Odam fiziologiyasi
Download 5.32 Mb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- Nazorat uchun savollar.
- Vegetativ asab tizimi haqida umumiy tushuncha
- Vegetativ asab tizimining asosiy fiziologik xossalari
- Parasimpatik asab tizimi
- 145-rasm. Vegetativ asab tizimi (efferent qismining umumiy tuzilishi.
- 2 6 -y o ‘g ‘on ichak; 27-buyrak; 28-siydik pufagi; 29-erkak jin siy a ’zolarining ichki qismi; 30-bachadon; 31-teri. Simpatik asab tizimi
- Shnpatik va parasimpatik asablarning azolarga ta*siri
- Metasimpatik asab tizimi
|
dofaroinergik, serotoninergik va
noradrenalinergik tuzilmalarining ahamiyati juda katta. Bu kimyoviy tuzilmalar miya ustunidan boshlab, markaziy asab tizimining deyarli hamma bolim lariga tarqalgan. Masalan, noradrenergik neyronlaming ta’sir maydoni uzunchoq miya, ko‘prik, kulrang modda va striatum hisoblanadi. Bunday neyronlar to ‘rsimon formatsiya va septumda ham uchraydi. Bunday neyronlar va ulaming aksonlari keyingi miyaning turli tuzilmalarini: bodomsimon tana, gippokamp, belbog4 o ‘zagi va neokorteks funksiyalarining amalga oshirishida qatnashadi. Dofaminergik neyronlar tanalari o^rta miyaning ventral b o ‘limlarida joylashgan. Qoramtir moddaning neyronlar p o ‘stloq osti yadrolari - qobiq, dumli yadro, oqimtir yadro, segmentum va ularga yondosh yadrolar faoliyati boshqarilishida ishtirok etadi. Serotoninergik neyronlaming tanalari uzunchoq miyaning o ‘rta choki sohasida joylashgan. Ulaming aksonlari ham medial tutam tarkibida b o ‘lib, oldingi va oraliq miya faoliyatida qatnashadi. Popes nazariyasiga k o ‘ra, talamusda sensor у о ‘11аг b o ‘linib, bittasi bosh miya p o ‘stlog‘ining proyeksion mintaqalariga borib, axborot qabul qilish jarayonida ishtirok etadi. Ikkinchisi esa limbika tizimiga boradi. Bu tizimda axborotni to‘g ‘ri qabul qilinishi, uning biologik ahamiyati, miyadagi dastur (dcdektorlar) bilan solishtirib ko ‘rishi, hissiyotning subyektiv jarayonlar asosida shakllanishi va xulq-atvor paydo b o ‘lishi kabi reaksiyalar amalga oshiriladi. Organizm haqidagi bu axborotlar yoki miya ustuni, to ‘rsimon formatsiya va neokoreksdan yoki bodomsimon yadrolardan p o ‘stloqning peshona, chakka va tepa b o ‘limlari bilan birikkan belbog‘ pushtasi orqali v>
iadi. Yuqorida k o ‘rsatilgan tuzilmalar odamning emotsional reaksiyalari bilan bog‘liq b o lish i mumkin, ammo bu yakuniy xulosa emas. www.ziyouz.com kutubxonasi
Shunday qilib, limbika tizimi cndokrin funksiyalami boshqaradi, vegetativ a’zolaming funksional holatlarida, oliy asab faoliyati va xotirani shakllanishida emostiya, hissiyot va
jinsiy jarayonlam ing amalga oshirilishida ishtirok etadi. Gippokamp neyronal zanjirining konvergensiya jarayonida ishtirok etilishi limbikani xotira mexanizmlarida aloqador ekanligidan guvohlik beradi. Shu bilan birga limbika tizimi visseral va somatik funksiyalarining amalga oshirilishida faol qatnashadi degan hamma asos bor. 1. Odam orqa miyasi qanday tuzilgan? 2. Orqa miyaning qaysi vazifalarini bilasiz? 3. Orqa miya ildizlarining funksiyalari nimadan iborat? 4. Orqa miyada q o 4zg ‘alish qanday o ‘tadi? 5. Orqa miya reflektor va o ‘tkazuvchanligi haqida nimalami bilasiz? 6. Mushaklarning reflektor tonusi qanday amalga oshiriladi? 7. Orqa miyaning qaysi reflekslarini bilasiz? 8. Spinal hayvon va spinal reflekslar nima? 9. Orqa miya o ‘tkazuvchi yo‘llarining funksiyalarini belgilab bering. 10. O g‘riq va taktil retseptorlar haqida nimani bilasiz? 11. Piramidal y o ‘llar haqida nimani bilasiz? 12. Ekstrapiramidal y o ‘llar haqida nimani bilasiz? 13. Oxirgi yoki keyingi miya nima? 14. Uzunchoq miyaning tuzilishi va funksiyalarini belgilab bering. 15 U/unchoq miyaning reflekslarini belgilab bering. 16. 12 juft bosh miya asablarini belgilab bering. 17. 0 ’rta miyaning tuzilishi haqida nimani bilasiz? 18. T o ‘rt tepalik qayerda joylashgan va qaysi funksiyalarni bajaradi? 19. 0 ’rta miyaning o ‘tkazuvchi y o ‘llarini belgilab bcring. 20. Qoramtir modda funksiyalari haqida nimani bilasiz? 21. Deserebratsion rigidlik nima? 22. Miya ustunining tonik va statik reflekslari haqida m a’lumot bering. 23. Vaziyat va poza-tonik reflekslarini qanday aniqlash mumkin? 24. Miya ustunining to ‘rsimon formatsiyasi qanday tuzilgan va uning funksiyalari nimadan iborat? 25. Miyachaning tuzilishi, reflektor va o ‘tkazuvchan funksiyalari haqida m a’lumot bering. 26. Miyacha shikastlanishi natijasida paydo b o ‘ladigan kasalliklarni belgilab bering. 27. Oraliq miyaning tuzilishi. Nazorat uchun savollar. www.ziyouz.com kutubxonasi 28. Talamusning tuzilishi va funksiyalari haqida xarakteristika bering. 29. Talamusning spetsifik va nospetsifik yadrolari haqida nimalami bilasiz? 30. Gipotalamusning tuzilishi va funksiyalari haqida nimalami bilasiz? 31. Gipotalamus yadrolarining tasnifini bering. 32. Pallidum (oqimtir yadro) qayerda joylashgan va vazifalari nimadan iborat? 33. Striatum (targ ‘il tana) qayerda joylashgan va vazifalari nimadan iborat? 34. Bosh miya yarim sharlar p o ‘stlog‘i, tuzilishi va funksiyalari. 35. Katta yarim
sharlar p o ‘stlog‘ining hujayra tuzilishi (sitoarxitektonikasi) haqida m a’lumot bering. 36. Kortikalizatsiya nima? 37. P o‘stloqning qaysi ncyronlarini va mintaqalarini bilasiz? 38. Po‘stloqning maydonlari haqida nimalarni bilasiz? 39. Jismoniy mashqlar va jismoniy mehnatning bajarishida p o ‘stloqning somato-sensor tizimi qanday rol o ‘ynaydi? 40. Proycksion, assotsiativ va komissural asab tolalarining vazifalari nimalardan iborat? 41. Elcktroensefalogramma (EEG) nima? 42. EEG ning qaysi ritmlarini bilasiz? 43. Sinxronlashgan va desinxronlashgan ritmlar deb qaysi
ritmlar aytiladi? 44. Limbika tizimi qaycrda joylashgan, uning tuzilishi va funksiyalari haqida nimalami bilasiz? 45. Dofaminergik, serotoninergik va noradrenalinergik neyronlar nima? www.ziyouz.com kutubxonasi Vegetativ asab tizimi haqida umumiy tushuncha XIX asrning avvalida fransiyalik fiziolog F.K.Bishning taklifiga muvofiq, bajariladigan funksiyaga к о ‘га asab tizimi ikki qismga:
va
vegetativ asab tizimiga b o ‘lindi. Somatik asab tizimi odam tanasining skelet mushaklari, sezgi a ’zolari ishini boshqaradi. Vegetativ asab tizimi ichki a ’zolar, (nafas olish, qon aylanish, ovqat hazm qilish, ajratish, jinsiy va hokazo) ichki sekretsiya bezlarining ishini hamda moddalar almashinuvi jarayonini boshqaradi. Skelet mushaklaridagi moddalar almashinuvi jarayoni ham vegetativ asab tizimi tomonidan, ammo bu mushaklaming sezish va harakatlanish funksiyalari somatik asab tizimi tomonidan boshqariladi. Vegetativ va somatik asab markazlarining joylashishi ham bir-biridan farq qiladi. Jumladan, vegetativ asab tizimining markazlari orqa va bosh miyaning m a’lum qismlarida bo ‘lsa, somatik asab tizimining markazlari orqa miya va bosh miyaning hamma qismlarida joylashgan. Somatik asab tizimining asab tolalari orqa miyaning har bir segmentidan boshlansa, vegetativ asab tizimi bunga qarama-qarshi o ‘laroq, markaziy asab tizimining har bir b o ‘limlaridan tutam-tutam b o ‘lib chiqadi. Vegetativ asab tizimi o ‘rta miyadan, uzunchoq miyadan, orqa miyaning k o ‘krak-bel va dum g‘oza qismidan boshlanadi. Markaziy asab tizimida o ‘rta miya bilan uzunchoq miyadan va orqa miyaning dum g‘oza b o ‘limidan boshlanuvchi tolalar parasimpatik asab tizimini hosil qiladi. Vegetativ asab tizimining orqa miyaning k o ‘krak segmentidan to uchinchi bel segmentigacha boshlanuvchi tolalar
hosil qiladi. Bundan tashqari vegetativ asab tizimining yana bir
ham mavjud. Vegetativ asab tizimining asosiy fiziologik xossalari Shunday qilib, vegetativ asab tizimining markazlari miya ustunida va orqa miyada joylashgan: 1 .0 ’rta miyada parasimpatik asab tizimining mezensefal b o ‘limi bor, undan vegetativ tolalar k o ‘zni harakatlantiruvchi asab tarkibida ketadi. 2.Uzunchoq miyada parasimpatik asab tizimining bulbar boMimi bor. undan efferent tolalar yuz, til-halqum asablari va adashgan (sayyor) asab tarkibida chiqadi. 3 .0 rq a miyaning k o ‘krak va bel segmentlarida (birinchi ko*krak segmentidan ikkinchi-to‘rtinchi bel segmentigacha) vegetativ asab tizimining simpatik
b o ‘limi bor; undan vegetativ tolalar tegishli orqa miya segmentlarining oldingi ildizlari orqali orqa miya neyronlarining o ‘siqlari bilan birga chiqadi. www.ziyouz.com kutubxonasi
4 .0 rq a miyaning dum g‘aza segmentlarida parsimpatik asab tizimining sakral b o ‘1imi bort tolalar undan chanoq asabi tarkibida chiqadi. (144-rasm). Shunday qilib, markaziy asab tizimining to‘rtta b o 4limida vegetativ asab tizimining markazlari joylashgan. Mezensefal, bulbar va sakral bo 4limlardagi yarolar vegetativ asab tizimining parasimpatik qismini, torako- lyumbal bolim dagi yadrolar esa vegetativ asab tizimining simpatik qismini hosil qiladi. 144-rasm. V e g e ta tiv asab
tiz im i. 1-orqa miya; 2-umurtqa pog‘onasi atrofida joylashgan asab tugunlari (orqa miyadan chiqqan simpatik asab tolalarining birinchi qismi shu asab tugunlarida tugaydi, ikkinchi qismi shu tugunlardan a ’zolar bilan tutashgan uchlari; 3-simpatik asab tolalarining a’zolar bilan tutashgan uchlari; 4- parasimpatik (adashgan) asab tolasi; 5,6-adashgan asab tolasining yurak, me’da, ichak atrofidagi tugunlari; 7-simpatik asab tolasining yurakka tutashgan uchi. Vegetativ asab tizimining tugunlari markaziy asab tizimidan turli masofada joylashadi. Tugunlaming bir qismi umurtqa pog‘onasining bevosita yonida b o ‘lsa, ikkinchi qismi umurtqa p o g ‘onasidan ancha uzoqda, turadi; uchinchi qismi esa a ’zolaming bevosita o ‘zida b o ‘ladi. Simpatik asab tizimining tugunlari um urtqa pog‘onasining yaqinida b o ‘lib. uning o ‘ng va chap tomonida tizilib turadi. Tugunlaming bir qismi bir muncha uzoqda b o ‘ladi. Parasimpatik asab tizimining tugunlari a ’zolaming ichida yoki ulaming yaqinida joylashgan. Vegetativ asab tizimi somatik asab tizimidan yuqorida aytilgan tuzilish xususiyatlari bilangina emas, bir qancha fiziologik xossalari bilan ham farq qiladi. Masalan, vegetativ asab tizimining tolalari somatik asab tolalariga qaraganda 2-5 marta ingichkaroq. Somatik asab tolasining diametri 10-14 mikron b o lsa , vegetativ asab tolalarining diametri 2-7 mikrondir. Bundan lashqari, vegetativ asab tizimining tolalari somatik asab tolalariga qaraganda k-»rnroq q o ‘zg‘aluvchan b o la d i. Somatik asablarda asab impulslari 120-140 www.ziyouz.com kutubxonasi m/soniya tezligida tarqaladi, parasimpatik tolalarda 10-20 m/soniya, simpatik asab tolalarda esa 0,4-0,5m/soniya. Vegetativ asab tolasini qo‘z g ‘amoq uchun uni
kuchliroq ta’sirlash кегак, chunki
birinchidan, ularning q o ‘zg‘alish jarayoni sekinroq o ‘tadi, ikkinchidan, ularning refrakterlik davri uzunroq b o ‘ladi. Parasimpatik asab tizimi Yuqorida aytib o ‘tganimizdek, parasimpatik asab tizimi o ‘rta miya bilan uzunchoq miyadan va orqa miyaning dum g‘aza bo‘limidan boshlanadi (145-rasm). 0 ’rta miyada joylashgan yadrolar (III juft bosh miya asablari) hamda orqa miyaning dum g‘oza b o ‘limida joylashgan ichki chanoq asablar yadrosi parasimpatik asab tizimi markazlari hisoblanadi. Ko4zni harakatlantiruvchi asabning tarkibida kiradigan parasimpatik tolalar o ‘rta iniyadan chiqadi. Bu tolalar k o ‘zning silliq mushaklarini innervatsiya qiladi. Shu asablar orqali keluvchi impulslar qorachiqni toraytiradi. Yuz asabi bilan adashgan asabning tarkibiga kiruvchi parasimpatik tolalar uzunchoq miyadagi bir to ‘da hujayralardan boshlanadi. N og‘ora tori deb ataladigan asabni hosil qiluvchi tolalar yuz asabining tarkibida chiqadi. Bu asab ja g 4 ostidagi so ‘lak bezining sekretor asabi b o 4lib, q o 4z g 4alganda so 4lak chiqartiradi. Uzunchoq miyadagi ikkinchi guruh hujayralaridan adashgan asab boshlanadi, bu asab juda ko‘p tormoq chiqaradi; hosil qilgan k o ‘pgina shoxchalari qon tomiri, yurak, qizilo‘ngach, bronx, m e’da, ingichka va y o ‘g ‘on ichaklarni, m e’da osti bezi, buyrak usti bezlari, buyraklar, jigar va taloqni innervatsiya qiladi. Chanoq asabining tarkibiga kiradigan parasimpatik tolalar
orqa miyaning dum g4aza b o 4limidan boshlanadi. Bu tolalar sigmasimon ichakni, to 4g 4ri ichakni, jinsiy a ’zolarni va qovuqni innervasiya qiladi. www.ziyouz.com kutubxonasi 145-rasm. Vegetativ asab tizimi (efferent qismining umumiy tuzilishi. l-c rq a miyaning dum g‘oza b o ‘lim i (S). 2-orqa miyaning ko'krak-bel b o llimi (Th-L); 3- orqa miyaning b o ‘yin b o ‘limi (S); 4-uzunchoq miya; 5 - o ‘rta miya; 6-chegaradagi simpatik ustuni; 7-bosh miya parasim patik tugunlari; 8-postganglionlar tolalar; 9- quyoshsimon chigil va uning tugunlari; IO-orqa ichaktutqich tuguni; 1 l-pregan glion ar tolalar; 12-chanoq asabi; 13-so4ak bezlari; 14- k o ‘zning ichki mushaklari; 15-bosh m iya qon tom irlari va uning pardalari; 16-traxeya. bronxtar, o ‘pka; 17-metasimpatik asab tizimining funksional moduti; 18-me'da; 19-yurak; 20-skelet mushaki; 2 1 -o ‘n ikki barm oq ichagi; 22-m e'da osti bezi; 23-ichki u 'zo la r qon tomirlari; 24-jigar; 25-buyrak usti bezi; 2 6 -y o ‘g ‘on ichak; 27-buyrak; 28-siydik pufagi; 29-erkak jin siy a ’zolarining ichki qismi; 30-bachadon; 31-teri. Simpatik asab tizimi Simpatik asab tizimi orqa miyaning so ‘ngi segmentidan to III bel segmentigacha b o ‘lgan qismidan boshlanadi. Bu tolalaming talayginasi orqa miyadan chiqib umurtqa pog‘onasi oldidagi tugunlarga kiradi. Bu tugunlar chegara simpatik zanjirini hosil qiladi. Tolalarning anchasi shu zanjirda uziladi, qolganlari esa umurtqa p o g ‘onasidan niyrondagi tugunlarda uziladi. B o‘yinning yuqori va o ‘rta qism idagi tugunlar b o ‘yinning pastki qism idagi yoki yulduzsimon tugun, quyoshsimon chigal, ichak tutqichning yuqori va pastki tugunlari shunday tugunlarga kiradi. Simpatik asab tizimi barcha to ‘qima va a*zolami innervatsiya qiladi. Bu asab tizimi hazm a ’zolari, silliq mushaklar, yurak, tomirlar, buyraklar, qovuq, ichki sekretsiya bezlari, jinsiy a ’zolar, sezgi a*zolari, ter bezlari va shu kabi a ’zolarning faoliyatiga ta’sir etadi (145-rasm, 25-jadval). www.ziyouz.com kutubxonasi
Simpatik asab tizimi yuqorida aytilgan a’zolarning ishiga ta’sir ctish bilangina qolmay, barcha k o ‘ndalang-targ‘il mushaklarning faoliyatiga ham ta’sir etadi; simpatik tizim mushaklar tonusiga, ulardagi modda almashinuvi jarayonlariga, charchagan mushakning yana ishlab ketishiga ta’sir k o ‘rsatadi. 25-jadval. Shnpatik va parasimpatik asablarning a'zolarga ta*siri A’zo
Yurak Parasimpatik asablar ta’siri Sekinroq urib, qisqarish Simpatik asablar taViri Tezroq urib, qisqarish kuchi oshadi. i Ter tomirlari Torayadi
Ichki a’zolaminp tomirlari Torayadi
Til va sulak bezlarining 1 tomirlari Kengayadi Torayadi
: Jinsiy a’zolaminp tomirlari Kengayadi Torayadi Ko‘z
i Qorachig‘i torayadi (rangdor pardaning halqasimon mushaklari qisqaradi) : Qorachig‘i kengayadi (rangdor pardaning halqasimon mushaklari qisqaradi) Bronxlar Torayadi
| Kengayadi So‘lak bezlari f So lak chiqaradi ; SoMak chiqaradi ; Me’da bezlari Shira chiqaradi Shira chiqishi susayadi Me’da osti bezining tashqi sekretsiya to‘qimasi Shira chiqaradi - Me’da osti bezining 1 Langergans orolchalari Insulin chiqaradi - Buyrak usti bezlarining mag*iz qavati Noradrenalin chiqaradi Adrenalin chiqaradi i Teri silliq mushaklari Qisqaradi ! Me’da-ichak silliq mushaklari Qisqarishlari kuchayib, tonusi oshadi Qisqarishlari susayib, tonusi kamayadi Homilasiz bachadonning silliq mushaklari i - Bo*shashadi ; Homilali bachadonning . silliq mushaklari - Qisqaradi Qovuq silliq mushaklari Qisqaradi B o‘shashadi j Qovuq sfinkteri silliq ! mushaklari Bo‘shashadi |
Qisqaradi Buyuk rus
olimi, akademik L.A.Orbeli simpatik asab tizimi
adaptatsion-trofik funksiyasini o ‘taydi degan nazariyani yaratdi. Bu nazariyaga к о ‘га, simpatik asab tizimi organizmda ikki tomonlama rol o ‘ynaydi. Birinchidan, simpatik asab tizimi mushaklardagi moddalar almashinuviga ta’sir etadi. Bu csa, mushak to ‘qimasining ishida aks etadi. Trofik funksiya deb xuddi shu funksiyaga aytiladi (grekcha “trofos”, ya’ni ovqatlantiruvchi degan so ‘zdan olingan).
simpatik asab tizimi adaptatsion, ya’ni moslantiruvchi roli shundan iboratki, uning ta’sirida a’zo va to ‘qimalarda bir qancha o ‘zgarishlar kelib chiqadi, shuning natijasida a ’zo yangi, o ‘zgargan sharoitda ishlashga shaylaydi. Simpatik asab tizimining hamma faoliyati ham xuddi parasimpatik asab tizimining faoliyati www.ziyouz.com kutubxonasi singari bosh miya p o ‘stlog‘ining ta’siri ostida b o lib , butun markaziy asab tizimining faoliyati bilan chambarchas bog‘langan deb hisoblash mumkin. Emotsional holat simpatik asab tizimining faoliyatiga m a’lum darajada bog‘langandir. Q o‘rqish, g ‘azablanish, achiqlanish va shu kabi holatlar organizmda bir qancha o ‘zgarishlarga sabab bo‘ladi: kishini sovuq ter bosadi, tomirlari kengayadi yoki torayadi, shuning natijasida yuz, badan qizaradi yoki oqaradi; shiddatli harakatlar boshlanadi yoki aksincha, harakatlar tormozlanadi va hokazo. Muayyan cmotsiyalaming ana shu tashqi ifodalari bosh miya katta yarim sharlarining a ’zolar faoliyatiga birinchi galda simpatik asab tizimi orqali ta’sir etishidan kelib chiqadi. Simpatik asab tizimi q o ‘zg ‘alib, buyrak usti bezlaridagi m ag‘iz qavatining (bu qavat adrenalin ishlab chiqaradi) faoliyatini ham kuchaytiradi. Shu tariqa simpatik asab tizimi q o ‘z g ‘alganda qonda adrenalin ko ‘payadi. Bu gormon “simpatoshtoff”, ya’ni simpatik asabga o ‘xshash ta’sir etadi. Parasimpatik va simpatik asab tizimlari yagona asab tizimlaridir. Bu tizimlar k o ‘pincha bir-biriga qarama-qarshi ta’sir etadi;
masalan, parasimpatik asablar yu rakning faoHyatini susayiirsa, simpatik asablar kuchaytiradi; parasimpatik asablar ichak harakatlarini kuchaytirsa, simpatik asablar susaytiradi. Butun bir organizmdagi funksiyalarning idora etilishi uchun bu tizimlaming ishlab turishi birday muhimdir. Jismoniy ish va jismoniy mashg‘ulotlar vaqtida simpatik asab tizimi juda muhim rol o ‘ynaydi, ammo k o ‘p va uzoq ishlash parasimpatik asab tizimining ham o ‘z vaqtida ta ’sir ko ‘rsatishiga b o g ‘liq. Ikkala tizimning kclishib ishlashi tufayligina uzoq vaqt jism oniy ish qilish mumkin b o ‘ladi. Parasimpatik va simpatik asab tizimlarining kelishib ishlashi organizmning muayyan hayot kechirishi va ishlashiga sabab b o lad i.
S o‘ngi
yillarda vegetativ asab tizimining uchinchi b o ‘limi- metasimpatik asab tizimiga katta ahamiyat bera boshlandi. Bu tizim ichki a'zolar faoliyatini boshqarishda muhim rol o ‘ynaydi. Mctasimpatik asab tizimi k o ‘p jihatdan vegetativ asab tizimining boshqa b o ‘limlaridan farq qiladi. 1 .Metasimpatik tizim faqat o ‘zi harakat qilish qobiliyatiga ega b o ‘lgan ichki a’zolarni innervatsiya qiladi; ularning harakat qilish, so ‘rish, shira ajratish faoliyatlarini nazorat qiladi; mahalliy qon aylanishiga va ichki sekretsiya bezlari faoliyatiga ta ’sir etadi. 2.Metasimpatik tizim simpatik va parasimpatik tizimlar bilan sinapslar orqali bog‘langan. 3.Umumiy ichki afferent y o ‘laridan tashqari, o ‘zining sensor qismi bor. 4.Asab tizimining boshqa qismlari bilan qarama-qarshi munosabatda cmas.
5.Markaziy asab tizimidan muxtorlik darajasi simpatik va parasimpatik tizimlarnikidan yuqori. www.ziyouz.com kutubxonasi
6.Metasimpatik tizim faoliyatini maxsus dorilar yordamida to ‘xtatish a’zolaming ritmik harakat qilish qobiliyati y o ‘qolishiga olib keladi. 7.Metasimpatik asab tizimi o ‘z mediatorlariga ega. Vegetativ (muxtor) asab tizimi bo‘laklari bir-biridan farq qiladi: 1
Download 5.32 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|