Умумлаштирилиб, таҳлил қилиниб ҳужайра назарияси яратилди

Ядроча. Одатда ядро базофил боялувчи 1-4 ядроча тутади. ДНК нинг ядро ҳосил 
қилувчи қисмларида рРНК синтезланиб, бу РНК ядроча соҳасида оқсил билан оралади ва 
рибосома суббирликлари ҳосил бўлади. Улар ядрочадан чиқиб, цитоплазмадаги оқсил 
синтезида иштирок этади. Электрон микроскопик тадқиқотлар ядроча 2 та компонентдан: 
донадор (периферик қисмида) ва фибрилладан (марказий қисмидан) иборат эканлигини 
корсатди.
Ҳужайра болинаётганда профаза даврида ядроча йоқолиб кетади, телофазада эса 
қайта ҳосил бўлади.
Ядро қобиғи – орасида 20-60 нм га тенг перинуклеар бошлиқ бўлган иккита 
мембранадан ташкил топган. Ташқи мембрана тузилишига кора донадор эндоплазматик 
торга давом этади. Ички мембрана эса хромосома билан боғлиқ. Ядро қобиғида диаметри 
80-90 нм бўлган ядро тешиклари бўлади. Тешиклар мураккаб тузилишга эга бўлган 
глобуляр ва фибрилляр тузилмалар билан билан толган. Ядро тешиги деворини ҳосил 
қилувчи ядро қобиғида ҳар бир қатори 8 тадан донача тутган 3 қатор доначалар 
жойлашади. Бу доначалардан фибрилляр тортмалар чиқиб, тешик марказидаги марказий 
гранулага келиб бирлашади, озига хос диафрагмани ҳосил қилади. Бир ядрода тахминан 
12 минг тешик мавжуд. Тешиклар сони ҳужайранинг функционал активлигига боғлиқ. 
Ядро тешиклари орқали цитоплазма макромолекулалари билан алмашинув жараёни бўлиб 
отади.
Ҳужайра цикли – бу ҳужайра ҳосил бўлгандан то унинг БЎЛИНИШИ ёки нобуд 
болишигача бўлган даврдир. Ҳужайра цикли 4 даврни оз ичига олади. 
Митоз болиниш (м) – 1 соат 
Интерфаза: Пресинтетик (G
1
) – 8 соат. 
Синтетик (S) – 7 соат 
Постсинтетик (G
2
) – 4 соат 
Болинишдан кейинги ҳужайрадаги РНК ва оқсил миқдори 2 ҳисса камаяди. G
1
давр 
ҳужайрда осиш, оқсиллар ва РНК топланиши билан бошланади. S даврда ДНК миқдори ва 
хромасомалар сони 2 ҳисса ўртади. G
2 
даврда рибосома таркибига кирувчи рРНК, иРНК, 
тубулин оқсили синтезланади. Ҳужайра муҳим ҳаётий жараёнларни бажариш учун у ёки 
бу даражада, баъзан бутунлай интерфазанинг G
1 
ёки G
2
давридан “чиқиши” керак бўлади.
Ҳужайраларни Кўпайишга мойиллиги ҳусусиятига қараб 3 гурухга болиш мумкин: 
1. 
Ҳосил бўлгандан бошлаб юқори ихтисослашган ҳолатга келган ва шу 
сабабдан, болиниш қобилиятини йоқотган ҳужайралар (масалан, нерв ҳужайралари ). 
2. 
Кўпгина юқори ихтисослашган ҳужайралар Кўпайиш қобилиятдан маҳрум 
бўлади. Лекин уларда кам ихтисослашган ва ҳали болиниш ва осиш қобилиятини 
йоқотмаган заҳира ҳужайралар топлами сақланади. Бундай ҳужайралар камбиал ёки ўзак 
ҳужайралар деб аталади (масалан, ичак эпителийси, қон ва суяк ҳужайралари). 
3. 
Баъзи юқори ихтисослашган ҳужайралар маълум бир шароитда қайтадан 
Кўпайиш циклига кириши мумкин. Бу ҳужайралар кам ҳолатларда болинувчи ва узоқ 
яшовчи ҳужайралардир (масалан, жигар, эндокрин ҳужайралар)