Qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti sanoat texnologiyasi fakulteti «oziq -ovqat mahsulotlari texnologiyasi» kafedrasi

Qo‘shimcha o’lchanmadan olingan aniq namoyon bo‘lmagan
buzilgan va zararlangan don miqdorlarini aniqlash

Bug’doy, javdar, arpa, suli, tariq, oq jo‘xori va marjumak donlaridagi anik namoyon bo‘lmagan buzilgan va zararlangan donlarning mikdori anik namoyon bo‘lgan ifloslantiruvchi va donli aralashmalardan tozalangan qo‘shimcha o‘lchanmada aniqlanadi.

Buzilgan va zararlangan bugdoy, javdar, arpa, oq juxori
va suli donlarining miqdorini aniqlash

O’rta namunadan tashqi ko‘rinishi shubhali bo‘lgan bug’doy, javdar, arpa va oq juhori donlari 10 g miqdorda o‘lchab olinadi. Ular kundalangiga kesiladi.

Standartlarga mos ravishda har qaysi ekin turiga taglik holda donlar buzilgan yoki zararlangan donlarga daxldor bulib, ular alohida o‘lchanadi.
Massasi 10 g bulgan xamma suli donlaridan qo’l bilan gul qobig’i ajratilib, buzilgan va zararlangan donlar ajratib olinadi. Buzilgan va zararlangan donlar ajratilgan po‘stoqlari bilan birga o‘lchanadi.
Natijalarga ishlov berish
10 g massali o‘lchanmadan ajratib olingan buzilgan yoki zararlangan donlarning mikdori (x) foizlarda quyidagi formulalar yordamida aniqlanadi:
X_δ1= - budoy, javdar, arpa va suli uchun.

X_δ1= - oq juxori uchun.

Bu yerda:
m- 10 g o‘lchanmadan ajratilib olingan.
buzilgan yoki zararlangan donlarning massasi, g
m -massasi 50 g lik (oq jo‘xori uchun 25 g lik) o‘lchanmadan donli va ifloslantiruvchi aralashmalarni ajratib olgandan keyin qolgan donning massasi (g hisobida).
Massasi 50 g lik (oq jo‘xori uchun 25 g lik) o‘lchanmadan va massasi 10 g lik qo‘shimcha o‘lchanmadan ajratib olingan buzilgan ëki zararlangan donlarning umumiy miqdori quyidagi formulalar bo‘yicha hisoblanadi.
X_δ = 2 * m_δ2 + X_δ1 bug’doy, javdar, arpa va suli uchun.
bu yerda: m_δ2-50 g lik (oq jo‘xori uchun 25 g lik) o‘lchanmadan ajratib olingan aniq namoyon bo‘ladigan buzilgan ëki zararlangan donlarning massasi, g.
Misol. 50 g massali bugdoy o’lchanmasi tahlil qilinganda, quyidagi miqdorda aralashmalar ajratilgan: ifloslantiruvchi aralashmalar -0,45 g, jumladan buzilgan donlar-0.05 g donli aralashmalar-0,75 g, jumladan
quritishda zararlangan donlar -0,25 g. Donli va ifloslantiruvchi aralashmalardan tozalangandan keyin qolgan donlar donning massasi:
m =50 - (0,45+0,75)=48,8 г
10 g massali qo‘shimcha o‘lchanmadan 0,04 g buzilgan, 0,10 zararlangan donlar ajratib olingan. 10 g o‘lchanmalar ajratib olingan va donli aralashmalardan tozalangan 50 g lik o‘lchanmaga nisbatan miqdori quyidagicha hisoblanadi:

Buzilgan donlarning umumiy miqdori quyidagicha hisoblanadi:
X = 2x0,05 +0,39 = 0,49%
Zararlangan donlarning miqdori ham yuqoridagi tartibda topiladi:

O‘lchanmadagi zararlangan donlarning umumiy miqdori quyidagicha bo‘ladi:
X = 2 × 0,25 + 0,98 = 1,48%.