Toshkent davlat yuridik universiteti mehnat huquqi kafedrasi

1. Amerika Qo'shma Shtatlari: Qo'shma Shtatlarda ish beruvchilar odatda o'z xohishiga ko'ra xodimlarni ishdan bo'shatishlari mumkin, ya'ni ular kamsituvchi yoki shartnomani buzgan holda har qanday sababga ko'ra xodimlarni ishdan bo'shatishlari mumkin. Biroq, ishchi kuchining qisqarishi tufayli ko'p sonli xodimlar tugatilayotgan holatlarda, ish beruvchilar ishchilarni qayta tayyorlash to'g'risidagi xabarnoma (ogohlantirish) aktiga rioya qilishlari shart. Ushbu qonun 100 yoki undan ortiq xodimga ega bo'lgan ish beruvchilardan zarar ko'rgan xodimlar va ularning vakillariga, shuningdek, davlat va mahalliy hukumat amaldorlariga 60 kun oldin xabar berishni talab qiladi.
Xodimning shartnomasini bekor qilish uchun ish beruvchining umumiy qadamlari:

• 
  Mehnat shartnomasini ko'rib chiqish.
  
• 
  Tugatish sabablarini hujjatlashtirish.
  
• 
  Tugatish to'g'risida xabar berish.
  
• 
  Har qanday kerakli hujjatlarni taqdim etish.
  
• 
  Ishdan bo’shatish suhbatini o'tkazish.
  
• 
  Kompaniya mulkini yig'ish
  

Ish beruvchi xodimning shartnomasini bekor qilish shartnomada ko'rsatilgan har qanday shartlarga, masalan, ogohlantirish muddatlari yoki ishdan bo'shatish to'lovlariga mos kelishini ta'minlash uchun ko'rib chiqishi kerak. Ish beruvchi tugatish sabablarini yozma ravishda hujjatlashtirishi kerak, shu jumladan qarorga olib kelgan har qanday ishlash yoki xatti-harakatlar bilan bog'liq muammolarni bartaraf etishi kerak. Ish beruvchi xodimga ishdan bo'shatish to'g'risida xabar berishi kerak. Kerakli ogohlantirish muddati shtat va federal qonunlarga, xodimning shartnomasiga va bekor qilish sababiga bog'liq. Ba'zi hollarda, ish beruvchidan ogohlantirish o'rniga ishdan bo’shatish nafaqasini taqdim etish talab qilinishi mumkin. Ish beruvchi xodimga tugatish bilan bog'liq har qanday hujjatlarni taqdim etishi kerak, masalan, tugatish xati va har qanday yakuniy ish haqi. Ish beruvchi ishdan bo'shatish sabablarini muhokama qilish, fikr-mulohaza bildirish va xodim bilan bog'liq har qanday muammolarni hal qilish uchun xodim bilan ishdan bo’shatish suhbatini o'tkazishni tanlashi mumkin. Ish beruvchi xodimdan kalitlar, kirish kartalari va jihozlar kabi har qanday kompaniya mulkini qaytarib olishi kerak.
Amerikada mehnat qonunchiligi federal va shtatlar huquqiy hujjatlari ustida tuzilgan shuningdek har bir shtatda o’ziga xos qoidalar bo’lishiga qaramay, mehnat shartnomasini bekor qilish huquqiy tartibi umumiy qoidalar quyidagicha:

• 
  “At-will” (xohlagancha) ish munosabatlari .
  
• 
  Muhim sabablarning borligi.
  
• 
  Ish haqidagi umumiy qonunlar.
  
• 
  Ish haqidagi shartnomalar.
  
• 
  Ish haqidagi majburiyatlar.
  

Ko’p hollarda, ish beruvchining mehnat shartnomasini bekor qilish uchun mahsus bir sababga ehtiyoji yo’q, xodim ham xohlagancha kerakli paytda ishdan ketish huquqi bo’ganday ish beruvchilar ham o’zlariga kerak bo’lmagan xodimlarni bo’shatish huquqiga ega. Ba’zi hollarda, mehnat shartnomasining shartlari bo’yicha xodim ish beruvchining qonun-huquqiy yoki mehnat munosabatlari talabiga rioya qilmagan bo’lsa, mehnat shartnomasini bekor qilishi mumkin. Bu odatda o’zgaruvchanligi, qonuniy qat’iyat yoki vatandoshlik huquqlari sababli qonun bilan bog’liq. Ish beruvchilar ijtimoiy huquqlar va qoidalar asosida mehnatni bekor qilish huquqiga ega, masalan, harbiy xizmat, emansipatsiya. Ish beruvchi va xodim o’rtasida to’g’ri kelishuv bilan mehnat shartnomasini bekor qilish. Shartnomadagi majburiyatlar bilan qamrab olingan xodimlar, ish beruvchi tomonidan majburiy kreditlar asosida mehnat shartnomasini bekor qilishi mumkin. Bunga odatda, ish beruvchi tomonidan kreditlar, kreditorlar yoki moliyaviy tashkilotlar tomonidan qulaylik talab qilish sabab bo’ladi.