92
bayon etishning til shakliga bog’liq bo’lmaydi, lekin albatta fikrlash mumkin bo’lgan, universal va o’zgarmas sifatida amal qiladigan va shu sababli har qanday mulohazaning tayanch nuqtasi bo’lib xizmat qilishi mumkin bo’lgan nimagadir tayanishi lozim. Fikr qaratilgan narsa mavjudligi (yoki mavjud emasligi)ning ayni shu dalili har qanday tilning ilk jumlalaridayoq tom ma’noda universal fe’l (yoki uning modifikatsiyalari) bilan aks ettiriladi: o’zbek tilida - «bo’lmoq», «bor», ingliz tilida - is, nemis tilida - ist va h.k.
SHunday qilib, «borliq» va «yo’qlik» kategoriyalarining o’ziga xosligi, betakrorligi va universal ahamiyati shundan iboratki, ularning falsafiy ma’nosi tavsiflanadigan turli tillarda ular fe’ldan, aniqroq aytganda, «bo’lmoq» fe’lidan (yoki uning inkoridan) hosil bo’lgan tushunchalar hisoblanadi va narsaning o’zini emas, balki uning mavjudligi yoki yo’qligini ko’rsatadi. Masalan, stol bor, yomg’ir yo’q, oqlik bor, aks yo’q, miya bor, g’oyalar yo’q va h.k.
SHunday qilib, borliq falsafiy kategoriya sifatida dunyoni butun rang- barangligi va turli-tuman namoyon bo’lish shakllari bilan yaxlit aks ettirish imkonini beradi. Bunda narsalar, predmetlar, hodisalar o’z xususiyatlari, xossalari bilan jamuljam holda aks etadi. Dunyoni va uning tarkibiy qismi bo’lmish insonni bilish yo’lidagi bu muhim qadam bilan dunyoning tabiati va mohiyati, uning rang- barangligi, turli darajalari, ko’rsatkichlari, ramz-alomatlari, shakllari va hokazolar haqidagi mulohazalarning asosiy koordinatalar sistemasi belgilanadi. Buning uchun mohiyat, hodisa, substantsiya, materiya, ong, makon, vaqt, qonun kabi yangi falsafiy kategoriyalar muomalaga kiritiladi.
93
O’quv vaqti 2 soat
|
Talabalar soni 25-30
|
O’quv mashg’ulotining shakli.
|
Bilimlarni shukurlashtirish va kengaytirish buyisha seminar mashguloti
|
Seminar rejasi 1-mashg’ulot
|
Olam va odamning mavjudligi va yashashi bilan bog’liq muammolar - falsafaning asosiy masalasi ekanligi. Olam to’g’risidagi qarashlar
Olam tushunchasi. Olamning diniy, ilmiy, falsafiy manzarasi. Olamning namoyon bo’lish shakllari.
Olam va odam, ularning dunyoviy, diniy va falsafiy talqinlarini o’rganishning yosh avlod ma’naviy kamolotidagi ahamiyati.
|
O’quv mashg’uloti maqsadi: Talabalarga akliy xujum va baxs-munozara usulini kullash orkali Ontologiya - borliq falsafasi haqida tushuncha berish.
|
Pedagogik vazifalar: Mavzuning tub mohiyatidan kelib shiqqan holda, seminarsavollarini muayyan qismlarga bo’lish, har bir qismni o’zaro mantiqiy bog’liqlikni ta’minlash, oshib berish, tushuntirish, shakllantirish. Darslik bilan ishlash kunikmalarini xosil kilish.Materialni taxlil kilish va tizimlashtirish kunikma.1a.rini shakllantirish
|
O’quv faoliyatining natijalari: borliq falsafasining predmeti, falsafa tarixida borliq muammosi, borliq va yo’qlik dialektikasini mazmuni oshib beriladi, ta’riflar va sharhlar beriladi
|
Ta’lim usullari va texnikasi
|
Muloqot, aqliy hujum, Muammoli vaziyat
|
O’quv faoliyatining tashkil qilish shakllari.
|
Jamoa, guruhlarda ishlash.
|
Ta’lim vositalari.
|
Doska, bur, darslik, ko’rgazmali qurollar.
|
94
Mavzu: Olam va odam: falsafiy talqin. Borliq, tabiat falsafasi. Seminar mashg’ulotining o’qitish texnologiyasi
O’quv vaqti 2 soat
|
Talabalar soni 25-30
|
O’quv mashg’ulotining shakli.
|
Bilimlarni shukurlashtirish va kengaytirish buyisha seminar mashguloti
|
Seminar rejasi 2-mashg’ulot
|
Borliq tushunchasining mohiyati. Borliq, yo’qlik, mavjudlik, moddiylik va ruhiylik tushunchalari va ularning talqinlari.
Obyektiv va subyektiv borliq. Borliqning anorganik, organik va ijtimoiy shakllari. Mikrodunyo, makrodunyo, megadunyo. Materiya. Voqyelik.
Harakat tushunchasi. Harakatning asosiy shakllari. Harakatning abadiyligi, uzluksizligi.
Borliqning fazo va vaqtda mavjud bo’lish tamoyili. Fazo va vaqtning xususiyatlari. Ijtimoiy makon va zamon tushunchalari.
|
O’quv mashg’uloti maqsadi: Talabalarga akliy xujum va baxs-munozara usulini kullash orkali Ontologiya - borliq falsafasi haqida tushuncha berish.
Pedagogik vazifalar: Mavzuning tub mohiyatidan kelib shiqqan holda, seminarsavollarini muayyan qismlarga bo’lish, har bir qismni o’zaro mantiqiy bog’liqlikni ta’minlash, oshib berish, tushuntirish, shakllantirish. Darslik bilan ishlash kunikmalarini xosil kilish.Materialni taxlil kilish va tizimlashtirish kunikmalarini
|
O’quv faoliyatining natijalari: borliq falsafasining predmeti, falsafa tarixida borliq muammosi, borliq va yo’qlik dialektikasini mazmuni oshib beriladi, ta’riflar va sharhlar beriladi
|
95
shakllantirish
|
|
Ta’lim usullari va texnikasi
|
Muloqot, aqliy hujum, Muammoli vaziyat
|
O’quv faoliyatining tashkil qilish shakllari.
|
Jamoa, guruhlarda ishlash.
|
Ta’lim vositalari.
|
Doska, bur, darslik, ko’rgazmali qurollar.
|
Monitoring va baholash
|
Og’zaki nazorat savol- javob, reyting tizimi asosida baxolash
|
Mavzu: Olam va odam: falsafiy talqin. Borliq, tabiat falsafasi.
Seminar mashg’ulotining o’qitish texnologiyasi
O’quv vaqti 2 soat
|
Talabalar soni 25-30
|
O’quv mashg’ulotining shakli.
|
Bilimlarni shukurlashtirish va kengaytirish buyisha seminar mashguloti
|
Seminar rejasi 3-mashg’ulot
|
Tabiat tushunchasi, uning falsafiy mohiyati. Jonli va jonsiz tabiat, ularning o’zaro bog’liqligi.
Tabiat va jamiyat, tabiiy va sun’iy muhit, ularning o’zaro aloqasi.
Biosfera. Noosfera. Ekologik muammolar.
|
O’quv mashg’uloti maqsadi: Talabalarga akliy xujum va baxs-munozara usulini kullash orkali Ontologiya - borliq falsafasi haqida tushuncha berish
|
Pedagogik vazifalar: Mavzuning tub mohiyatidan kelib shiqqan holda, seminarsavollarini muayyan qismlarga bo’lish, har bir qismni o’zaro mantiqiy bog’liqlikni ta’minlash, oshib berish, tushuntirish, shakllantirish. Darslik bilan ishlash kunikmalarini xosil kilish.Materialni taxlil kilish va
|
O’quv faoliyatining natijalari: borliq falsafasining predmeti, falsafa tarixida borliq muammosi, borliq va yo’qlik dialektikasini mazmuni oshib beriladi, ta’riflar va sharhlar beriladi
|
96
tizimlashtirish kunikmalarini shakllantirish
|
|
Ta’lim usullari va texnikasi
|
Muloqot, aqliy hujum, Muammoli vaziyat
|
O’quv faoliyatining tashkil qilish shakllari.
|
Jamoa, guruhlarda ishlash.
|
Ta’lim vositalari.
|
Doska, bur, darslik, ko’rgazmali qurollar.
|
Monitoring va baholash
|
Og’zaki nazorat savol- javob, reyting tizimi asosida baxolash
|
«Insert usuli»
Insert- samarali o’qish va fikrlash uchun belgilashning interfaol tizimi xisoblanib, mustakil ukib urganishda yordam beradi. Bunda ma’ruza mavzulari, kitob va boshka materiallar oldindan talabaga vazifa kilib beriladi. Uni ukib chikib, «V; +; - ; ?;» belgilari orkali uz fikrini ifodalaydi.
Matnni belgilash tizimi
(V)- men bilgan narsani tasdiklaydi.
(+)- yangi ma’lumot.
(-)- men bilgan narsaga zid .
(?)- meni uylantirdi. Bu borada menga kushimcha ma’lumot zarur.
Insert jadvali
Tushunchalar
|
V
|
+
|
-
|
|
Borlik
|
|
|
|
|
Borlikni
shakllari
|
|
|
|
|
Borlikni
tarkibi
|
|
|
|
|
Yuklik
|
|
|
|
|
Mavjudlik
|
|
|
|
|
97
O’quv vaqti 2 soat
|
Talabalar soni 80- 90
|
O’quv mashg’ulotining shakli
|
Axborot, visual ma’ruza
|
Ma’ro’za mashg’ulotini rejasi.
|
O’zgarish, o’zaro aloqadorlik, harakat, taraqqiyot tushunchalarining nisbati. Dialektika, sinergetika va ularning asosiy g’oyalari. Determinizm.
Qonun va qonuniyat tushunchalari. Falsafiy qonunlarning xususiyatlari. Rivojlanish va o’zaro aloqadorlikning umumiy qonuniyatlari. Mustaqillik va jamiyatning tadrijiy taraqqiyoti. Tadrijiy taraqqyot va mustaqillikning mustahkamlash jarayonida vorislik va yangilanishning o’ziga xos xususiyatlari
Mavjudlik, o’zgarish va o’zaro bog’liqlikning asosiy shakllari. Falsafiy kategoriyalar va ularning farqlari. Alohidalik, xususiylik, umumiylik. Struktura vaelement. O’zbekiston taraqqyotida butun vaqism, o’zbek modelida alohidalik va umumiylik dialektikasi
4. Mohiyat va hodisa. Mazmun va shakl. Sabab va oqibat. Zaruriyat va tasodif. Imkoniyat va voqyelik. Mustaqil O’zbekiston rivojida bu kategoriyalar namoyon bo’lishining xususiyatlari
|
O’quv mashg’uloti maqsadi: Talabalarga falsafada substanstiya va materiya muammosi
haqida tushuncha berish.
|
|
Pedagogik vazifalar: Mavzuning tub mohiyatidan kelib shiqqan holda, ma’ro’zani muayyan qismlarga bo’lish, har bir qismni o’zaro mantiqiy bog’liqlikni ta’minlash, oshib berish, tushuntirish, shakllantirish.
|
O’quv faoliyatining natijalari: Talaba: Substastiya tushunchasi.Substanstiyaga monistik, dualistik va plyuralistik yondashuv.Materiya tushunchasi va materiya haqidagi ta’limotlarning asosiy bosqichlari.Materiyaning tashkil topish darajalari haqida tushunchaga ega bo’ladi, mazmunini yorita oladi, tavsiflaydi
|
98
Ta’lim usullari
|
Ma’ro’za, muloqot, aqliy hujum,insert
|
O’quv faoliyatining tashkil qilish shakllari.
|
Jamoa, guruhlarda ishlash.
|
Ta’lim vositalari.
|
Ma’ro’za matni, auditoriya doskasi, darslik, ko’rgazmali qurollar.
|
Monitoring va baholash
|
Og’zaki so’rov: Tezkor so’rov.
|
MAVZU: Falsafada metod va metodologiya muammosi.Falsafiy qonunlar va ketegoriyalar.Ma’ro’zaning texnologik xaritasi. 2 soat
Ishlash
bosqishlari
Vaqti
|
Faoliyat
|
Ta’lim beruvshi
|
Ta’lim oluvshi
|
1 bosqish
|
Falsafada substanstiya va materiya
|
|
|
Kirish
|
muammosi
|
Tinglaydilar
|
|
10 daqiqa
|
Avvalgi darsning so’ngida ma’ruza matni
|
aniqlaydilar
|
va muhim
|
talabalarga beriladi. «Insert» texnikasini
|
joylarini
|
yozib
|
|
qo’llagan holda o’qib chiqish tayinlanadi.
|
boradilar.
|
|
|
1.1.Mavzu,mashg’ulot rejalashtirgan o’ quv natijalami e’lon qiladi
|
|
|
|
1.2. Asosiy kategoriya va tushunchalarni va ma’rza oxirida echiladigan masalalarni namoyish qiladi
|
|
|
|
Maqsadi: Talabalarga falsafa tarixida substanstiya va materiya muammosi haqida tushuncha berish.
|
|
|
2 bosqish
|
2.1. Talabalar e’tiborini jalb etish va bilim
|
Tinglashadi,
|
savol
|
Asosiy
|
darajalarini aniqlash ushun tezkor savol-javob
|
berishadi,
|
javoblarni
|
o’tkazadi.
|
eshitishadi.
|
Ta’riflami
|
60 daqiqa
|
2.2. O’qituvshi ma’ruzani bayon etishda davom etadi va ma’ruza rejasi savollarini
|
yozib oladilar. Ma’lumotlarni
|
99
Do'stlaringiz bilan baham: |
