O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus talim vaziRLİGİ berdaq nomidagi qoraqalpoq davlat universiteti
Download 5.01 Kb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- 11.2.28. «Tarixi Shoh’uh’iy»
- 11.4. Mavzuni mustakamlash uchun beriladigan savollar
- 12.2.1. Buxoro amiri Haydarning Farmoni
- 12.3.4. Majmuayi vasoyiq
11.2.27. “Tarixi jadidayi Toshkand” “Tarixi jadidayi Toshkand” (“Toshkentning yangi tarixi”) nomli asar Muh’ammad Solih’ Toshkandiydir. Uning twla ismi Muh’ammad Solih’ domla Rah’im Qoraxoja wg’li. Tarixchi 1830 yilda tug’ilgan, vafot etgan yili nomalum. Boshlang’ich malumotni bobosi mulla Abdurah’imxojadan, u Qiёt mah’allasida joylashgan Bekmuh’ammadbiy masjidida imom bwlgan, olgan, swng Beklarbegi va xoja Ah’ror madrasalarida wqigan. Farg’onaning Qwqon (1853 y.), Marg’ilon, Namangan va Wsh (1853 y.) shah’arlarida, keyinchalik Buxoro, Samarqand, Qarshi, Shah’risabz va boshqa shah’arlarda bwlib, madrasada olgan bilimini kengaytirdi. 1863 yildan boshlab, ilgari bobosi imomlik qilgan masjidda imom bwlib xizmat qildi, ayni paytda dars h’am berib turdi. Muh’ammad Solih’ turli ilmlar, tarix, geografiya, adabiёt, tibbdan xabardor bwlgan keng malumotli kishi edi, lekin uning tarixga rag’bati kwproq bwlgan. U Abu Toh’irxoja(X1X asr)ning “Samariya”siga wxshash Toshkent, uning tarixi va osori atiqalariga bag’ishlab bir asar ёzishni kwpdan orzu qilib yurgan va nih’oyat, 1863-1888 yillari maqsadiga erishgan. Bu asar “Tarixi jadidayi Toshkand” deb ataladi va ikki jilddan iborat. Birinchi jildda qadim zamonlardan to XU asr oxirigacha Sharq mamlakatlarida, shuningdek Wrta Osiёda bwlib wtgan voqealar, ikkinchi jildda esa Qwqon xonligining XU asr oziridan Zah’iriddin Muh’ammad Bobur davridan to X1X asrning 80- yillarigacha bwlgan ijtimoiy-siёsiy ah’voli, madaniy h’aёt h’aqidagi qimmatli malumotlarni uchratamiz. Asar h’ali biron tilga tarjima qilinmagan. Qwdёzma nusxalari mavjud. Faqat Toshkentda, WzR FA Sharqshunoslik institutida uning uch nusxasi mavjud, tartib raqamlari № 7791, 11072-73, 5732. Kitob va uning muallifi twg’risida A.Wrinboev, O.Bwrievlar 1983 yili “Toshkent Muh’ammad Solih’ tavsifida (X1X asr)” nomli risola chop etganlar. 146 11.2.28. «Tarixi Shoh’uh’iy» «Tarixi Shoh’uh’iy» («Shoh’ruh’ (bek) tarixi») nomli asar muallifi X1X asrda wtgan farg’onalik tarixchi olim Niёz Muh’ammad Xwqandiydir. U taxminan 1803 yili Qwqonda yirik h’arbiy xizmatchi oilasida twg’ilgan, Xudoёrxon qwshinida lashkarnavis, yani h’arbiy kotib lavozimida xizmat qilgan, 60-yillar boshlarida istefoga chiqib, ilmiy faoliyat bilan mashg’ul bwlgan. Niёz Muh’ammad keng malumotli kishi bwlib, «Niёziy» taxallusi bilan sherlar h’am ёzgan. Lekin, yirik tarixiy asari «Tarixi Shoh’uh’iy» bilan kwproq mashh’ur. Bu asar Qwqon xonligining 1709-1876 yillar orasidagi tarixi twg’risida mukammal malumot berib, unda ushbu xonlikka qaram bwlgan boshqa Toshkent, h’ozirgi Qirg’iziston, Qozog’istonning janubiy viloyatlari h’ududlarining ijtimoiy- siёsiy tarixi h’am baёn etilgan. Unda Qwqon xonligining Buxoro, Sharqiy Turkiston va boshqa mamlakatlar bilan bwlgan iqtisodiy, siёsiy va madaniy aloqalari h’aqida h’am etiborga molik malumotlar keltirilgan. «Tarixi Shoh’uh’iy» asarining matni N.N.Pantusov tomonidan 1885 yili Qozonda chop etilgan. Ayrim parchalari V.V.Bartold, N.G.Mallitskiy va V.A.Romodin tarafidan rus tiliga tarjima qilingan. Bu asar T.K.Biysembiev tarafidan chuqur va atroflicha wrganilib, 1987 yili rus tilida Olma-Otada aloh’ida kitob chop etildi. 11.3. Foydalanilgan adabi¸tlar r´yxati: 1.B. A. Ah’medov. Wzbekiston tarixi manbalari. - Toshkent: “Wqituvchi”. 2001. B. -. 2. T. S. Saidqulov. Wrta Osiё xalqlari tarixining tarixnavisligidan lavh’alar. - Toshkent: “Wqituvchi”. 1993. Sobranie vostochnıx rukopisey Akademii nauk Respubliki Uzbekistan –B. -. 3. . İstoriya. Sostaviteli D. Yu. Yusupova, R.P.Djalilova. –Tashkent: “Fan”. 1998. 4. Rukopisnaya kniga v kulturax narodov Vostoka. Kniga pervaya.-Moskva: ‘’Nauka’’. 1987.-S. 330-406. 5. B.A.Axmedov. İstoriko-geograficheskaya literatura Sredney Azii. XU1-XU111 vv. (Pismennıe pamyatniki).-Tashkent: “Fan”, 1985. 6. B. A. Ah’medov. Tarixdan saboqlar. - Toshkent: “Wqituvchi”. 1994. - 299, 310, 363-369 va boshqa betlar. 7. Manbashunoslikdan maruzalar majmuasi. Tuzuvchi A.A.Madraimov.- Toshkent: TDPU, 2001. 42-53 betlar. 11.4. Mavzuni mustakamlash uchun beriladigan savollar: 1.Turkiy-wzbek tilidagi manbalar deganda nimani tushunamiz? 2. Turkiy-wzbek tilidagi manbalar qaysi davrlarda yaratildi? 3. Temuriylar davrida turkiy manbalarning yaratilishiga qanday etibor berildi? 4. “Temur tuzuklari” asarining tarixiy manba sifatidagi ah’amiyati nimada? 5. Boburning “Vaqoyi” asari tarixiy manba sifatida qanday xususiyatlarga ega? 147 12-mavzu. XVI-XIX asr birinchi yarmiga oid h’ujjatlar Darsning mazmuni: XVI-XIX asr birinchi yarmiga oid h’ujjatlar, ularning tarixiy manba sifatidagi ah’amiyati ochib beriladi. Reja 12.1. Muh’im ijtimoiy-siёsiy voqealar. 12.2. XVI-XIX asr birinchi yarmiga oid xujjatlar. 12.3. Wzbekiston tarixiga oid xujjatlar. 12.4. Foydalanilgan adabiёtlar rwyxati. 12.5. Mavzuni mustah’kamlash uchun beriladigan savollar. Asosiy tushunchalar: Jwyboriy xojalari, amirlik, xonlik, ёrliq, vasiqa… 12.1. Muh’im ijtimoiy-siёsiy voqealar. XV asrning 80-90- yillarida kuchayib ketgan tarqoqlik, xususan Toshkent, Farg’ona va Hisorning markaziy h’ukumatga itoat qilmay qwyishi, ayrim amirlarning siёsiy nufuzi wta kuchayib ketishi va ёsh Temuriylarning toju taxt uchun kurashlar davlatning inqirozini tezlashtirdi. 1500 yili Muh’ammad Shayboniyxon (1500-1510 yy.) Dashti qipchoq wzbeklariga tayangan h’olda Movarounnah’r, Xorazm, Xuroson va Badaxshonni bwysundirib, yangi sulola – Shayboniylar davlatiga (1500-1601 yy.) asos soldi. Lekin Shayboniylar malum darajada iqtisodiy, ijtimoiy va madaniy soh’ada taraqqiёtga erishlan bwlsalar-da, lekin ular h’am mah’alliy yirik er-suv egalarining ayrimachilik h’arakatiga barh’am bera olmadilar. Shayboniyxon h’alokatidan (1510 y. 10 dekabr) swng uzoq vaqt davomida mamlakatda parokandalik va tarqoqlik h’ukm surdi. Ubaydullaxon vafotidan (1539 y.) keyin esa Movarounnah’rda qwsh h’okimiyatchilik boshlandi: Camarqandda Abdullatif Sulton, Buxoroda Abdulaziz Sulton xon qilib kwtarildilar (1540-1550 yy.). 1551-1556 yillari esa mamlakat toju taxt davogarlari Navrwz Ah’madxon, Burxon Sulton, Abdullaxon soniy wrtasida urush maydoniga aylandi. Abdullaxon soniy 1557 yili Buxoroni egalladi va uzoq davom etgan urushlardan (1557-1582 yy.) swng Movarounnah’rni birlashtirishga, Toshkent va Turkistonni bwysundirdi, 1584 yili Badaxshon bilan kwlobni, 1588 yili Hirotni egalladi. U davlatni markazlashtirdi, lekin uning vafotidan (1598 y. 8 fevral) keyin ayirmachilik h’arakat nariga wtmadi. Uning wg’li va taxt vorisi 148 Abdulmwminning h’ukmronligi olti oydan (1598 y.fevral-iyul) nariga wtmadi. Undan keyin xon kwtarilgan Mirmuh’ammad soniy (1598-1601 yy.) esa nomigagina xon h’isoblanib, aslida h’okimiyat nufuzli katta er egalari qwliga wtib qoldi. Bu vaqtda qozoq xonlari va sultonlarining Movarounnah’r ustiga bosqinchilik yurishlari kuchaydi. Ular 1599 va 1600 yillari Toshkent, Jizzax, Samarqand va Miёnqolgacha bostirib kirib, wtroq ah’olini talon-taroj qildilar. Janubdan esa Eron h’ukmdorlari yurtimizga tah’did sola boshladilar. Mana shunday bir sharoitda movarounnah’rlik yirik er-suv egalari ruh’oniylar va zodagonlar bilan til biriktirib, Jwjixonning wn uchinchi wg’li Twqay Temur naslidan bwlgan Ёrmuh’ammadxonni taxtga wtqizdilar. Yangi sulola tarixda Ashtarxoniylar (1601-1785 yy.) nomi bilan mashh’ur 47 . Bu davrda mamlakatda tarqoqlik yanada kuchaydi. Dashti qipchoqliklar, aosan qozoq xonlari va qalmoqlar, Xorazm h’ukmdorlari Abulg’ozixon va Anushaxon Movarounnah’rga tez-tez bostirib kirib, uning Chorjwy, Buxoro va Samarqand shah’arlari va qishloqlarini talon taroj qila boshladilar. Eron va Shimoliy Hindiston h’ukmdorlari Boburiylarning Buxoro xonligi ichki ishlariga aralashuvi kuchaydi. Mamlakatdagi beqarorlik Ubaydullaxon soniy (1702-1711 yy.) h’ukmronligi yillarida juda kuchaydi. Ulus h’ukmdorlari, Balxdagi Mah’mudbiy qatag’on markaziy h’ukuatga bwysunmay qwydilar. Samarqand va Hisor viloyatlarida yuz qabilasi, Shah’risabz va Qarshida kenagas va mang’it qabilalari xonga qarshi isёn kwtardilar. Ubaydullaxon soniy wrniga xon kwtarilgan Abulfayz (1711-1747 yy.) nomigagina xon bwlib, h’okimiyat bir guruh’ yirik boylar qwliga wtib qoldi. Eron podshoh’i Nodirshoh’ (1736-1747 yy.) Movarounnah’rdagi parokandalik va beqarorlikdan foydalanib, 1740 yilning kuzida Buxoro xonligini wziga bwysundirdi. Shundan keyin h’okimiyat asosan Nodirshoh’ tarafdori, mang’it qabilasidan chiqqan nufuzli, katta er egasi Muh’ammad Rah’imbiy qwliga wtdi. Abulfayzxon wldirilganidan keyin taxtga wtqizilgan Abdulmwmin (1747-1751 yy.) va Ubaydullaxon soniy (1751-1753 yy.) nomigagina xon bwlib, davlatning muh’im ishlarini Muh’ammad Rah’imbiy boshqargan. 1753 yilning 16 dekabrida Muh’ammad Rah’imbiy xon bwldi. Shu kundan boshlab Buxoro xonligida h’okimiyat Mang’itlar sulolasi qwlida bwlib, ular 1920 yilning sentryabr oyigacha ukmronlik qilgan. 1709 yili markaziy h’ukumatning zaifligi tufayli Farg’ona vodiysida Qwkon xonligi (1709-1876 yy.) tashkil topdi. XVIII-XIX asrda yurtimiz h’ududida Buxoro amirligi, Xeva va Qwqon xonligi mavjud bwlib, Rossiya asta-sekin bu h’ududga siqilib kelib, wz mustamlakasini wrnatdi. 12.2. Wzbekiston tarixiga oid Hujjatlar Namunalar: Ayrim muh’im h’ujjatlar va ёzishmalar h’aqida malumotlar tarixiy va memuar asarlarda, shuningdek manoqiblarda h’am uchrab turadi. 47 Асли Хожи тархон (Астрахон)лик бўлганлари учун сулола шундай аталган. 149 12.2.1. Buxoro amiri Haydarning Farmoni U abadiy tirik! Kattabek eshik og’a 48 ga malum va ravshan bwlsin va (u) bilsinki, mulozimingiz Rah’imqulibekbiy olijanob, qutblar qutbi janob xoja Ah’rorning, qabri nurga twlsin, Kamongarondagi vaqf erlariga qasd qilgan. Bu gapni (podshoh’ h’azratlarining) oliy uzangisini wpish paytida saodatmaob eshon Olimgirxoja shayxulislom aytgan. Shunga asoslanib, Siz janobga buyuramiz: Agar (h’aqiqatan) shunday qilingan bwlsa, Alloh’ning lanatiga qolmaslik uchun bu ishni darh’ol twxtatsinlar, mazkur vaqf erni, mazkur farmoni oliyga asoslanib, egasiga qaytarilsin, (Farmonga) aslo monelik qilmasinlar. 11.3.2. Jwybor xojalarining h’ujjatlari Jwybor xojalarining h’ujjatlari XVI asrga doir bwlib, ular Buxoro xonligining ijtimoiy-iqtisodiy va siёsiy h’aёtini wrganishda katta ah’amiyatga egadir. Yirik er-suv va mol-mulk egasi bwlgan xoja Muh’ammad İslom va xoja Sadning, u xoja Kalon nomi bilan mashh’ur bwlgan, jamiyatdagi mavqeiga oid h’uqukiy h’ujjatlardir. Twplamdagi h’ujjatlar forsiy matni va ruscha tarjimasi P.P. İvanov (1893-1942 yy.)ning tadqiqotlari bilan 1938 va 1954 yillarda ikki jild qilib Sankt-Peterburgda nashr qilingan. Twplam Juyboriy xojalaridan xoja Sad (1531/32-1589 yy.)ning mol-mulkiga oid 288 h’ujjatdan iborat. Ular er-suv, dwkon, h’ammom, karvonsaroy, tegirmon, oshxona va boshqa daromad keltiruvchi mulkning oldi sottisiga oid vasiqalardir. Juybor xojalari wz davrida katta mol-mulkka ega bwlgan boy-badavlat kishilar edilar. Xoja Muh’ammad Sad ikki ming jufti gov, 100 ming tanob eri, yigirma ming qwyi, ming bosh tuyasi, bir yarim ming oti, yirik shah’arlarda kwplab dwkonlari, timlari, tegirmon, h’ammom, moyjuvoz va boshqa turdagi ishlab chiqarish va savdo korxonalari bwlgan. Bular Xoja kalonning otasidan qolgan meros mulki, xonlar va boy-badavat odamlarning h’ayr-eh’sonlari, shuningdek srtib olingan, zarxarid mulkdir. Quyida ushbu twplamdagi ayrim h’ujjatlar matni wzbek tilida keltirildi, toki talabalar ular twg’risida umumiy tasavvurga ega bwlsinlar. (İmkoni bwlsa bir necha asl nusxa fotokopiyasi ilova qilinsin-Tuzuvchiga) 12.3.1. VASİQA Hijriy 973 yil rajab oyining 22-kun (1566 y.14 fevral)da amirzoda Mirza Muh’ammad Sharif marh’um Muh’ammad Latif Mirak wg’li, wz mulkini qonun bwyicha idora etishga h’aq-h’uquqli bwlgani uchun, qonun-qoida bwyicha mana bu arzni baёn qildi:”Eski qala tashqarisida, Puli sarrofon ёnida, mulla Ashraf masjidi kwchvsida joylashgan.. dwkonimni , dwkoncha ёnidagi oshxonasi bilan qwshib, shuningdek u bilan tutash bwlgan erimni, undagi binolar va narsalar 48 Эшик оға, эшик оғаси – саройбон, подшоҳ, хон саройига арз билан келувчиларни, шунингдек элчиларни кутиб олувчи мансабдор. 150 bilan qwshib, uzil-kesil va qonun-qoida bilan xoja Kalonxojaga Muh’ammad İslom wg’illariga sof kumushdan zarb qilingan 160 tanga badaliga sotdim. Ushbu mulk g’arb tarafdan marh’um xoja Yusuf Ali sabbog’ (bwёqchi) ustod Sadriddin sabbog’ wg’liga tegishli dwkonga, shimol tarafdan shah’ar nah’riga, janubda bozor ёnidan wtadigan katta jamoat ywliga tutashgandir. (Mazkur) vasiqa quyidagi guvoh’lar ishtirokida tuzildi: Mavlono Sodiq; Ustod Turdi memor; Hofiz Paxsa; Mir Qalandar; Mavlono Abduvoh’id; Mavlono Husaynning birodari sayyid Muh’ammad; Muh’ammad Latif Hofiz Paxsa wg’li; Shayx Hasan Qorakwliy.” 49 12.3.2. VASİQA Hijriy 960 yil shavvol oyining 19-kuni (1553 y. 29 sentyabr). Xoja Mir Hoshim Malik Buxoriy wg’li, wziga qarashli mulkni qonuniy ravishda tasarruf etishga h’aq-h’uquqli bwlgani uchun, wz ixtiёri bilan va qonuniy ravishda quyidagi asrni baёn qildi: “Wzimga tkgishli bwlgan va Buxoroning Eski qalsi tashqarisida, marh’um Abdulazizxon masjidi ёnida joylashgan, otxonasi va somonxonasi, tosh va ёg’och asboblari bwlgan tegirmonimni xoja Muh’ammad İslom xoja Ah’mal wg’illariga sof kumushdan zarb qilingan, vazni bir misqollik 170 kumush tangaga sotdim. (Ushbu) mulk g’arb tarafdan (nomi yuqorida zikr etilgan) xaridorning uyi bilan, sharq tarafdan nah’r bwyi va janub tarafdan Mir Tayyibxoja Malik wg’lining h’ovlisi bilan tutashdir. Guvoh’lar: Xoja Sayid Hasan; Mir Muh’tasib; Mavlono Ali imom; Mir Tayyib”. 50 12.3.3. VASİQA Hijriy 966 yil zulqada oyining 21-kuni (1559 y. 25 sentyabr). Xoja Zinda Ali arbob xoja Yusuf wg’li... wziga tegishli mulk xususida qonuniy tarzda va quyidagi mazmunda arz qildi: “Buxoroning Eski qalasi tashqarisida, mah’sidwzlar bozorida, qalqon yasovchilar timida joylashgan twrt nafar dwkonimni, uzil-kesil va qatiy savdo bilan sotdim. Uning bir tarafi mamlakayi podshoh’iyga, 51 ikkinchi tarafi shah’ar h’andaqiga, 52 uchinchi tarafdan nomi zikr etilgan oluvchiga tegishli tegirmonning ayvoniga tutashdir. Dwkonga kirish ywli h’am wsha tarafdan. 49 Аҳмедов Б. Юқ. асар. 78 бет. 50 Ўша асар. 78-79 бетлар. 51 Мамлакайи подшоҳий – подшоҳ, хон девонига тегишли ер-сув. 52 Хандақ - қалъа девори ташқарисига қазиб сув тўлатилиб қўйилган зовур, махсус мудофаа иншооти. 151 (Ushbu vasiqa) quyidagi odamlar ishtirokida tuzildi: Jwra Muh’ammad xoji Kalon shayx wg’li; Abdulmuh’ammad; Muh’ammad Amin Abdi Kalonxoja wg’li; Mir Fazlulla; Mavlono Mah’mud xatib Kalotiy.” 53 12.3.4. Majmuayi vasoyiq “Majmuayi vasoyiq”(“Vasiqalar twplami“) – Samarqand qozixonasiga tegishli va XU1 asrning oxirida tuzilgan h’uquqiy h’ujjatlar, vasiqalar twplamidir. Unda jami 735-ta h’ujjat bwlib, xronologik jih’atdan 1588-1591 yillarni wz ichiga oladi. Ushbu h’ujjatlar turli ijtimoiy-iqtisodiy masalalar, meros taqsimlash, kasb-h’unar, shogirdlik bilan bog’liq, savdo dwkonlari, er-suv va h’ovli-joyni ijaraga qwyish kabi masalalarni rasmiylashtirishga bag’ishlangan. Hujjatlarning yana bir muh’im tomoni shundaki, ularda XU1 asrda Samarqandda amalda bwlgan kasb-h’unarlar, zargarlik, kulolchilik, rangrezlik, attorlik, kimuxgarlik, chitboflik, sangtaroshlik, shamshirlarlik, qog’oz ishlab chiqarish, zardwzlik, sarrojlik, duradshorlik, kuloh’garlik, sah’h’oflik-muqovasozlik, xattotlik, kitobfurushlik va twqsondan ortiq kasb-h’unar h’aqida malumot mavjud. “Majmuayi vasoyiq”ning yaxshi qwlёzmasi h’ozirda WzRFA Sharqshunoslik institutining xazinasida 1386 tartib raqami bilan saqlanmoqda. Hujjatlarning bir qismi rus va wzbek tillariga tarjima qilinib, chop etilgan. Abdurauf Fitrat va V.S.Sergeev ulardan faqat 36 nafarini tanlab olib rus tiliga tarjima qilganlar va 1937 yili Toshkentda nashr etganlar. Hujjatlardan 237 tasi, yani taxminan uchdan bir qismi sharqshunos olim B.İbroh’imov (1908-1978 yy.) tarafidan wrganilib, wzbek tiliga tarjima qilingan edi. Bu ish 1982 yili B.Ah’medov, O.Jalilov, M.Karimova, T.Fayziev va G.Ostonova tarafidan nashrga tayёrlandi va chop etildi. Unday ayrim namunalar quyida keltirildi: 12.3.5. XATTİ İQROR Hijriy 997 yil zulh’ijja oyi boshida (1589 yil oktyabr oyining birinchi yarmida) mullo Abdulboqiy Xoji boqiy wg’li wz amakivachchasi sag’ir Mirh’odi marh’um xoja Opoq wg’li tarafidan uning ishlarini (qozi) mah’kamasida amalga oshirish uchun twla h’uqukli ekanligi sharan mullo Qurbon Muh’ammad Ali najjorlarning twg’ri guvoh’liklari bilan isbot qilingani h’olda, Samarqand shah’ri va unga tobe erlarning qozilar qozisining noibi va viloyatning adolatli h’okimi, Alloh’ uning soyasini uzun qilsin, h’uzuriga kelib, sharan twg’ri iqror bwldiki, sag’irning Samarqanddagi Masjidi nigoron mah’allasida joylashgan, chegaralari aniq bwlgan va imorat qilishga yaroqli bir bwlak erini Mirza Dwstim Baxtibiy wg’liga bir misqollik 63 dinorga sotdi. (Ushbu) joyning chegaralari g’arbiy, shimoliy va sharqiy tarafdan jlyni sotib oluvchining h’ovlisiga va janub tarafdan katta jamoa kwchasiga tutashdir. 53 Аҳмедов Б.А. Юқ. асар.80-81 бетлар. 152 Har ikkala taraf wziga tegishlini oldi, (yani) oluvchi joyni, sotuvchi esa pulni oldi. Sharan kelajakda (bir birini) aldamaslik sharti bilan mazkur joyning bah’osi shu kunlardagi narx-navoga twg’ri va adolatlidir. Ushbu savdoda aldash va buzuq shart ywq. Bu savdo sag’irning kundalik eh’tiёji va nafaqasiga xarj qilinadi. Har ikkala tomon yuzma-yuz turib iqror bwldilar (va tuzilgan h’ujjatni) tasdiq qildilar. Ushbu savdo-sotiq ishonchli kishilar h’uzurida bwldi. Qozi muh’ri. 12.3.6. XATTİ İQROR Hijriy 987 yil safar oyining, yaxshilik va zafar bilan tamom bwlsin, 9- kuni (1589 yil 18 dekabr kuni) Mirzo Halim Mir Zinda Ali wg’li janoblari sharan twg’ri iqror bwldi, shu xususdakim, wz ixtiёrida bwlgan va Samarqand shah’rining Masjidi mullo shayx Muh’ammad devon nomi bilan mashh’ur bwlgan mah’allasidagi bir bwlak erini sharan uzil-kesil savdo bilan, mullo Tursun Mulloquli wg’liga h’ozigshi paytda maomalada bwlgan, toza kumushdan zarb etilgan bir misqollik 13 tanga xoniyga sotgan. (Mazkur) erning bazi qismi er oluvchining mulkiga va bazi qismi Tursun zog’orapazning eri bilan tutash, twrt tarafdan chegaralari malum bwlib, g’arbi mullo Muh’ammad Siddiq mullo Abdukarim wg’lining h’ovlisiga, shimol tarafi Muh’ammad Sharif ibn xoja Avaz attor wg’lining, bazisi Banda Ali Sherali wg’lining h’ovlisi bilan janub tarafi jamoat yuradigan kwchaga tutash bwlib, kirish ywli h’am wsha tarafdadir. Hamma tarafining belgilari kwrinib turibti. Shariat bwyicha h’ar ikki taraf yuzma-yuz turib wziga tegishlini oldi. Ushbu savdoda aldash, firib berish va buzuq shart yuz bermadi. Guvoh’lar: Mulla Ah’mad Amin; Mulla Ah’mad; Mulla Abdumajid; Mulla Abdurah’im. 12.3.7. VASİQA Hijriy 998 yil jumodi ul-avval oyining ikkinchi kuni (1590 yil 9 martda) ustod Muh’ammadxwja ravg’angar ustod shayx Muh’ammad wg’li wz tasarrufida bwlgan dah’yaki erining 54 h’ammasini, Samarqand atrofidagi, Mwg’uldiza mah’allasida bwlgan twrt tomoni aniq bwlgan mulkini, tamom h’aq- h’uquq bilan Kamoliddin Mir Tulak Qutbiddin wg’liga, yangi bir misqolli, toza kumushdan zarb qilingan 175 tangaga sotdi. Ushbu erning twrt tomon chegarasi aniq bwlib, g’arb tarafi mavlono Boqi mulla Sulton Muh’ammadning eriga, shimol tarafdan bazi joylari mulla h’oji Sulton Muh’ammad bilan mulla Pirak Ёrmuh’ammad wg’li wrtasida sheriklik er bilan. Bazi yuoylari mashh’ur Siёb arig’i bilan tutash. Sharqiy tarafi Pirali Rajab wg’lining eriga va janub tarafi jamoat qatnaydishan kwchaga turashdir. (Hamma) belgilari malum. 54 Даҳяки ер – олинган даромаднинг ўндан бири миқдорида солиқ олинадиган ер. 153 Oluvchi mazkur erning adolat bilan savdo bwlgani, sotuvchi mulk badaliga twlangan aqchaning, amalda bwlgan pul ekanligini va u etiborli kishilar oldida bwlganligini etirof qildilar va iqror bwldilar. 12.3.8. VASİQA Hijriy 998 yil jumodi ul-avval oyining 9-kuni (1590 yil 16 martda) Ashurali Davlatqadam wli sharan iqror bwldi shu xususdaki, Samarqandning h’azrati xoja Salmon mozori mah’allasida joylashgan wzimning h’asfurushlik dwkonimni va yigirma gaz shaxsiy lalmi erimni sof misdan zarb qilingan, vazni bir misqolli 30 tangaga uzil-kesil savdo bilan Avaz mavlono Solih’ wg’liga sotdim. (Mazkur) dwkon va erning twrt tarafdagi chegarasi aniq, chunonchi g’aryuiy tarafi h’azrat Toh’ir tarxon eriga, shimol tarafi jamoat ywliga tutash. (Hovliga) kirish ywli h’am wsha tarafdan. Shimoli-sharqiy tarafi shimolga wxshash, janubi Toh’ir tarxonning eriga tutash. Hamma belgilari aniq. Shartga binoan h’ar ikki tomon wz badalini, yani dwkon va er sotgan – pulini, pul twlagan – dwkon bilan erni oldi. Savdo adolatli bwlib, firib va buzuqliklardan xolidir. Har ikkila tomon yuzma-yuz turib, izzat-etibor mla kishilar oldida mazkur savdoning twg’riligiga iqror bwlib tasdiq qildilar. Hijriy 997 yil shavvol oyining 29-kuni(1589 yil 13 sentyabrda) Samarqand shah’ri va unga qarashli viloyatning adolatli h’okimi h’uzurida, Alloh’ uning soyasini uzun qilsin, Momo Sulton Bekmuh’ammad qiziga, ushbu tarixdan boshlab ar kuni 2 dinor mayda mis tanga maosh tayinlandi, shuning uchunkim faqir sag’i Fwlod Muh’ammad Xwjamberdi wg’lini kiyintirib va ovqatlantirib tursin. Vasiqa xolis kishilar h’uzurida tuzildi. Download 5.01 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling