To sh k ent te m ir y o ‘l m u h a n d is L a r iin s t it u t I 4 A. E. O d IL x o ‘jayev qurilish materiallari 5340200 «Bino va inshootlar qurilishi»

12.4.4. Suvli bo‘yoqlar
202

---

aralashmalari. Bog‘lovchining turiga qarab bu bo‘yoqlar sement, ohak va 
silikat bo‘yoqlarga boMinadi.
Sem ent b o ‘yoqlar -  zavodda tayyorlangan bunday bo ‘yoqlar bevosita 
ishlatishdan oldin suvda qoriladi. Ular yuqori darajada chidam liligi va 
yog'in-soching a ^hidam liligi bilan xarakterlanadi. Bu b o ‘yoqlar tosh, 
g'ish t, beton, suv&j va boshqa g ‘ovak m ateriallarning tashqi qism ini, 
shuningdek, namligi yuqori, ichki xonalam i b o ‘yash uchun xizm at qiladi.
Ohak bo ‘jo q r/a r-b o ‘yoqchilik ishlari bajariladiganjoyda tayyorlanadi. 
Buning uchun ohak sutiga ishqorga chidam li mineral pigm entlar va oz 
miqdorda qo‘shimchalar osh'tuzi yoki xlorli kalsiy qo‘shiladi. Ohak bo‘yoq 
qoplamalari ohakni korbanizdtsiyalanishi tufayli mustahkam bo‘ladi. Ohak 
bo‘yoqlar bilan asosan fasadlar ham da devor va shiplam ing suvoqlangan 
yuzalari qoplanadi.
Yelim b o ‘yo q la r -  pigm entlar va m aydalangan bo ‘r aralashm asidan 
iborat. Ular hayvon yoki o ‘simlik elim ining suvdagi eritm asida qoriladi. 
Bu b o ‘yoqlar suvga chidam li em as, shu tufayli ular faqat ichki quruq 
xonalam ing suvoqlangan devorlarini b o ‘yash uchun ishlatiladi.
S ilikat b o iyoqlar -  ishqorga chidam li pigm entlam ing m aydalangan 
bo‘r bilan quruq aralashm asidan iborat bo ‘lib, ishlatishdan oldin kaliyli 
suyuq shisha eritmasid£hqoriladi. Ulardan binolarning fasadlarini, ichki 
xonalam ing g ‘isht va suvoqlangan yuzalarini bo‘yash uchun foydalaniladi.
Suvli-em ulsion b o ‘yo q la r -  turli polim erlam ing pigm entlashtirilgan 
suvli em ulsiyasi. U lar qurilish g a pastasim on k o ‘rinish d a keltiriladi, 
ishlatishdan oldin ular b o ‘yoqchilik konsistensiyasigacha suvda eritib 
qoriladi. B o ‘yoqIar em ulsiyaning parchalanishi va bug‘langanda hamda 
uni g ‘ovak yuza so‘rib olganda suvni chiqib ketishi natijasida quriydi.
K azeinli bo‘y o q !a r-k a z e in , pigment, bo‘r, ohak, bura aralashmasini 
qurilish, maydonida qaynoq suvda eritib olinadi. B o‘yoqqa kiritilgan ohak 
uning atm osferaga chidamliligini oshiradi.
P a s ta li b o ‘yo q lar. Pastali b o ‘yoq tarkiblari sin tetik sm ola yoki 
polim erlam ing suvdagi dispersiyasi bog‘lovchilari asosida tayyorlanadi. 
Kukun toMdirgich sifatida sement, gips, gipssement, gipssem entpussolan 
va sh.k.lar ishlatiladi. Masalan, «Defas» pastasi tarkibi V D -V A -17 markali 
polivinilatsetat bo‘yog‘i, kvars qumi vam arshalit asosida olinadi. Binolami 
bezashda pastali b o ‘yoqlar asosida bir yoMa 1000 m km qalinlikdagi 
qoplam alar olinadi. Ular bilan binolar bezatilganda suvoqchilik ishlariga 
zarurat boMmasligi mumkin. Pastali bo ‘yoqlam i yuzalarga surkash yoki 
sepishni toMa ravishda mexanizatsiyalashtirish imkoniyati bor.
203

---

K ukun bo‘y oqlar 
qattiq polim erlar, kukun to ‘ldirgich, pigm entlar 
va modifitsirlovchi q o ‘shimchalardan iborat dispers quruq qorishmalardir. 
Ularning dispersligi 1 0 - 1 0 0 m2/kg, o ‘ta sochiluvchan xususiyatga ega.
K ukun b o ‘yoqlar tom chi-suyuq holatidan quruq eritm a holatiga 
m axsus apparatlar yordam ida o ‘tkaziladi. Kukun bo ‘yoqlar yuzalarga 
surtilganda m onotilizatsiyalanadi, y a ’ni m aterial zarrachalari birlashib 
va qotib kimyoviy muhitlarga chidamli qoplam a hosil qiladi. B og‘lovchi 
sifatid a term oreaktiv (epoksid, poliefir, poliuretan) va term oplastik 
(polietilen, polivinilxlorid, poliamid) polimerlar ishlatiladi. Quruq b o ‘yoq 
qorishm alari keng oraliqdagi haroratda va vaqt davom ida shakllanadi. 
Q uruq bo ‘yoq tarkiblari m axsus p istolet yordam ida qizdirilgan holda 
qoplanadi. Ular yuqori mustahkamlik, zichlik, suv va korroziya muhitiga 
chidam liligi bilan oddiy b o ‘yoqlardan farqlanadi. Hozirgi kunda quruq 
b o ‘yoq tarkiblarini ishlatish keng tarqalgan. Ulam i tashish, saqlashtejam li, 
ishlatish esa ju da qulaydir.
K eram ik m ikrosferali bo ‘yoq!ar. 
C hoksiz issiqlik izolyatsiyasi 
m ateriallari (C hllM ) m ikrodarajada havo to ‘ldirilgan o ‘ta yupqa devorli 
keram ik m ikrosferalar asosida olingan yangi materialdir. C hllM lar oq 
va rangli, ch o‘ziluvchan, polim er bog‘lovchilarga keramik mikrosferalar