Nashrga tayyorlash markazi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

10.2-rasm. Bevosita marketing uslublari.
— axborotlashtirish vositalarini tanlash. Kommunikator ma’ - 
lumotni tayyorlagandan keyin uni qaysi kanal orqali yetkazishni 
aniqlashi kerak. Ma’lumot yetkazishning ikki asosiy turi farqla- 
nadi: shaxsiy (individual) va umumiy;
— shaxsiy kanalga xaridor bilan alohida suhbat o ‘tkazish, tele- 
fon orqali aloqa qilish, pochta orqali murojaat qilish va boshqalar 
kiradi;
— umumiy kanalga ommaviy axborot vositalari, chora-tadbir- 
lar, konferensiyalar va boshqalar kiradi, 10.2- rasmda bevosida 
marketing uslublari ko‘rsatilgan.
Zamonaviy kompyuter texnologiyalari bevosita marketingning 
ikki yangi uslubini: bu buyurtmani elektron k o ‘ rinishda 
joylashtirish imkoniyati va Internet orqali oldi-sotdi bitimini 
amalga oshirish imkoniyatini hayotga tatbiq etdi. Buyurtmani 
elektron joylashtirish tizimi sotuvchini tovar zaxiralarini kamay- 
tirishga, xarajatlarini pasaytirishga imkon beradi.
Devoriy savdo nuqtalari savdo avtomatlariga o ‘xshash muhim 
joylarda, supermarketlarda yoki boshqa jamoat joylarida (masa- 
lan, aeroportlarda) joylashtiriladi. Bunday tarzda sotiladigan to- 
varlarga aviachiptalar va havo y o ‘llari orqali uchish uchun 
sug‘urta polislari kiradi. Ayrim holatlarda devoriy savdo nuqtalari
188

---

faqat iste’molchilar buyurtmalarini joylashtirishga m o‘ljallanadi, 
tovarning o ‘zi esa kechroq uyga yetkazib beriladi. Ushbu savdo 
uslubining sotuvchi uchun afzalligi uni tovarlari yoki xizmatlari 
bilan tanishish imkoniyatiga ega b o‘lgan katta sondagi iste’mol­
chilar bilan bog‘laydi. Iste’molchilar savdo nuqtalarining muvaf - 
faqiyatli joylashganidan yutadilar.
1. Kommunikatsiyaning maqsadi nimadan iborat? Ikki xil reklama 
muhitiga misollar keltiring.
2. Marketing kommunikatori qanday masalalami hal qiladi?
3. Kommunikativ jarayonni tushuntirib bering.
4. Marketing kommunikatsiyasining qanday bosqichlarini bilasiz?
5. 0 ‘ zingiz yaxshi bilgan iste’m ol tovarini tanlab oling. M aslou- 
ning matritsasi asosida reklama mutaxassislariga taklif qilish 
mumkin bo'lgan reklama m a’lumotlarini uch y o ‘nalishini k o‘r- 
satib bering.
6. Reklama vositalaridan qo‘ llanilgan holda korxona samaradorligini 
aniqlang.
Strategik g‘oyalar — firmaning harakat dasturiga aylanishi ke­
rak bo‘ lib, bu dasturda strategik maqsadlar aniqlanadi va tanlan- 
gan rivojlanish strategiyasining amalga oshirilishini ta’minlovchi 
vositalar belgilanadi. Firmaning yaqin kelajakdagi muvaffaqiyati- 
ni, awalo, uning joriy faoliyatidagi turli yo‘ nalishlarning moli- 
yaviy jihatdan qay darajada muvofiqlashtirilganligini belgilaydi. 
Uning uzoq kelajakdagi rivojlanishi va taraqqiy etishi esa bozorda- 
gi o ‘zgarishlami o ‘z vaqtida oldindan ko‘ra bilish hamda o ‘z struk- 
turasi va tovar portfeli imkoniyatlarining tarkibini tegishli ravish- 
da bunga moslashtira olish qobiliyatiga bog‘liq b o ‘ ladi. Bunday 
strategik, faol fikrlar samarali b o ‘ lishi uchun ular izchil bo‘lishi 
va „kelajakni tashkil qilish“ ga, ya’ni kutilayotgan natijalarga olib 
keladigan harakatlarga tayyorlanishga qaratilgan bo‘lishi lozim.
189

---