Universiteti "tasdiqlayman"
Download 5.09 Kb. Pdf ko'rish
|
Ma\'ruza matni. Tilshunoslik. 1-kurs (40soat) kechki
- Bu sahifa navigatsiya:
- Xususiy tilshunoslik
- Umumiy tilshunoslik
- “Tilshunoslikka kirish”
- Sun’iy tillar borasida
|
Tilshunoslik (lingvistika) – tillarni (barcha mavjud tillarni, qachonlardir mavjud bo‘lgan tillarni va kelajakda paydo bo‘luvchi tillarni), shuningdek, umuman inson tilini o‘rganuvchi fan. Tilshunoslik xususiy va umumiy tilshunoslik sohalaridan iborat. Xususiy tilshunoslik ma’lum bir tilning yoki qarindosh tillar guruhining (masalan, turkiy tillar) lug‘at tarkibi, fonetik sistemasi va grammatik qurilishi, shuningdek, tarixiy taraqqiyot yo‘llarini o‘rganadi va bir tilni o‘rganish bilan shug‘ullanadi. Umumiy tilshunoslik esa undan farqli holda, tilning kelib chiqishi, ijtimoiy mohiyatini, jamiyatdagi o‘rni, vazifasini, taraqqiyot yo‘llarini, til bilan tafakkurning bir-biriga uzviyligini, barcha tillarning o‘zaro munosabatini o‘rganadi hamda tillarni tekshirish usullarini yaratadi. “Tilshunoslikka kirish” fani tilning boshqa hodisalar ichida tutgan o‘rni, tuzilishi, uning taraqqiy etish qonuniyatlarini, til haqidagi fanning asosiy tushunchalarini o‘rganadi, talabalarni tilshunoslik fanida qo‘llaniladigan terminlar, tushunchalar tizimi bilan tanishtiradi. Bu “Umumiy tilshunoslik” fanining dastlabki bosqichi bo‘lib, murakkab til hodisalari va ularning qonuniyatlarini to‘g‘ri anglab yetish, qarindosh va qarindosh bo‘lmagan tillar guruhlarini bir-biriga solishtirib, tilning lug‘at tarkibi, fonetik tizimi va grammatik qurilishini ilmiy asosda chuqur o‘rganish uchun nazariy va amaliy jihatdan zamin yaratishga xizmat qiladi. O‘rganish sohasi nuqtai nazaridan tilshunoslik ikki katta guruhga ajratiladi: Sun’iy tillar borasida Na'vi – «Avatar» filmi uchun maxsus yaratilgan til. 2009 yilda ekranga chiqqan «Avatar» filmidagi “na'vi” xalqi – o‘ylab topilgan oy – Pandoraning tub aholisi hisoblanadi. Djeyms Kameron ushbu gumanoidlar dunyosini shunchalik jiddiy qabul qildiki, hatto Janubiy Kaliforniya Universitetining mashhur professori Pol Frommerni o‘z qahramonlarining haqiqiy tilini yaratish ishiga jalb qildi. Film namoyish qilingan paytda ushbu tilda mingga yaqin so‘z bo‘lib, uning grammatikasi faqat uning muallifigagina ma’lum edi. Keyinchalik esa, Frommer uning leksik tarkibini kengaytirib, so‘zlar sonini 2000 dan oshirdi va grammatik qoidalarini chop ettirdi. Shunday qilib, na’vi yakunlangan va o‘rganish mumkin bo‘lgan tilga aylandi. 6 Ushbu yo‘nalishlar asosida tilshunoslikning quyidagi tarmoqlari yuzaga kelgan: Download 5.09 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|