil etishning asosiy shakllari Maktabda metodik ishlarni tashkil etish shakllari dinamikdir. Ular ko‗plab omillarga qarab o‗zgaradi, yangilanadi, ularning asosiylari: - ta‘lim sohasidagi davlat siyosati, qonun hujjatlari va hujjatlar; - shaxsiy va kasbiy faoliyat ko‗rsatkichlarini diagnostik o‗lchash jarayonida aniqlangan o‗qituvchilarning pedagogik madaniyati, uslubiy savodxonligi darajasi; - maktab jamoasidagi axloqiy-psixologik iqlim, uslubiy ishlarni tashkil etishning moddiy-texnik imkoniyatlari; - maktab ichidagi pedagogik tajribani, o‗qituvchilarning innovatsion ochiqligi va faolligini, maktab rahbarlarining uslubiy ishlarni amalga oshirishga kasbiy tayyorgarligi darajasini o‗rganish; - maktab jamoasidagi o‗ziga xos vaziyat: o‗qituvchilar, o‗qituvchilar va talabalar, o‗qituvchilar va rahbarlar o‗rtasidagi munosabatlarda. Ko‗pgina maktablarda rahbar yoki o‗qituvchilar tashabbusi bilan uslubiy ishlarni tashkiliy muvofiqlashtiruvchi organlar - uslubiy kengashlar tashkil etilgan. Maktab kengashi, pedagogik kengash, metodik kengashdan farqli o‗laroq, yagona vazifa – har bir o‗qituvchining pedagogik faoliyatining ilmiy-uslubiy darajasini oshirishdir. Ishning samaradorligi kamida ikkita holatga bog‘liq: kengashni kim boshqaradi va uning a‘zolari tarkibi qanday. Uslubiy kengash tarkibiga turli ta‘lim darajalari, fanlarning turli profillarini ifodalovchi eng tajribali o‗qituvchilar kiradi. Bular turli uslubiy shakllanishlarning rahbarlari bo‗lishi mumkin. Qoidaga ko‗ra, metodik kengash ishiga o‗quv mudiri rahbarlik qiladi. Maktabning uslubiy kengashi o‗qituvchilarning pedagogik malakasini oshirishning taktikasi va strategiyasini belgilaydi. U birlashmalar, komissiyalar bo‗yicha ko‗rib chiqish uchun masalalarni belgilaydi; seminarlar, amaliy mashg‘ulotlar, ma‘ruzalar dasturlarini, maktabda uslubiy ishlarning umumiy dasturini ishlab chiqadi va muhokama qiladi. Shunday qilib, uslubiy maslahat - bu har bir maktab o‗qituvchisining kasbiy va pedagogik madaniyatini oshirish kabi boshqaruv faoliyatining bunday murakkab sohasida kollegiallik va vakolatlarni topshirishning namoyonidir. Maktabda uslubiy ishning ijobiy isbotlangan shakllari qatoriga quyidagilar kiradi: fan uslubiy birlashmalari, maktabda yagona metodik kun, muammoli seminarlar va amaliy mashg‘ulotlar, yosh o‗qituvchilar maktablari, mahorat maktablari, o‗qituvchilar bilan individual ishlash, ochiq va ko‗rgazmali darslar o‗tkazish, ilmiy-pedagogik. konferentsiyalar va pedagogik o‗qishlar, rolli o‗yinlar, ishbilarmonlik va tashkiliy-faol o‗yinlar, pedagogik vaziyatlarni modellashtirish va tahlil qilish, o‗qituvchilarning ijodiy hisobotlari, pedagogik maslahatlar va boshqalar. Maktabda metodik ishning eng keng tarqalgan shakli o‗qituvchilarning fan uslubiy birlashmasi hisoblanadi. Uslubiy birlashmalarga fan o‗qituvchilari, boshlang‘ich sinf o‗qituvchilari kiradi. Uyushmaning optimal tarkibi bir fan bo‗yicha 4-5 nafar o‗qituvchidan iborat. Bu yirik shahar maktablari yoki 2-3 qishloq maktabi ishini muvofiqlashtiruvchi klaster metodik birlashmalari sharoitida bo‗lishi mumkin. Uslubiy birlashmalar ishining mazmuni xilma-xildir. Ularda o‗quv-tarbiyaviy ishlar darajasi va talabalarning bilim sifatini oshirish, o‗zaro tajriba almashishni tashkil etish, ilg‘or pedagogik tajriba va pedagogika fanining yutuqlarini joriy etish, yangi dastur va darsliklarning eng murakkab bo‗lim va mavzularini muhokama qilish masalalari ko‗rib chiqiladi. O‗qituvchilarning uslubiy birlashmalari o‗quv dasturlari va darsliklarning eksperimental versiyalarini muhokama qiladilar, ular ustidagi ish natijalarini ko‗rib chiqadilar. Uslubiy birlashma a‘zolari o‗quv va nazorat kompyuter dasturlarini ishlab chiqadi va sinovdan o‗tkazadi, ularning samaradorligi va samaradorligini baholaydi. Birlashmalar ishining mazmuni ham talabalar bilimini tekshirish uchun mavzu va ijodiy test turlarini tayyorlash, test sinovlari natijalarini muhokama qilishdan iborat. Uslubiy birlashmaning ishi maxsus reja asosida olib boriladi, unda ma‘lum fan o‗qituvchilarining pedagogik faoliyati, o‗quvchilarning bilim sifatiga umumiy tavsif beriladi. Reja yangi o‗quv yilining maqsad va vazifalarini shakllantiradi, asosiy tashkiliy-pedagogik tadbirlarni (o‗quv xonalarini loyihalash, didaktik materialni tekshirish, test ishlarini tasdiqlash va h.k.), ilmiy-metodik ma‘ruzalar, ochiq darslar va ochiq darslar mavzularini belgilaydi. fan bo‗yicha sinfdan tashqari ishlar o‗quvchilarning bilim, ko‗nikma va malakalari sifatini nazorat qilish shakllari va muddatlari belgilanadi. Uslubiy ishning samarali shakllaridan biri bu yagona metodik kunni (maktabning barcha pedagogik jamoasi uchun chorakda bir marta) o‗tkazishdir, bu ma‘lum darajada, chorakdagi uslubiy ish natijalarining oraliq sarhisobi hisoblanadi. . Yagona uslubiy kunlar mavzulari oldindan o‗qituvchilar e‘tiboriga havola qilinadi. Yagona metodik kun arafasida maxsus tematik pedagogik byulleten chiqariladi, uslubiy ishlanmalar, o‗qituvchi va talabalarning ijodiy ishlari, yangi psixologik-pedagogik adabiyotlar ko‗rgazmasi tashkil etiladi. Yagona uslubiy kun ishining mazmuniga quyidagilar kiradi: ochiq darslar va sinfdan tashqari mashg‘ulotlar o‗tkazish, ularni batafsil tahlil qilish va muhokama qilish, yangi uslubiy adabiyotlarni ko‗rib chiqish, yig‘ilish, davra suhbati yoki matbuot shaklida uslubiy kun natijalarini sarhisob qilish. uslubiy mavzular bo‗yicha ish natijalari bo‗yicha alohida o‗qituvchilarning nutqlari bilan konferentsiya, tadbirni umumiy baholash va tahlil qilish bilan maktab rahbarlari. Muammoli seminar va amaliy mashg‘ulotlar o‗qituvchining nazariy va amaliy tayyorgarligi birligini ta‘minlashga qaratilgan. Ular o‗qituvchilarning o‗z-o‗zini tarbiyalash faoliyatini rag‘batlantiradilar, ularni pedagogik innovatsiyalar doirasi bilan tanishtiradilar. Muammoli seminarlar ishining mazmuni zamonaviy pedagogik nazariyalarni o‗rganish bo‗lishi mumkin. Ularning muhokamasi o‗qituvchining o‗z-o‗zini tarbiyalash ishiga katta yordam beradi. Uslubiy ishlar tizimidagi amaliy mashg‘ulotlar keyingi yillarda faol shakllarga aylanib bormoqda: ishbilarmonlik, rolli o‗yinlar, o‗yin ustaxonalari, tashkiliy va faol o‗yinlar, turli xil mashg‘ulotlar. Bunday shakllarning shubhasiz afzalligi - o‗ynaladigan vaziyatlarning o‗zgaruvchanligi, vaziyatlarni real amaliyotga imkon qadar yaqinroq simulyatsiya qilish, jamoaviy muhokama qilish imkoniyati va boshqalar. Biroq, bunday seminarlar tashkilotchilari bir qator qiyinchiliklarga duch kelishadi: o‗yin shakllarini o‗tkazish bo‗yicha etakchilar, salbiy mashg‘ulotlar, ularni amalga oshirish uchun uslubiy yordamning etarli emasligi. Bularning barchasi muammoli seminar va amaliy mashg‘ulotlarni tashkil etishda malakali rahbarlik zarurligini ta‘kidlaydi. Mukammallik maktabi uslubiy ish shakli sifatida asosan individual va jamoaviy murabbiylikning maqsad va vazifalarini amalga oshiradi. Maktablarda murabbiylik an‘anasi uzoq tarixga ega. Lekin, mukammallik maktabi doirasida tuzilgan, u yanada maqsadli va tizimli xarakter kasb etadi. Mukammallik maktabining asosiy maqsadi tajribali o‗qituvchi, yetakchining tajribasiz hamkasblariga uslubiy yordamidir. Bunday maktabning shakllanishi ixtiyoriylik asosida amalga oshiriladi. Ishning qiymati uning ikki tomonlama samaradorligidadir. Maktab rahbari o‗z tarbiyalanuvchilarining darslarini borib, ularga darsni rejalashtirish, metodikasi va texnologiyasi bo‗yicha maslahatlar berib, ta‘limning nazariy muammolarini muhokama qiladi, o‗zining pedagogik tizimini takomillashtiradi, o‗z kasbiy pozitsiyalarining to‗g‘riligiga ishonch hosil qiladi. Mutaxassislik maktabi samaradorligiga hamkasblar ustoz-ustozning ijodiy laboratoriyasiga bevosita kirish imkoniyati yaratilgani tufayli erishilmoqda. Mukammallik maktabi tuzilmasida uning mustaqil bo‗g‘ini yoki variatsiyasi sifatida yosh o‗qituvchi maktabi ishini tashkil etish mumkin. Maktabning boshlang‘ich o‗qituvchilari bitta tajribali o‗qituvchi yoki maktab rahbarlaridan biri rahbarligida birlashadilar. Ish maxsus reja asosida olib boriladi, shu jumladan dars va sinfdan tashqari mashg‘ulotlarning maqsadlarini belgilashning texnikasi va metodikasi, sinf rahbari ishini rejalashtirish xususiyatlari kabi masalalarni muhokama qilish darajasini hisobga olgan holda. sinf jamoasini tarbiyalash va boshqalar. Yosh o‗qituvchilar maktabidagi mashg‘ulotlarda o‗quv jarayonida axborot texnologiyalaridan foydalangan holda darsning texnologik xaritalari variantlarini ishlab chiqish bilan bog‘liq amaliy vazifalarni amalga oshirish ko‗zda tutilgan. Tajribali o‗qituvchilar rahbarligida yosh o‗qituvchilarning muloqoti yangi o‗qituvchi shaxsining kasbiy barqarorligini, ijodiy o‗zini o‗zi anglashini rivojlantirishga yordam beradi. Tajriba, qidiruv ishlarini tashkil etishda maktabga katta huquqlar berilishi munosabati bilan muammoli (innovatsion) guruhlarning faoliyati tobora ko‗proq e‘tirof etilmoqda. Bunday o‗qituvchilar guruhlari maktab rahbarlarining ham, akademik o‗qituvchilarning ham, o‗qituvchilarning ham tashabbusi bilan paydo bo‗lishi mumkin. Muammoli guruh o‗z kuchini maktabda ham, undan tashqarida ham ilg‘or tajribalarni o‗rganish, umumlashtirish va ommalashtirishga qaratadi. Bunday guruhga bo‗lgan ehtiyoj avvalgi xatboshida oqlanadi. Muammoli guruh o‗z kontseptsiyasi yoki uslubiy topilmasini ishlab chiqish va amalga oshirish bilan band bo‗lgan taqdirda, u tadqiqot ishining asosiy xususiyatlariga muvofiq eksperimental ishlarni olib boradi: muammo va tadqiqot mavzusini asoslash, gipotezani shakllantirish, asosiy maqsadni aniqlash. bosqichlari va kutilayotgan oraliq natijalar, tadqiqot usullarini tanlash, nazorat va eksperimental sinflarni belgilash. Bunday ishlar, qoida tariqasida, pedagogik ta‘lim muassasalari o‗qituvchilarining ilmiy rahbarligi ostida amalga oshiriladi. Rahbariyat tomonidan muammoli guruhlar faoliyatiga e‘tiborli, manfaatdor munosabatda bo‗lgan holda, ular maktab o‗qituvchilari tarkibida innovatsion muhitni shakllantirishda ko‗p ishlarni amalga oshirishlari mumkin. Maktabda metodik ishning jamoaviy shakllaridan biri o‗qituvchilar jamoasining tanlangan ilmiy-uslubiy mavzu bo‗yicha faoliyatidir. Bu shakl ham uzoq tarixga ega, ammo afsuski, bu ishda juda ko‗p rasmiyatchilik saqlanib qolgan. Bunday holatning sabablaridan biri mavzuni tasodifiy tanlashdir. Bunday holda, tadqiqot mavzusi muayyan maktab muammolarini hal qilmasa, u ildiz otmaydi va muvaffaqiyatsizlikka mahkum bo‗ladi. Maktab rahbarlarining vazifasi maqsad va kutilayotgan natijalarni ochib berish, pedagoglar jamoasini o‗ziga jalb etish, mavzu ustida ishlashga psixologik tayyorlikni shakllantirish, uni hal qilish uchun maktabdagi mavjud imkoniyatlarni ochish, kerak bo‗lsa, yo‗llarini izlashdan iborat. ilmiy va pedagogik kuchlarni birgalikda ishlashga jalb qilish (hamkorlik, yo‗l- yo‗riq, konsalting huquqlari bo‗yicha). Yana bir sabab - ilmiy-uslubiy mavzu bo‗yicha ish samaradorligining pastligi, professor-o‗qituvchilarni birgalikdagi faoliyat uchun tashkil eta olmaslik, o‗z maktabidagi muammoning holatini ob‘ektiv birlamchi (bayonot) o‗tkaza olmaslikdir. Yana bir sabab, o‗qituvchilarning o‗rganilayotgan muammo bo‗yicha nazariy asoslarni va ilg‘or tajribalarni o‗rganishni istamasligidir. Demak, qoida tariqasida, energiya, vaqtni behuda sarflash, ishga qiziqishni yo‗qotish. Kollektiv tadqiqot mavzusi besh yilga rejalashtirilgan bo‗lishi mumkin, bu holda har bir yil uchun maqsad va vazifalar, uslubiy ishlar tizimidagi har bir bo‗g‘in (predmet-uslubiy birlashma, fan komissiyalari, muammoli guruhlar) bo‗yicha faoliyat hajmi va mazmuni shakllantiriladi. ) belgilandi, oraliq bosqichlarni amalga oshirish muddatlari belgilandi, hisobotlar shakllari va natijalarni taqdim etish ishlab chiqilmoqda. Har bir oraliq bosqich maktab miqyosidagi hisobot va xulosalar bilan yakunlanadi (ilmiy-amaliy konferensiya, pedagogik o‗qishlar, maktab miqyosidagi seminar, pedagogik yoki metodik kengash). Ilmiy-pedagogik konferensiyalar, pedagogik o‗qishlar, alohida o‗qituvchilar yoki metodik birlashmalarning ijodiy hisobotlari metodik ishning yakuniy shakllari hisoblanadi. Ular ma‘lum vaqt davomida ish natijalari asosida yoki ishning istalgan bosqichi tugagandan so‗ng amalga oshiriladi. Xabarlar, hisobotlar mualliflari tadqiqot ishining natijalari to‗g‘risida hamkasblarini xabardor qiladilar. Hozirgi o‗qituvchilar ularni o‗z ish natijalari bilan solishtirish, tavsiya etilgan texnika va usullarning samaradorligini tekshirish imkoniyatiga ega. Ilmiy ishlar bo‗yicha direktor o‗rinbosarlari lavozimlari joriy etilgan maktablarda bu ish yanada to‗liqroq va aniq samara bermoqda. Yakuniy ilmiy-amaliy konferensiyalar va pedagogik o‗qishlarni o‗tkazish o‗qituvchilarni ilmiy-uslubiy ish natijalari uchun rag‘batlantirish, boshqa maktab o‗qituvchilari, jamoatchilik va pedagogika fanlari vakillarini taklif qilish bilan tantanali, bayramona tus olishi mumkin. Maktabda uslubiy ishning asosiy tashkiliy shakllarining qisqacha tavsifini yakunlab, shuni ta‘kidlash kerakki, metodik ishlarni tashkil etishda shakllarni yangi va eski, zamonaviy va zamonaviy bo‗lmagan qismlarga bo‗lish mumkin emas va bo‗lishi mumkin emas, chunki ularning ta‘siri individual, guruh yoki jamoaviy ehtiyoj va imkoniyatlarga bog‘liq. Bunday yondashuv tashqi ta‘sir uchun hisoblangan opportunistik shakl yaratishdan ham, yangi narsaga ishonmaslikdan ham himoya qiladi. Download 1.48 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|