Узбекистон республикаси согликни саклаш вазирлиги


Кондаги газларни ажратиб олиш усуллари


Download 1.06 Mb.
bet36/68
Sana28.10.2023
Hajmi1.06 Mb.
#1728536
1   ...   32   33   34   35   36   37   38   39   ...   68
Bog'liq
нормал физиология

Кондаги газларни ажратиб олиш усуллари


Кондаги газларни биринчи марта 1859-йили И.М.Сеченов ажратиб олган. Бу максадда И.М.Сеченов тикланувчи Торичелли бушлиги тамойилига асосланган симобли насосни ихтиро этган.


Баркрофт кондаги газларни ажратиб олиш учун кимёвий усулни таклиф этган. Кондаги кислородни ажратиб олиш учун феррицианид тузидан, карбонат ангидридни ажратиб олиш учун эса тартрат кислотадан фойдаланилган.
Ван-Слайк усули И.М.Сеченов ва Баркрофт усулларини мужассамлаштиради.


Нафаснинг бошкарилиши


Нафас жараёнини бошкариб турувчи марказ – нафас маркази узунчок мияда жойлашган. Узунчок миядаги нафас маркази орка мия кул ранг моддасининг олдинги шохларида жойлашган ва нафас мускулларини иннервациялайдиган мотонейронларга импульслар юборади.
Нафас марказининг узунчок мияда жойлашганлигини 1812-йилда Легаллуа кушларнинг миясини киркиб, 1842-йилда эса Флуранс узунчок миянинг айрим кисмларини шикастлаш йули билан исбот этишган.
1885-йили Н.А.Миславский узунчок миянинг айрим нукталарини таъсирлаш ва шикастлаш усулини тадбик этиб, нафас маркази узунчок миянинг ретикуляр формациясида, IV коринча туби сохасида жойлашганини тасвир этган. Нафас маркази нафас олиш, нафас чикариш ва пневмотаксис марказларидан иборат.
Варолий купригининг юкори кисмида жойлашган пневмотаксис маркази инспиратор ва экспиратор марказлар фаолиятини назорат килиб туради ва нормал нафас харакатларини таъминлайди.

Нафаснинг гуморал бошкарилиши. Карбонат ангидриднинг роли


Нафас марказининг фаолияти умумий уйку артерияси буйлаб мияга келувчи кон таркибига боглик. Бу 1890-йили Фредерик томонидан тажрибада курсатиб берилди.
Фредерик тажрибаси кондаги кислород ва карбонат ангидрид таранглиги узгарганда, нафас марказининг фаолияти узгаришини курсатади. Нафас маркази фаолиятини бошкаришда кондаги карбонат ангидрид таранглигининг узгариши алохида роль уйнайди. Кондаги карбонат ангидрид таранглиги ортганда, нафас марказини кузгатиб, упка вентиляцияси ортади, карбонат ангидрид таранглиги камайганда эса – аксинча, упка вентиляциияси хам камаяди.
СО2, Н+ ионлари ва енгил гипоксия нафас марказига бевосита эмас, балки хеморецепторлар оркали таъсир курсатади. Нафасни идора этишда катнашувчи хеморецепторлар 2 гурухга булинади: марказий ва периферик хеморецепторлар. Аорта равоги ва каротид синусда жойлашган хеморецепторлар конда СО2 таранглигининг ортиши, хамда О2 таранглигининг пасайишига сезгир. Ушбу хеморецепторларнинг сезгирлиги нерв тизими назоратида булиб, парасимпатик нервлар таъсирланганда, сезгирлик пасаяди. Симпатик нервларнинг таъсирланиши эса хеморецепторлар сезгирлигини оширади.
Марказий хеморецепторлар узунчок мияда, пирамидалардан латералрок сохада жойлашган. Табиий шароитда ушбу хеморецепторлар Н+ ионлари билан таъсирланади. Конда СО2 таранглиги ортса, Н+ ионларининг микдори купаяди. Натижада рецепторлар кузгалади. Периферик рецепторларга караганда марказий хеморецепторлар нафас марказига кучлирок таъсир килади.

Download 1.06 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   32   33   34   35   36   37   38   39   ...   68




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling