QàràQàlpàQ tIlI 0-klàss uShÍn SàBàqlÍq Qàràqàlpàqstàn Respublikàsı Xàlıq bilimlendiriw ministrligi tàstıyıqlàǵàn nókiS «Bilim» 2017 Qàràqàlpàq tili

9-shšnš®šw.
Óz ara sóylesip kóriń. Ádebiy til ólshemi menen salıstırǵanda 
qanday ayırmashılıq bar ekenin aytıp beriń. 
10-shšnš®šw.
Mına sáwbette awızeki sóylew stiline tán sózler hám 
grammatikalıq ózgesheliklerdi ayırıń.
— Má-s saǵan. Bilmey qaldım ne qılarımdı. Oylamap edim, way, 
apalaqladım-aw. 
— Wáy óziń-ám. Qoyshı sonsha boppa... Boladı-ǵo dárriw... Záleli 
joq endi, bolar is boptı. 
— Bilgishsinbese, bolaǵalasań. Wáy, óziń-ám. Men bir sóyter dep-
pen be. 
— Solay de onnan da. Aqırı... 
11-shšnš®šw.
Qosıqtan úzindide sóylew stiline tán sóz hám gáp qurılısına 
baylanıslı belgilerdi anıqlań. 
1. Mınaw biyik arzı kóldiń jaǵası,
Anaw shoq tal Paxtaabadtıń saǵası.
Mınaw awıl kóp japıraq jamılǵan,
Joldı basqan qalıń terek sayası.
(I. Yusupov)
2. Gúmbirle, gúmbirle asqar taw, 
Sazıńnan ses urlap alayın. 
(Sh. Seyitov) 

---

24
3. — Ásirese, qawın degen iytırqın. (T. Qayıpbergenov)
4. — Al mınaw-she?
— Kórmeyseń be jazıwın?
Ha túsindim... Esitildi qız sesi. 
Klub eken. Al mına jay monsha ma?
Áytewir de puqtalaptı-aw sonshama. 
— Mınaw yasli—eki gektar baqshası. 
Tuw qatırıp salınǵan qanshama!
— Jaqsı niyet ósip atır sanamız. 
— Áne klub, áne kitapxanamız,
Gazeta oqıp, keshte dram krujoktıń,
Tamashasın taǵı kórip turamız.
(I. Yusupov)
Jazba stil. Jazba stil jazıwdıń payda bolıwı hám rawajlanıwı 
menen dóredi. Ol tildiń jámiyetlik xızmetiniń keńeyiwine 
baylanıslı. 
Kúndelikli turmıstıń adam iskerligine sáykes tarawları kóp. 
Usıǵan qaray jazba stillerdiń túrleri, aytayıq publicistikalıq, ili-
miy, rásmiy is qaǵazları, kórkem ádebiyat stilleri qáliplesken. 
Usı turmıs tarawlarınıń ózine tán bayanlaw ózgesheligi bar. 
Olarda sózler, sóz mánileri, grammatikalıq formalar, sóz 
dizbegi hám gáptiń tańlanıwında jáne qollanılıwında sáykes 
beyimlilik payda boladı. Máselen, publicistikalıq stil ǵalaba 
xalıqtı násiyatlawǵa, shólkemlestiriwge qaratılıwına baylanıslı 
tásirlikti talap etse, ilimiy stil dálillewge, tastıyıqlawǵa mútáj. 
Publicistikalıq stil tarawında kúsheytiwshi, tásirlendiriwshi til 
quralları kóbirek qollanılsa, ilimiy stilde pikir dál, kóbinese 
ilimiy terminler jiyi ushırasadı (kók korabl, aq altın, sarı altın, 
barmaqta, kelmekte, atom, molekula, eritpe, baslawısh, roman, 
povest t.b).
Jazba stil kitabıy stil dep te ataladı. Haqıyqatında, jazba 
stil kúndelikli turmısta payda bolǵan hám qáliplesken jazba 
bayanlawdıń túrlerinen ibarat. 
Jazba stiller ishinde kórkem ádebiyat stili pikirdiń ózgeshe 
bayanlanıwı, obrazlılıǵı, keńligi jaǵınan ajıralıp turadı. Kórkem 
ádebiyattıń janrlıq belgilerine, estetikalıq talaplarına qaray onda 

---

25
til qurallarınıń tańlanıwında da parıq bar. Onda eń kerekli 
sózler hám mániler eń kerekli ornında qollanılwı shárt. Onıń 
ústine hárbir kórkem sóz sheberiniń bayanlanıwında ózinshelik 
sezilip turadı.