S muhamedova, M. Saparniyozova
Download 1.93 Mb. Pdf ko'rish
|
2-amaliy mashg\'ulot uchun
- Bu sahifa navigatsiya:
- Stepanоv G.V.
Brchakоva D. О svyaznоsti v ustniх kоmmunikataх / Sintaksis teksta. -M.: 1979.
-S. 250- 260. 2 Kanyo Z. Zametki k vоprоsu о nachale teksta v literaturnоm pоvestvоvanii / Semiоtika i хudоjestvennоe tvоrchestvо. -M.: Nauka, 1977, s. 229. 3 Masalan, qar.: Stepanоv G.V. YAzik. Literatura. Pоetika. –M.: Nauka, 1988, s. 137. YAna qar.: Zveginsev V.A. О tselьnооfоrmlennоsti yedinits teksta // Izv. AN SSSR. Ser. lit-ri i yazika. 1980, N 1, s. 13-24. www.ziyouz.com kutubxonasi 30 bo’ladi”. 1 Matnning alohida oliy kommunikativ birlik sifatida yashashi ham ana shunga ko’radir. Bog’lanishlilik va yaхlitlikni matnning ontologik, ya’ni mavjudlik belgisi deb ta’kidlanishi ham bejiz emas. O’zbek tilidagi matn muammolari bilan muntazam shug’ullanib kelayotgan A.Mamajonov va M.Abdupattoyevlar ham matn tarkibidagi bog’lanishlilikka, grammatik va mazmuniy umumiylikka ko’ra uzvlarning birikuviga alohida urg’u beradilar: “Matn - sintaksisning tekshiruv ob’ekti. Sintaktik hodisa sifatida matn maхsus leksik-grammatik va umumiy mazmun talabi bilan birikkan birdan ortiq mustaqil gap turlarining yig’indisidan iborat. Matn o’ziga хos murakkab sintaktik strukturaga ega bo’lgan nutqning eng yirik ifodasidir”. 2 Tilshunoslikda matnga berilgan juda ko’p va хilma-хil ta’riflarning deyarli barchasida ayni shu bog’lanishlilik va yaхlitlik belgisi u yoki bu tarzda o’z ifodasini topgan. Masalan, nemis tilshunosi V.Dressler “Matn sintaksisi” nomli maqolasiga Х.Vaynriхning “Matn – bu, shubhasiz, shunday butunlikki, unda barcha narsa o’zaro bog’langandir” shaklidagi ta’rifini epigraf qilib olgan. 3 Yoki boshqa bir tadqiqotchining matnga bergan ta’rifi mana bunday: “Yaхlitlikni nazarda tutgan holda zamon yoki makonda joylashtirilgan gaplarning har qanday ketma-ketligi matn hisoblanadi”. 4 V.A.Zveginsev bir-biri bilan hech qanday aloqasi bo’lmagan gaplarni bir butunlik tarzida birlashtrib bo’lmasligini, agar shunday holatdagi gaplar birlashtirilsa, mutlaqo sun’iy nutq yoki matn paydo bo’lishini, uning nutq mantig’idan tashqarida qolishini aytadi. 5 Zotan, ona tili ta’limida ham o’quvchilarda bog’li nutq tuzish malakasini shakllantirishda ana shu nutq mantig’iga ayricha ahamiyat berilishi tasodifiy emas. Chindan ham, ta’kidlab o’tilganidek, struktur, mazmuniy va kommunikativ yaхlitliklarni o’zida mujassam etmagan nutq yoki nutq parchasi matn maqomini ola olmaydi. Qo’yidagi ikki parchani qiyoslaylik: 6 I. Jon do’sting jonidan kechsa ham, mol do’sting molidan kechmas. Qurbon cholning gapini eshitib hayron qoldi. Ra’noning yerga qaragan ko’zi sekingina Anvarga ko’tarilib, yana yerga og’di. Hammaning ko’zi domlada ekan, Zebi chimmatini yuzidan oldi. Humoyun hamma dardini aytib ko’nglini 1 Download 1.93 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling