Reja Kirish Nazariy qism

olisaxaridlar
Polisaxaridlar – yuqori molekulyar shakarga o’xshamaydigan, tarkibida o’ntadan to yuz mingtagacha molekulalari glikozid bog'i bilan bog'langan monosaxaridlar (odatda geksozalar) qoldiqlarini saqlagan, glikozid bog’lar orqali bog’langan birikmalardan bo’lib, chiziqsimon yoki tarmoqlangan yuqori molekulali birikmalardan tashkil topgan. Ular zaxira holdagi uglevod — kraxmal, inulin, glikogen, gemitsellyulozalardir. Uglevod maʼlum oʻsimliklardagina koʻp to'planadi. Masalan, lavlagida saxaroza, qoʻziqorinlarda mannit, kartoshkada kraxmal, paxtada sellyuloza koʻp bo'ladi. Uglevod organik kislotalar, koʻp atomli fenollar, oshlovchi moddalar, antotsianlar, aminokislotalar, yogʻlar, oqsil va boshqalarga aylanadi. Uglevod hayvonlar organizmi quruq massasining 2% ini tashkil etadi. Uglevodning 1 g 4,1 kkal energiya berib, asosan, o'simliklardan olinadi. Bunday energiya anaerob, yaʼni glikoliz va aerob yoʻl bilan hayvon organizmida sarflanadi. Nafas olishda taxminan 30 baravar koʻp energiya ajraladi. Glikoliz jarayonida hosil boʻlgan sut kislotaning bir qismi oksidlanadi, qolgan qismi esa energiya ajralishi hisobiga glikogenga sintezlanadi.
Glikozid bogʻ orqali bogʻlangan monosaxaridlarning uzun zanjiri polisaxarid (“poly” – “koʻp”) deb ataladi. Zanjir tarmoqlangan yoki tarmoqlanmagan va turli xil monosaxaridlarni oʻz ichiga olgan boʻlishi mumkin. Kraxmal, glikogen, sellyuloza va xitin tirik organizmlar uchun muhim boʻlgan eng koʻp uchrovchi polisaxaridlar hisoblanadi.
Polisaxaridlar nomlanganda tarixiy nomlar bilan nomlanadi.
Asosan ular tabiiy manbalardan olinadi, chunki tabiatda polisaxaridlar keng tarqalgan.


Kraxmal
Kraxmal (C₆H₁₀O₅)_p tabiiy polimer modda bo’lib, asosiy zapas oziq modda sifatida o’simliklar tarkibida uchraydi. U kartoshka tuganaklarida 20% ga yaqin makkajo’xori donida 70% gacha guruchda 80% ga yaqin kraxmal bor.
Kraxmal kartoshka va don mahsulotlari, masalan yorma, un, non topilgan. 70% va karabuğday - - 60%, bu ma'lumotdan Eng guruch topish mumkin. kamida don kraxmal tarkibi orasida jo'xori kuzatilmoqda - 49%. makaron uglevodlar 68% gacha o'z ichiga oladi. 30-50%, va javdar non, bug'doy kraxmal - 33-49%. Bu uglevod, shuningdek, dukkakli topilgan - 40-44%. Kartoshka Biroq ba'zan sabzavot va dukkakli bilan yorma kabi kraxmalli mahsulotlar bilan emas Oziqlantirish ataladi, 18% kraxmal o'z ichiga oladi.
Kraxmal yod ta’sirida ko’k rangga kiradi. U qaytaruvchi xossasiga ega emas, ya’ni feling suyuqligini qaytarmaydi.