Proffessor Hamidov Hojiakbar Hamidovich Ernazarov Shermuxammat Eshbekovich Raxmonov Bahodir Mirzaevich
Download 4.88 Mb. Pdf ko'rish
|
O`zbekiston tarixi
- Bu sahifa navigatsiya:
- Tasviriy san’at
|
SHaharlar. Qoraqalpoqlar Qo`ng’irot, Chimboy, Xo`jayli kabi yirik
shaharlarni bunyod etganlar. Qo`ng’irot va Chimboy ma’muriy markazlari bo`lgan. Bu shaharlar XVII asr oxiri - XVIII asr boshida barpo etilgan. Orol va Xiva orasidagi savdo markazi Xo`jayli shahari bo`lib, bojxona shu erda joylashgan va Xivaga qarshi kurashda tayanch shahar bo`lgan. Qal’a shaklida qurilgan Janaqal’a, Oydo`sqal’a, Ernazarqal’a, Ko`ko`zakqal’a, Eshon qal’a shaharlari me’morchilik yodgorliklari hisoblanadi. 207 XIX asr boshida shaharlarda 318 ta maktab bo`lgan, madrasalar Qoraqum eshon, Qalila oxun, Egambergan oxun, Oyimbet eshon mavzelarida va Eshon qal’ada bo`lgan. Qoraqalpoq yoshlari Buxoro, Xiva madrasalarida o`qigan. Hunarmandlar 12-13 yoshli bolalarni shogirdlikka qabul qilgan. Fol’klor. Qoraqalpoq fol’klor namunalarining 20 jildligi nashr etilgan. O`zbeklarning Afandisi kabi qoraqalpoqlarning qiziqchisi O`mirbek laqqi bo`lgan. Qoraqalpoqlarning boy tarixi «Qirqqiz», «Alpomis», «Qublon», «Mastposhsho», «Edigey» kabi qahramonlik dostonlarida kuylanadi. «Edigey» dostonida Temur va To`xtamish faoliyati bayon etiladi. Xalq qo`shiqlarida el-yurt yo`lboshchilari, qahramonlari - Maman botir, Esangeldi mahram, Oydo`stbiy, Ernazarbiylar ulug’lanadi. Qoraqalpoqlar fol’klor (xalq og’zaki ijodi)ga boy xalq, ularning “Darbadar el”, «Qirqqiz», «Qublon», «Edigey» dostonlari mashhur. Qozoq olimi Cho`qon Valixonov «Qoraqalpoqlar sahrodagi ham birinchi shoir, ham qo`shiqchilardir» - deb aytgan. «Qirqqiz» qaroqalpoq xalq qahramonligi eposi bo`lib, qoraqalpoq adabiyotida alohida o`rin tutadi. Unda XVII-XVIII asrlardagi tarixiy voqealarni badiiy aks ettirgan. Bu doston erksevarlik, vatanparvarlik, insonparvarlik g’oyalari bilan sug’orilgan. «Qirqqiz» dostonida qoraqalpoqlarning ozodlik kurashi va Xorazm xalqining Nodirshohga qarshi kurashi o`z ifodasini topgan. Dostonda Guloyim sevgilisi Arslon, o`zining 40 ta dugonasi va safdoshi Oltinoy, O`tbosgan, Sarvinozlar bilan birga yurtni jung’or xoni Surtoyshi va Eron shohi Nodirshohdan ozod qiladi. Guloyim Xorazmni ozod qilib qoraqalpoq, turkman, o`zbek va qozoqlarni birlashtirgan davlat tuzadi. Tasviriy san’atdagi o`ziga xoslik qoraqalpoqlar to`qigan gilam va kashta buyumlarda o`z ifodasini topgan. Ulardagi naqshli bezaklar suv ramzini aks ettiruvchi to`lqin ko`rinishiga ega bo`lgan, chunki qoraqalpoqlar qadimdan daryo va ko`l bo`ylarida yashab kelgan. Tasviriy sana’tidagi yana bir o`ziga xoslik qadama naqshli yog’och o`ymakorligida namoyon bo`ladi. Musiqa. Qoraqalpoq qo`shiqchiligi: xalq, tarixiy va marosim qo`shiqlariga bo`lingan, ular qo`biz, dutor, g’ijjak, surnay, nog’ora kabi cholg’ular yordamida 208 ijro etilgan. Doston ijrochilari 3 guruhga bo`lingan, ular: jirovlar, baxshilar va qissaxonlar deb atalgan. Jirovlar qahramonlik dostonlarini qo`biz jo`rligida, baxshilar dutor va g’ijjak jo`rligida, qissaxonlar doston qo`lyozmalarini mahorat bilan o`qib yoki yoddan aytib berganlar. Download 4.88 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|