Тошкент молия институти “Бизнес молияси” фани Мавзу: Бизнесда молиявий левериж “Молия” кафедраси

Soliqqa tortish mavjud emas

Bu yaqqol noto‘g‘ri. Shu masalada MM juda qattiq tanqid qilingan va bu fikrni qayta ko‘rib chiqishga majbur bo‘lishgan.
Soliqlar to‘langandan keyin tuzatilgan versiya bozor kuchlari quyidagiga olib kelishi kerakligini tasdiqlaydi:
VG =V U + TLG
bu yerda LG – kompaniyaning qarz mablag‘lari miqdori, T – qarz bo‘yicha foiz stavkasini hisobga olgan holda qisqartirilgan korporatsiya foydasiga soliqning relevant stavkasi. TLG elementi ko‘pincha qarz kapitalining soliq qalqoni (tax shield) deb ataladi.

Soliq to‘lanishiga ko‘ra tuzatilgan fikrdan ko‘rinib turibdiki,

Leverejli kompaniya qiymati to‘liq o‘z mablag‘laridan moliyalashtiriladigan kompaniyaning qiymatidan yuqori, shuningdek, leverej darajasi qancha yuqori bo‘lsa, kompaniyaning qiymati ham shuncha katta bo‘ladi. Muqarrar xulosaga kelsak, agar leverej 100%, ya’ni, moliyalashtirish faqat qarz mablag‘lari hisobiga amalga oshiriladigan bo‘lsa, kompaniyaning qiymati eng yuqori, WACC esa eng pastdir.

O’z mablag’lari qiymati ()
Kapital bahosi %
Qarz mablag’lari qiymati ()
Leverej darajasi

5. Kapital (moliyaviy) leverej va operatsion leverej

Leverej muammosi kompaniyaning joriy faoliyatiga ham taalluqlidir. Aytish joizki, nafaqat moliyaviy leverej aksiyadorlar daromadliligi o‘zgarishiga olib kelmaydi. Aslida, barcha operatsiyalar bo‘yicha savdodan tushum darajasidan qat’i nazar, o‘zgarmaydigan xarajatlar (doimiy xarajatlar) va savdodan tushum darajasi bilan birga o‘zgaradigan xarajatlar (o‘zgaruvchan xarajatlar) bor. Ushbu xarajatlarning umumiy xarajatlardagi ulushi faoliyat turiga qarab bir kompaniyada boshqasidan farq qiladi. Ushbu hodisa operatsion leverej (operating gearing) sifatida ma’lum.

Jami xarajatlarning katta qismini doimiy xarajatlar tashkil qilsa, u holda firmaning operatsion levereji yuqori ekanligi haqida so‘z yuritiladi.

3-misol.

	Yillik doimiy xarajatlar	Savdodan tushumning 1 f.st. uchun o‘zgaruvchan xarajatlar
High kompaniyasi	100 000	0, 20
Low kompaniyasi	50 000	0.50

Ikkita kompaniyani ko‘rib chiqaylik: High plc (“Yuqori”) va Low plc (“Quyi”), f. st.
Savdodan tushum ko‘rsatkichlari uchun operatsion natijalar ko‘rsatilganidek bo‘ladi.

• Agar kompaniya bir vaqtning o‘zida yuqori ham operatsion, ham moliyaviy leverejga ega bo‘lsa, sotishdan tushumlar darajasidagi nisbatan kichik tebranishlar ham aksiyadorlar daromadliligiga sezilarli ta’sir ko‘rsatishi mumkin. Bu har ikki leverej yuqori bo‘lgan korxonalarda bankrotlik riski yuqori bo‘lishini anglatadi, xususan, savdodan tushumlar darajasi yildan yilga tebranishlarga ta’sirchanligi ortib boradi. Xarajatlar tuzilmasi shunday bo‘lgan kompaniyalarning levereji operatsion faoliyatda nisbatan yuqori bo‘lgani uchun moliyaviy leverejga ortiqcha berilib ketmaslikka harakat qilishi taxmin etiladi.

Ushbu jadvaldan ko‘rinib turibdiki, operatsion levereji yuqori bo‘lgan kompaniya – ya’ni, High kompaniyasi – savdodan tushumlarga bog‘liq ravishda Low kompaniyasiga qaraganda natijalarning kuchli tebranishini namoyish etadi.