Türkmen d I l I n I ň DÜŞÜndirişLI

ÝUWANAK [ýuwonok], syp., gepl.d. Özüni alyp 
barşy ýuwan, goýazy däl, salyhatsyz, agras däl. 
Ýuwanak adamyň hereketleri-de maňzyňa batanok. 
ÝUWANJA [ýuwonjo], syp. Ýaňyja uýan, ýuwan 
(gatyk hakynda). 
ÝUWANLYK [ýuwonluk], at. 1. Ýuwan 
bolmaklyk, duzy kemlik; atylan çaýy azlyk, ýeterlik 
dällik; turşy dällik. Naharyň ýuwanlygy. Çaýyň 
ýuwanlygy. Gatygyň ýuwanlygy.2.göç.m. Goýry 
dällik, ýuwan adamyň gylyk-häsiýeti. Özüniň 
ýuwanlygy bilen daş-töweregindäki adamlary irizdi 
(

Edebiýat we sungat

).
ÝUWANRAK 
[ýuwonura:k], 
syp. 
Bolmalysyndan ýa-da beýlekilerden birneme ýuwan. 
Şu gatyk ýuwanrak. 
ÝUWAŞ [ýuwoş], syp. 1. Gowşak, pes çykýan, 
aramdan gowşak, çala eşidilýän. Ýuwaş ses. 2. 
Garagol däl, bet bolmadyk, sessiz-üýnsüz. Ol bir 
ýuwaş çagady. 3. Çalt däl, assa, haýal, asuda, 
howlukman (hereket hakynda). Ýuwaş ädimläp 
gelýän ýaşuly dostumyň kakasydy. 4. Ümsüm, sessiz-
üýnsüz. Ýuwaş oturyň! 5. Sessiz-üýnsüz oturmak 
talap edilip aýdylýan söz. Ýuwaş!!! 
ÝUWAŞAMA [ýuwoşomo], iş ady. Ýuwaşamak 
ýagdaýy. 

---

509 
ÝUWAŞAMAK [ýuwoşomok], işl. 1. Ýuwaş,
bolmak, bady, hereketi, sesi we ý.m. gowşamak. 
Birden onuň sesi ýuwaşady. Ýel ýuwaşady. 2. 
Gymyldy-hereketini 
gowşatmak. 
Maşyn 
ýuwaşady.Ýagyş 
ýuwaşady. 
3. 
Gylyk-häsiýeti 
kadalaşmak, 
ýuwaşdaň 
adam 
häsiýetine 
geçmek.Durdynyň 
garagolja 
ogly 
birneme 
ýuwaşapdyr.
ÝUWAŞAMAKLYK'>ÝUWAŞAMAKLYK [ýuwoşomokluk], iş ady. 
Ýuwaşamak ýagdaýy. 
ÝUWAŞAŞMAK [ýuwoşoşmok], syp. Kem-
kemden ýuwaşamak. Goňşy öýdäki sesler dura-bara 
ýuwaşaşyp, mähelle kem-kemden azalyşdy (B. 
Hudaýnazarow). 
ÝUWAŞATMAK [ýuwoşotmok], işl. Gymyldy-
hereketini we ş.m. gowşatmak. Ol öňki gelşinden 
ädimini ýuwaşatdy (B. Seýtäkow). Meret inisini 
ýuwaşatjak boldy (H. Derýaýew).  
ÝUWAŞAÝYŞ [ýuwoşoýuş], iş ady. Ýuwaşamak 
ýagdaýy. 
ÝUWAŞDAŇ [ýuwoşdoň], syp. Ýuwaşrak 
häsiýetli. Ýuwaşdaň adam. 
ÝUWAŞLYK [ýuwoşluk], at. 1. Güýçli ýa-da 
gaty dällik, peslik, gowşaklyk (hereket, ses hakynda). 
Ýuwaşlyk bilen oňa habar gatdym. 2. Bet dällik, 
sessiz-üýnsüzlik (gylyk-häsiýet hakynda). Onuň 
ýuwaşlygyny näme bilen deňeşdirsemkäm? 3. Çalt 
dällik, haýallyk, assalyk. Onuň çigninden ýuwaşlyk 
bilen tutup, özüne garatdy (B. Seýtäkow). 
ÝUWAŞRAK 
[ýuwoşura:k] 
I, 
syp. 
Bolmalysyndan ýa-da beýlekilerden az-kem ýuwaş. 
Şu at ýuwaşrak. 
ÝUWAŞRAK [ýuwoşura:k] II, üml. 

Ýuwaş 
boluň!

diýen manyda ulanylýan söz. 
ÝUWAŞ-ÝUWAŞ [ýuwoş-ýuwoş], hal, ser. 
Ýuwaş-ýuwaşdan. Ýuwaş-ýuwaş ümsümlik aralaşdy.  
ÝUWAŞ-ÝUWAŞDAN [ýuwoş-ýuwoşdon], hal. 
Ýuwaşlyk bilen, assa-assa, kem-kemden, az-azdan, 
howlukman. Ondan soňra çarkandaklygyň içi bilen 
ýuwaş-ýuwaşdan seňkildäp ugrady (B. Kerbabaýew).
ÝUWDARHA [ýuwdorha:], at. Her bir 
zadyýuwdup barýan hyýaly jandar. Ol özüni 
ýuwdarhadan 
kem 
däldirin 
öýtmeýärdi 
(Ş. 
Borjakow).

Ýuwdarha ýaly doýmaz-dolmaz; kän serişde 
talap edýän. Näme öňüne goýulsa, ýuwdarha ýaly 
ýuwdup oturanmyş (

Türkmen halk ertekileri

). 
ÝUWDULMAK 
[ýuwdulmok], 
işl. 
1. 
Bogazyňdan aňry geçirmek (iýmit hakynda). 2. 
göç.m. Harç etmek, sowmak, öz hasabyňa geçirmek. 
ÝUWDUM,at. Bir gezekde ýuwudar ýaly zat. 
Her ýuwdumy ömür goşar ömrüňe, Düwmeleri 
jygyrdaşyp böküp dur (M. Seýidow).
ÝUWDUNJYRAMAK [ýuwdunjuromok], işl. 
Yzly-yzyna ýuwdunmak, ýuwdunýan ýaly etmek, 
ýuwdunyp durmak. Ol bir şatlykly zady habar berjek 
bolup, gepläp bilmän ýuwdunjyrady. 
ÝUWDUNMA [ýuwdunmo], iş ady. Ýuwdunmak 
ýagdaýy. Sowuklan adamyň ýuwdunmasy agyr 
bolýar. 
ÝUWDUNMAK 
[ýuwdunmok], 
işl. 
1. 
Ýuwutmak 
hereketini 
etmek. 
Ýuwdunamda 
bogazymda bir zat galan ýaly bolup dur. 2. 
Aljyraňňy ýagdaýda gepläp bilmän durmak. – 
Hyzmatyňyza sag boluň! – diýip, Berdiýew ýene 
aýtjak zadyny aýdyp bilmän ýuwdundy (A. 
Geldiýew). 3. Tagamly nahara göwnüň gitmek, 
ymsynmak. Sen oglan-oglanjyk däl ahyry, süýji 
palaw görüp ýuwdunyp durma. 
ÝUWDUNMAKLYK [ýuwdunmokluk], iş ady. 
Ýuwdunmak ýagdaýy. 
ÝUWDUNYŞMAK [ýuwdunuşmok], işl. Ýerli-
ýerden birnäçe bolup ýuwdunmak. Näme ýuwdunyşyp 
otyrsyňyz, geliň-dä, eliňizi ýuwuň! 
ÝUWDURMAK [ýuwdurmok], işl. 1. Ýuwmak 
işini başga birine etdirmek. Bir oglan gelip, 
oturanlaryň ellerini ýuwdurdy (Ö. Abdyllaýew). Ejeş 
ogluna miweleri ýuwdurdy. Çapyksuwar atyny 
ýuwdurdy. 2. Ýuwmaga mümkinçilik bermek. Şu 
garakölini iki bolup saklaýmasak, ýuwdurjak däl. 
ÝUWHA [ýuwha:], at. Rowaýatlara görä, adam 
sesini eşitmän, ýüzlerçe ýyl ýaşan aždarha. Lors 
ýylan özüni saýarmyş ýuwha (

Görogly

). 
