Proffessor Hamidov Hojiakbar Hamidovich Ernazarov Shermuxammat Eshbekovich Raxmonov Bahodir Mirzaevich

G’arbiy Turk xoqonligi boshqaruvi. G’arbiy turk hoqonligi tasarrufiga 
O`rta Osiyo va Sharqiy Turkistonning bir qismi kirgan, uning markazi Ettisuv edi. 
SHarqiy xoqonlik aholisining asosiy qismi chorvador ko`chmanchi edi. G’arbiy 
hoqonlik aholisining katta qismi dehqonchilik, chorvachilik va savdo bilan 
mashg’ul edi.
G’arbiy xoqonlik VII asrning birinchi choragida kuchaygan. Uning sharqiy 
chegarasi Oltoyga, janubda Sind daryosigacha bo`lgan. Xoqon To`ng yabg’u 
(618-630) davrida boshqaruv tartiblari isloh qilinadi. Viloyat hokimlarini xoqonlik 
ma’muriyati bilan bog’lash va ularning ustidan nazoratni kuchaytirish uchun 
mahalliy hukmdorlarga xoqonlikning «yabg’u» unvoni beriladi, natijada ular 
xoqonning noibi (vakili)ga aylanadi. O`rta Osiyo, Sharqiy Turkiston va 
Toxaristonning 
deyarli 
mustaqil 
hokimliklari 
ustidan 
siyosiy 
nazorat 
kuchaytiriladi, ular huzuriga xoqonlikning noiblari - tudunlar yuboriladi. G’arbiy 
Turk hoqonligi ichki kurash oqibatida zaiflashib boradi.
Ijtimoiy hayot. Turk xoqonligi aholisining hayoti va xo`jaligi turlicha edi. 
Kuchmanchilarning 
asosiy 
mashg’uloti chorvachilik bo`lgan. G’arbiy 
xoqonlikning o`troq aholisi madaniy jihatdan ilg’or bo`lib, ijtimoiy-iqtisodiy 
turmushda etakchi rol o`ynagan. Xoqonlikda shahar va qishloqlar ko`p bo`lib, 
aholisi dehqonchilik, hunarmandchilik va savdo bilan shug’ullangan. Turk 
hunarmandlari yasagan buyumlar, zeb-ziynatlar va qurol-yarog’lar xilma-xilligi va 
puxtaligi bilan ayniqsa ajralib turardi. Farg’ona va Sug’dda oltin, mis, temir va 
simob; Eloqda qo`rg’oshin, kumush va oltin qazib olinardi.

---

60 
Shahar aholisining asosiy mashg’ulotlaridan yana biri ichki va tashqi savdo 
edi. Sug’d savdogarlarining mavqei baland edi. VII asrning birinchi yarmida 
G’arbiy turk hoqonligi va Xitoy o`rtasida iqtisodiy aloqalar faollashdi. Xitoyga 9 
marta savdo elchiligi yuborildi. 627 yil Buxoro, Samarqand, Ishtixon, Ustrushona 
(Jizzax va O`ratepa)dan birlashgan savdo karvoni Xitoyga etib borgan.
O`rta Osida VI-VII asrlarda dehqonlar tomonidan erlarni egallash jarayoni 
avj olib, zulm kuchayadi. Er va suvdan ajralib qashshoqlashgan ozod ziroatkor - 
kashovarzlar mulkdor dehqonlar asoratiga tushib, qaram kadivarlarga aylanadi. 
Qashshoqlik, zulm va dehqonlar asoratiga qarshi 585-586 yy. Buxoroda xalq 
qo`zg’olon ko`tardi. Qo`zg’olonga xoqon xonadoniga mansub Abruy boshchilik 
qilgan. Vahimaga tushgan mulkdor dehqonlar va boy savdogarlar Turkiston va 
Taroz atrofiga borib o`rnashadi. Ular turk xoqonidan yordam so`raydilar. Turk 
hoqoni Qoracho`rin o`g’li Sheri Kishvar (El Arslon) boshliq qo`shin yuboradi. 
Abro`y o`ldirildi va qo`zg’olon bostirildi, kadivar va xizmatkorlar dehqonlarga 
qaytariladi.