Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti samarqand filiali iqtisodiyot fakulteti oziq-ovqat va qishloq xoʻjaligi iqtisodiyoti kafedrasi

 
5.9-rasm. Mintaqaviy tashkiliy tuzilma 
Mahsulotli tashkiliy tuzilmada qandaydir mahsulotni ishlab chiqarish va 
sotishga rahbarlik qilish boʻyicha vakolatlar bitta rahbarga topshiriladi, u 
mahsulotning ushbu turi uchun javobgar boʻladi. Ikkilamchi vazifaviy xizmatlar 
(ishlab chiqarish, texnik va sotish) rahbarlari boshqaruvchi oldida hisobot berishlari 
kerak. 
Mahsulotli tuzilmaga muvofiq harakat qiluvchi yirik firma aniq maqsulotga 
unga mahsulotning bir ikki turini ishlab chiqaruvchi firma qaragandek eʼtiborni 
qaratadi. Natijada bu firma yangi mahsulotni ishlab chiqarishda boshqa tashkiliy 
tuzilmalarga asoslangan firmalarga qaraganda kattaroq muvaffaqiyatlarga erishadi 
(5.10 rasm).
5.10-rasm. Mahsulotli tashkiliy tuzilma 
Isteʼmolchiga qaratilgan tashkiliy tuzilmada ishlab chiqarish va xizmat 
koʻrsatish darajasida vazifalarni mijozlar guruhlari boʻyicha ajralib chiqishi sodir 
boʻladi, barcha boʻlinmalar, isteʼmolchilarning faqat bitta guruhiga xizmat 
koʻrsatuvchi tashkilot kabi, isteʼmolchilarning maʼlum guruhlari atrofida, ularning 

---

108 
talablarini qanoatlantirish uchun guruhlanadilar. Bu eʼtiborni mijozlar yoki 
bozorlarning maʼlum guruhlari talablariga jamlashga imkon beradi. Bunda mijozda 
tashkilot faqat uning uchun ishlayotgandek tuyiladi (5.11 rasm). 
5.11-rasm. Isteʼmolchiga qaratilgan boshqaruv tizimi 
Isteʼmolchiga qaratilgan tashkiliy tuzilmaning afzalliklari: mijozlar va 
bozorlarga xizmat koʻrsatishning operativligi va sifatini oshishi; 
rahbarlikka aniq sohadagi omilkorroq mutaxassislarni jalb qilinishi; 
jipslashgan boshqaruv va ishlab chiqarish jamoasini tashkil qilinishi; 
norstandart vaziyatlarni hal qilishdagi operativlik; shaxsiy javobgarlikni 
oshirish. Bu tuzilmaning kamchiliklari: xizmat koʻrsatish hajmini pasayishining 
katta xavfi; barcha boʻlimlar faoliyatini muvofiklashtirishdagi qiyinchilik. Ushbu 
tuzilma nashriyot, bank firmalari tomonidan foydalaniladi. Isteʼmolchiga qaratilgan 
tashkiliy tuzilmalar ulgurja va chakana (savdo) firmalari uchun xo sdir.