Xalqaro huquqni muhofaza qiluvchi tashkilotlar

 
2. ShHT MATT tizimi, tuzilishi va tarkibi. 
 
Bugungi  kunda  ShHT  MATTning 
doimiy 
faoliyat 
yurituvchi 
organi 
hisoblanadi  va  ShHT  a’zo  davlatlari 
vakolatli 
organlarining 
terrorizm, 
separatizm  va  ekstremizmga  qarshi  kurash 
bo‘yicha 
konvensiyada 
belgilangan 
faoliyatlariga 
ko‘maklashish 
va 
muvofiqlashtirishga yo‘naltirilgan.  
MATT 
tomonlarning 
vakolatli 
organlari  bilan  o‘zaro  hamkorlik  qiladi, 
xususan axborot almashinadi va ShHT boshqa organlari so‘roviga asosan 
tegishli hujjatlarni tayyorlaydi. 
                     
55
Конвенция  Шанхайской  Организации  Сотрудничества  «Против  Терроризма»  Екатеринбург,  16 
июня 2009 года//Настоящая Конвенция ратифицирована
 Законом
 Олий Мажлиса Республики Узбекистан от 
16  декабря  2011  года  №ЗРУ-309  «О  ратификации  Конвенции  Шанхайской  сотрудничества  против 
терроризма  (Екатеринбург,  16 июня 2009 года)».  Вступила в силу для Республики  Узбекистан 15 февраля 
2012 года 
Esda tuting! 
ShHT MATT o
‘
z 
faoliyatida SHHT 
tomonidan terrorizm, 
separatizm va 
ekstremizmga qarshi 
kurashishga oid qabul 
qilingan hujjat va 
qarorlariga amal. 
qilgan.holda faoliyat 
yuritadi. 

92 
 
MATT ning asosiy vazifalari va funksiyalari quyidagicha: 
-    terrorizm,  separatizm  va  ekstremizmga  qarshi  kurash  bo‘yicha 
ShHTning  tegishli  tuzilmalari  uchun  shuningdek,  tomonlar  so‘roviga 
asosan taklif va tavsiyalar ishlab chiqish; 
- tomonlarning vakolatli organlariga tomonlardan birining so‘roviga 
asosan terrorizm, separatizm va ekstremizmga qarshi kurash bo‘yicha shu 
jumladan, mazkur konvensiya qoidalariga muvofiq ko‘maklashish; 
-MATT  ga  tomonlardan  terrorizm,  separatizm  va  ekstremizmga 
qarshi kurashish masalalariga oid axborotlarni to‘plash va tahlil qilish; 
-MATT ma‘lumotlar bazasini shakllantirish; 
- Tomonlar vakolatli organlar so‘roviga asosan ma‘lumotlar taqdim 
etish; 
-  Manfaatdor  tomonlar  so‘roviga  asosan  antiterror  guruhli  shtab va 
tezkor taktik o‘quvlarini o‘tkazish va tayyorlashda ko‘maklashish; 
- tomonlar so‘roviga asosan terrorizm, separatizm va ekstremizmga 
qarshi  kurash  bo‘yicha  tezkor  qidiruv  va  boshqa  tadbirlarni  o‘tkazish  va 
tayyorlashda ko‘maklashish; 
-mazkur  konvensiya  1-moddasining    birinchi  bandida  nazarda 
tutilgan  jinoyatlarni  sodir  etishda  ayblanayotgan  shaxslar  xalqaro 
qidiruvini  ularni  jinoiy  javobgarlikka  tortish  maqsadida  tashkil  etishga 
ko‘maklashish; 
-terrorizm,  separatizm  va  ekstremizmga  qarshi  kurash  masalalariga 
doir xalqaro huquqiy hujjatlarni tayyorlashda ishtirok etish; 
-antiterror 
bo‘linmalar 
mutaxassislari 
va 
instruktorlarini 
tayyorlashga ko‘maklashish; 
-terrorizm,  separatizm  va  ekstremizmga  qarshi  kurash  masalalarida 
tajriba  almashinuviga  ko‘maklashish,  ilmiy  amaliy  konferensiyalar, 
seminarlar tashkil etish va o‘tkazishda qatnashish; 
-terrorizm,  separatizm  va  ekstremizmga  qarshi  kurash  masalalari 

93 
 
bilan  shug‘ullanuvchi  xalqaro  tashkilotlari  bilan  xizmat  aloqalarini 
o‘rnatish va rivojlantirish
56
.  
MATT  kengashiga  ShHT  a’zo  mamlakatlari  vakillari  kiradi. 
Kengash  uzluksiz  faoliyat  yurita  oladigan  tarzda  tashkil  etiladi.  Ushbu 
maqsadda har bir davlat MATTning joylashgan  o‘rnida har doim taqdim 
etilishi lozim. Kengash vaqti vaqti bilan yig‘ilishlarda to‘planadi va unda 
har  bir  davlat  o‘z  ixtiyoriga  ko‘ra  tegishli  vakolatli  organ  rahbari  yoki 
boshqa maxsus tayinlangan vakil tomonidan taqdim etilishi mumkin.  
Kengash  barcha  masalalar  jumladan  moliyaviy  maslalar  bo‘yicha 
majburiy  kuchga  ega  qarorlar  qabul  qiladi,  MATT  faoliyati  to‘g‘risida 
ShHT a’zo davlatlari rahbarlari kengashiga yillik hisobotlar taqdim etadi. 
Kengashdagi  qaror  agar  ShHT  a’zolaridan  birortasi  unga  e’tiroz 
bildirmasa qabul qilingan hisoblanadi. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Ijroiya  qo‘mitasi  direktoridan  va  MATT  normal  faoliyat  yuritishni 
ta‘minlash  uchun  zarur  bo‘lgan  personaldan  iborat.  Direktor  Ijroiya 
qo‘mitasining  yuqori  ma’muriy  mansabdor  shaxs  hisoblanadi  va  shu 
                     
56
Соглашение  между  государствами  –  членами  ШОС  о  Минтақавийьной  антитеррористической 
структуре //http.: 
www.lex.uz
 

94 
 
ma’noda  kengashning  barcha  majlislarida  ishtirok  etadi,  shuningdek 
organ tomonidan unga yuklangan boshqa vazifalarni bajaradi. 
Direktor va uning o‘rinbosari  (o‘rinbosarlari) ShHT a’zo davlatlari 
rahbarlari  kengashi  tomonidan  kengash  tavsiyasiga  ko‘ra  tayinlanadi. 
Direktor  va  uning  o‘rinbosari    (o‘rinbosarlari)ni  almashtirish  tartibi 
kengash tomonidan belgilanadi. 
Direktor  kengash  e’tiboriga  MATT  vakolatiga  kiruvchi  va  uning 
fikricha  mazkur  organda  ko‘rib  chiqilishni  talab  etuvchi  har  qanday 
masala xususida axborot berishi mumkin. Direktor Kengash roziligi bilan 
ShHT  budjetiga  ishtirokchilik  badallarini  inobatga  olgan  holda    ShHT 
a’zo davlatlari fuqarolari ichidan ijroiya qo‘mitasi mansabdor shaxslarini 
tayinlaydi va/yoki shartnomaga ko‘ra ularni yollaydi. 
Ijroiya  qo‘mitasi  tuzilmasi  shuningdek,  uning  shtat  jadvali  ShHT 
a’zo  davlatlari  rahbarlari  kengashi  tomonidan  kengashning  Direktor 
tomonidan  ma’qullangan takliflar asosida tasdiqlanadi. 
O‘z  vazifalarini  bajarganda  Direktor  va  uning  o‘rinbosari  
(o‘rinbosarlari),  Ijroiya  qo‘mitasining  mansabdor  shaxslari  hokimiyat 
organlari  yoki  davlat  rasmiy  shaxslarida,  shuningdek,  ShHTdan  boshqa 
tashkilotlar  va  xususiy  shaxslardan  ko‘rsatmalar  olishi  taqiqlanadi. 
Tomonlar,  Direktor  va  uning  o‘rinbosari    (o‘rinbosarlari),  Ijroiya 
qo‘mitasining 
mansabdor 
shaxslarining 
xalqaro 
tavsifdagi 
majburiyatlarini  hurmat  qilishi  va  o‘z  xizmat  vazifalarini  bajarishda 
ularga bosim o‘tkazmasliklari lozim. 
MATT Ijroiya qo‘mitasi MATT ga ShHT a’zo davlatlari tomonidan 
ularning  milliy  qonunchiligida  nazarda  tutilgan  tartibda  ishlash  uchun 
yuboriluvchi  shaxslar  bilan  to‘ldiriladi.  Ma’muriy  texnik  personal  va 
MATT  Ijroiya  qo‘mitasining  o‘zaro  mehnat  munosabatlari  MATT 
joylashgan davlatning tegishli qonunchiligi bilan tartibga solinadi 
57
. 
 
3. ShHT MATT faoliyati amaliyoti 
 
MATT  faoliyati  o‘z  mevalarini  bermoqda.  Ayrim  ma‘lumotlarga 
ko‘ra  ShHTning  ikki  sammiti  oralig‘idagi  davr  mobaynida  (2005-yil  5-
iyuldan  2006-yil  15-iyungacha)  ShHT  hududida  MATT  faoliyati 
natijasida  450  dan  ortiq  teraktlarning  oldi  olingan,  terroristik 
tashkilotlarning  15  rahbarlari  ushlangan  va  tashkilot  davlatlari  maxsus 
xizmatlari  tomonidan  yo‘q  qilingan,  yana  400  nafariga  xalqaro  qidiruv 
                     
57
  Соглашение  между  государствами  –  членами  ШОС  о  Минтақавийьной  антитеррористической 
структуре //http.: 
www.lex.uz
 

95 
 
e’lon qilingan.
58
 
Tashkil  ta’sis  etilgan  vaqtdan  boshlab  a’zo  davlatlar  o‘rtasida  bir 
nechta  antiterror  o‘quv  mashg‘ulotlari  o‘tkazildi.  Ulardan  dastlabkisi 
2003-yil  avgustda  bo‘lib  o‘tgan  (O‘zbekiston  mashg‘ulotlarda  ishtirok 
etmagan).  O‘quv  mashg‘ulotlarining  birinchi  fazasi  Qozog‘istonda, 
ikkinchisi  Xitoyda  o‘tkazilgan.  Xitoy  o‘quv  mashg‘ulotlarining  birinchi 
fazasida  ishtirok  etmagan  va  bu  ekspertlar  tomonidan  ehtiyotkorlik 
yuzasidan harbiy  harakatlarda ishtirok etishni istamaslik bilangina emas, 
balki  xalqaro  manevrlarni  o‘rganishda  kam  tajribaga  egaligi  bilan 
izohlanadi
59
.  Keng  miqyosda,  biroq  ShHT  asosiy  tuzilmasi  doirasidan 
tashqarida,  2005-yil  avgustda  «Tinchlik  missiyasi  –  2005»  deb 
nomlangan  XXR  va  Rossiya  harbiy  kuchlarining  birinchi  birgalikdagi 
tayyorlanishi  boshlandi.  Kelgusida  2006  va  2007-yillarda  («Sharq 
antiterror  –  2006»  va  «Tinchlik  missiyasi  –2007»)  mashg‘ulotlari 
o‘tkazildi.  2008-yil  sentabrida  «Volgograd-Antiterror  –  2008»  guruh-
shtab mashg‘ulotlari, 2009-yilda  «Tinchlik missiyasi – 2009» o‘tkazildi.
 
2012-yil  iyunda  ShHT  a’zo  davlatlari  qurolli  kuchlarining 
navbatdagi  qo‘shma  antiterror  guruh-shtab  mashg‘uloti  «Tinchlik 
missiyasi  —  2012»  o‘tkazildi.  Antiterror  mashg‘ulotlarning  faol  fazasi 
14-iyunda  Tojikiston  Respublikasi  So‘g‘d  viloyati  Chorux-Dayron  
poligonida  o‘tkazildi.  «Tinchlik  missiyasi  —  2012»  antiterror 
mashg‘ulotlarida Qozog‘iston, Xitoy, Qirg‘iziston, Rossiya va Tojikiston 
davlatlari  quruqlik  qo‘shinlari  bo‘linmalarining  2  mingdan  ortiq  harbiy 
xizmatchilari  hamda  500  dan  ortiq  harbiy  texnika  va  aviatsiyasi  ishtirok 
etdi. 
Koalitsion  guruh  bo‘linmasi  qo‘yilgan  vazifani  muvaffaqiyatli 
bajardi.  Qo‘shma  antiterror  operatsiyalarni  tog‘  sharoitida  tayyorlashda  
ShHT  davlatlarining  harbiy  boshqaruv  organlari  faoliyati  algoritmi 
takomillashtirildi. 
 
NAZORAT SAVOLLARI: 
1.
 
ShHT MATTning huquqiy asoslarini yoriting. 
2.
 
ShHT  MATTning  tuzulishi,  faoliyat  tartibi  haqida  ma‘lumot 
bering. 
                     
58
Мамедова  М.Н. Проблемы  безопасности:  ШОС  и  Иран  // Шанхайская  организация 
сотрудничества:  к  новым  рубежам  развития :  сборник  материалов  "круглого  стола",  апрель  2007  г.. — М.: 
Изд-во Института Дальнего Востока РАН, 2008. — С. 329-350 
59
Баранов А.Ю. Треугольник США-РФ-КНР и ШОС // 
Азия и Африка сегодня
. —  2009. —  № 9. — 
С. 57-59. 
 

96 
 
3.
 
ShHT MATTning asosiy yo‘nalishlari haqida ma‘lumot bering. 
4.
 
ShHT  MATTning  terrorizm,  separatism  va  eksremizmga  qarshi 
kurashishdagi rolini yoriting. 
5.
 
ShHT MATTning O‘zbekiston Respublikasi uchun ahamiyati. 
KAZUSLAR 
Siriya fuqarosi Ahmadiy – maxsus tayyorgarlik ko‘rgan kiber-terror 
guruhi rahbari, Markaziy Osiyo hududida  o‘z faoliyatini boshladi. Jinoiy 
guruh  maqsadi  siyosat,  shou  biznes,  sport  olamidagi  eng  mashhur 
shaxslarning  “Twitter”,  “Instagram”,  “Facebook”  ijtimoiy  tarmoqlarida 
ro‘yxatdan  o‘tgan  profillari  parollarini  buzib,  ular  profilida  kiber-
terrorchilik  guruhining  navbatdagi  qaltis  rejalarini  tuzish  hisoblanadi. 
Xususan,  kiber-terror  guruhi  Markaziy  Osiyo  hududida  joylashgan 
taniqli,  tarixiy  obidalarni  portlatish,  shuningdek  mazkur  obidalar 
qurilishida  ishtirok  etgan  me'morlarni  qatl  etishga  qaratilgan  video 
lavhalarni  joylashtirish  va  muxlislar  o‘rtasida  shov  shuvli  piarni  amalga 
oshirish  bilan  internetda  turli  xil  viruslarni  tarqatishdan  iborat. 
O‘zbekiston  va  Qozog‘iston  davlatlari  maxsus  xizmat  organlari 
tomonidan  guruhning  turgan  joyi,  tarkibi  haqidagi  ma‘lumotlar  olindi. 
Shanhay  hamkorlik  tashkiloti  Mintaqaviy  aksilterror  tuzilmasi  (SHHT 
MATT)  va  yuqoridagi  davlatlarning  maxsus  xizmatlari  rahbarlari 
ishtirokidagi  tezkor  majlisida  jinoiy  guruhni  yo‘q  qilish  bo‘yicha 
operatsiya o‘tkazishga kelishib olindi. Bunda maxsus xizmatlar xodimlari 
harakatlarini  muvofiqlashtirish  va  operatsiyaga  rahbarlik  qilish  SHHT 
MATT vakiliga yuklandi.  
1. Mazkur holatga baho bering.  
2.  SHHT  MATT    tashkiloti  faoliyatini  tartibga  soluvchi  xalqaro-
huquqiy hujjatlarda belgilangan huquqiy mexanizmlarni sharhlang. 
3.  Kiber-terror  guruhi  a'zolarini  jinoiy  javobgarlik  jalb  etish 
masalasi qanday tartibda hal etiladi? 
4.  SHHT  MATT  tashkilotining  davlatlarning  ichki  huquqni 
muhofaza  qiluvchi  va  boshqa  organlari  bilan  o‘zaro  munosabatlarining 
o‘ziga xos xususiyatlarini yoriting. 
Xitoy  Xalq  Respublikasining  (XXR)  maxsus  xizmati  tomonidan 
XXRdan  alohida  Uyg‘ur  avtonom  Respublikasini  ajratish  maqsadida 
separatizm  va  terroristik  harakatlarini  amalga  oshirishda  gumon 

97 
 
qilinayotgan  fuqaro  Li  Qirg‘izistonda  yashiringani  aniqlandi.  XXRning 
vakolatli  organlari  Shanxay  hamkorlik  tashkilotining  mintaqaviy 
aksilterror  tuzilmasi  (ShHT  MATT)ga  murojaat  qilib,  fuqaro  Lini 
ushlashda ko‘mak berishni so‘radi. 
Savollar:  Fuqaro Lini  qidiruv harakatlarini  SHHT  MATT  amalga 
oshirishga  vakolatlimi?  XXR  maxsus  xizmatining  murojaati  ustidan 
SHHT MATT qanday qaror qabul qilishi mumkin? 
Eron  fuqarosi  A.  –  maxsus  tayyorgarlik  ko‘rgan  shaxidlar  guruhi 
rahbari,  mahfiy  yo‘llar  orqali  Tojikiston  Respublikasi  chegarasidan  o‘z 
guruhini  o‘tkazib,  mamlakatga  kirib  kelgan.  Jinoiy  guruh  maqsadi 
Markaziy  Osiyo  davlatlari  poytaxtlari  va  yirik  shaharlarida,  ob'ektlarda 
terroristik  aktlarni  tayyorlash  va  amalga  oshirishdan  iborat  edi.  Tezkor 
yo‘llar  bilan  guruhning  yo‘nalishi,  tarkibi,  teraktlar  o‘tkazilishi 
mo‘ljallangan  shaharlar  va  ob'ektlar  dislokatsiyasi,  jinoyatchilarda 
mavjud  qurol-yaroq,  portlovchi  moddalar  haqidagi  ma‘lumotlar 
O‘zbekiston  va  Qozog‘iston  davlatlari  maxsus  xizmat  organlariga  kelib 
tushdi.  ShHT  MATT  va  yuqoridagi  davlatlarning  maxsus  xizmatlari 
rahbarlari  ishtirokidagi  tezkor  majlisida  jinoiy  guruhni  yo‘q  qilish 
bo‘yicha operatsiya o‘tkazishga kelishib olindi. Bunda maxsus xizmatlar 
xodimlari harakatlarini muvofiqlashtirish va operatsiyaga rahbarlik qilish 
ShHT MATT vakiliga yuklandi. Shu bilan birga, Tojikiston Respublikasi 
rasmiy  idoralari,  mahfiylikni  saqlash  maqsadida,  ushbu  mamlakat 
hududida maxsus operatsiya o‘tkazilishi haqida xabardor etilmadi. Tezkor 
tadbir  jarayonida  shaxidlardan  biri  portlovchi  uskunani  harakatga 
keltirishga ulgurdi. Oqibatda o‘ndan ortiq insonlar hayotdan ko‘z yumdi, 
ularning oltitasi – Tojikiston fuqarolari edi.       
 1.  Mazkur  holatga  hukukiy  baho  bering.  ShHT  MATT    tashkiloti 
faoliyatini  tartibga  soluvchi  xalqaro  huquqiy  hujjat  haqida  ma‘lumot 
bering. 
2.  Bir  qancha  davlatlar  hududida  terroristik  harakatlarni  sodir 
etishni maqsad qilgan shaxslarni jinoiy javobgarlikka tortish masalasini 
Xalqaro jinoyat sudida ko‘rishga asos mavjudmi? 
3.  ShHT  MATT  tashkilotining  davlatlarning  ichki  huquqni 
muhofaza  qiluvchi  va  boshqa  organlari  bilan  o‘zaro  munosabatlari 
tartibini yoriting.    
 
 

98 
 
Amsterdam sharnomasi (1997) huquqiytartibgasolish 
mexanizmining shakllanishi 

 
"Yevropaerkinlik,xavfsizlikvaadolatbo
‘
shlig‘i"kotsepsiyasiMustahka
mlanishi; 

 
Chegaralarxavfsizligi,viza, 
siyosiyboshpana, 
immigratsiya, 
fuqarolikhuquqiyhamkorlikmasalalarimilliyvakolatdoirasigao
‘
tishiningMus
tahkamlanishi; 

 
Jinoiyhuquqiysohadapolitsiyavasudlarninghamkorliginibelgilash 
IX Bob 
YEVROPA ITTIFOQI SUD VA POLITSIYA 
HAMKORLIGINING HUQUQIY ASOSLARI.  
 
1. Yevropa Ittifoqida sud va politsiya hamkorligi huquqiy asoslari. 
YEVROPOL paydo bo‘lishi va rivojlanishi tarixi 2. YEVROPOL tizimi, 
tuzilishi va tarkibi. 3. YEVROPOL vakolati doirasi. 
 
1. Yevropa Ittifoqida sud va politsiya hamkorligi huquqiy 
asoslari. YEVROPOL paydo bo‘lishi va rivojlanishi tarixi 
 
Yevropa 
politsiya 
muassasasi 
bu 
–  davlatlar  politsiya 
organlarining: 
1) transmilliy uyushgan jinoyatchilik, 
2) xalqaro terrorizm, 
3)  xalqaro  xarakterdagi  boshqa  "og‘ir  turdagi  jinoyatlarga": 
narkotiklar  savdosiva  boshqalarning  Yevropa  miqyosida  oldini  olish  va 
ularga  qarshi  kurashishda  amaliy  yordam  ko‘rsatish  va  axborot 
ta‘minotiga  mo‘ljallangan  huquqni  muhofaza  qiluvchi  muaasasa 
hisoblanadi. 
 
Yevropol "Yevropa Ittifoqi" tashkiloti doirasida tuzilgan va faoliyat 
yuritib  keladi,  bundan  kelib  chiqadiki  uning  faoliyati  uning  barcha  a’zo 
davlatlari  hududida  amalga  oshiriladi.  Biroq  yuridik  shaxs  huquqlari 
nuqtai 
nazaridan 
Yevropa 
Ittifoqiga 
kirmaydigan 
("uchinchi") 
davlatlarbilan  ham,  shuningdek,  xalqaro  tashkilotlar  va  muassasalar,  shu 
jumladan, Interpol bilan ham hamkorlikni yo‘lga qo‘yishi mumkin
60
.  
                     
60
  См.:  Грибовская  Н.Н.  Практика  взаимодействия  МВД  России  и  Европола  //  Законодательство, 
2007. - № 1. – С. 79-82. 

99 
 
Yevropol  tashkil  etilish  vaqtida  (XX  asrning  90-yillarida)  Yevropa 
Ittifoqi  jinoyat-huquqiy  sohada  qonunlar  chiqarish  vakolatiga  ega 
bo‘lmagan. Shu sababga ko‘ra Yevropolni a’zo davlatlar o‘rtasida 1995-
yilda imzolangan va 1998-yilda kuchga kirgan maxsus xalqaro shartnoma 
(qisqacha  “Yevropol  to‘g‘risida  Konvensiya”  Yevropapolitsiya  idorasini 
tuzish to‘g‘risida Konvensiya") orqali ta’sis etilgan.  
Keyinchalik  Yevropol  to‘g‘risida  Konvensiyaga  bir  necha  bor 
o‘zgartirish  va  qo‘shimchalar  kiritilgan  bo‘lib,  ular  jumladan 
Yevropapolitsiya 
idorasi 
vakolatini 
kengaytirishga 
yo‘naltirilgan 
(Yevropol vakolatiga qo‘shimcha jinoyat turlarining kiritilishi, unga a’zo 
davlatlarga  jinoyat  ishini  qo‘zg‘atish,  jinoiy  tergovni  o‘tkazish  va 
muvofiqlashtirish  to‘g‘risida  so‘rovlar  bilan  murojaat  etish  huquqi  va 
boshqalar berildi.).  
Yevropol  to‘g‘risida  Konvensiyani  qayta  ko‘rib  chiqish  uni 
imzolash  kabi  alohida  barcha  a’zo  davlatlar  tomonidan  imzolanishi  va 
ratifikatsiya  qilinishi  lozims  bo‘lgan  maxsus  xalqaro  shartnomalar 
(qo‘shimcha  protokollar)  orqali  amalga  oshirilgan.  A’zo  davlatlar 
aksariyat  hollarda  ratifikatsiya  jarayonini  cho‘zib  yuborganliklari  bois, 
Yevropol huquqiy maqomi to‘g‘risidagi zarur islohotlar bir necha yillarga 
ortga surilgan. 
Bu Yevropa Ittifoqiga  unga 1997-yilgi (Amsterdam) va 2001-yilgi 
(Nitssa)  shartnomalari  bilan  berilgan  jinoyat-huquqiy  sohada  yangi 
qonunchilik  vakolatidan  foydalanga  holda  qayd  etilgan  Konvensiyani 
bekor  qilish  va  uni  qayta  ko‘rib  chiqilishi  milliy  ratifikatsiyani  talab 
etmaydigan yuridik majburiy akt bilan almashtirishga undadi.  
Kengashning  2009-yil  6-apreldagi  "Yevropapolitsiya  idorasi 
Yevropa Ittifoqi to‘g‘
risidagi shartnomaning (YISH) 
K.1.19 moddasi 
 

 
siyosiy boshpanaberishga oid siyosat; 

 
ittifoqning tashqi chegaralarininazorat qilish; 

 
immigratsiyaga oid siyosat  

 
giyohvandlikvositalarivapsixotropmoddalarningnoqonuniyaylanishiga 
qarshi siyosat; 

 
iqtisodiy firibgarlikka qarshi kurashish; 

 
fuqorolik ishlari sohasida hamkorlik; 

 
jinoyat huquqiy sohada hamkorlik; 

 
bojxona ishlarida hamkorlik; 

 
Milliy politsiya xizmatalarning o
‘
zaro hamkorligi, Yepropolni tashkil 
qilish 

100 
 
(Yevropol)ni  tuzish  to‘g‘risida"gi  qarori  ayni  shunday  akt  hisoblanadi. 
2009-yil 6-apreldagiQaror de jure va  de facto Yevropapolitsiya idorasini 
qayta ta’sis etuvchi hujjat sifatida namoyon bo‘ladi
61
.  
1995-yilgi  konvensiya  bekor  qilinishi  bilan  uning  asosila  tashkil 
etilgan  “eski”  Yevropol  o‘z  faoliyatini  tugatdi.  Uning  o‘rnida  Yevropa 
Ittifoqi tashkiliy mexanizmiga to‘la integratsiyalashgan va a’zo damlatlar 
badallari  hisobida  emas,  balki  bevosita  YI  umumiy  budjetidan 
moliyalashtiriluvchi  “yangi”  Yevropol  tuzildi.  “Yangi”  Yevropol  undan 
oldingisi  ega  bo‘lmagan  qator  qo‘shimcha  imkoniyatlar  va  vakolatlarni 
qo‘lga kiritadi, jinoiy tashkilot doirasida sodir etilishi talab etilmaydigan 
jinoyatlar bilan Shug‘ullanish vakolati Shular jumlasidandir.  
   
Yevropol tizimi, tuzilishi va tarkibi 
 
 
Yevropol  Niderlandiyadagi  Gaaga  shahrida  joylashgan.  Yevropol 
Yevropol  to‘g‘risidagi  konvensiya  bilan  ta’sis  etilgan  Yevropol 
idorasining  huquqiy  vorisi  hisoblanadi.  Har  bir  a’zo  davlatda  Yevropol 
tashkil  etilgan  yoki  tayinlangan  bitta  milliy  bo‘lim  bilan  bog‘langan. 
2009-yil  6-apreldagi  qaror  bilan  tashkil  etilgan  “yangi”  Yevropol  “eski” 
Yevropolning, 
shu 
jumladan, 
u 
tomonidan 
tuzilgan 
xalqaro 
shartnomalarga  nisbatan  ham  huquqiy  voris  sifatida  namoyon  bo‘ladi. 
Qarorning  64  moddasiga  muvofiq  u  2010-yil  1-yanvardan  yoki 
birmuncha keyinroq (agar qayd etilgan sanada Yevropa Ittifoqi Kengashi 
tomonidan  “yangi”,  shu  jumladan,    personalining  imtiyozlar  va 
immunitetlari  to‘g‘risidagi  maxsus  reglament  tasdiqlanmasa)  o‘z 
faoliyatiga kirishadi.  
Ma’muriy kengash va direktor Yevropolning organlari hisoblanadi. 
                     
61
  См.:  Решение  Совета  Европы  от  6  апреля  2009  г.  о  создании  Европейского  полицейского 
ведомства (Европол) // Journal officiel de l’Union européenne L 121 du 15.5.2009, p. 37. Перевод и предисловие 
Четверикова А.О. 

101 
 
Ma’muriy kengash tarkibiga har bir a’zo davlatning bittadan vakili 
va qo‘shma komissiyaning bir nafar vakili kiradi. Ma’muriy kengashning 
har bir a’zosi bitta ovozga ega. Har bir a’zo o‘z o‘rniga bitta o‘rinbosarini 
yuborishi  mumkin  va  haqiqiy  a’zo  bo‘lmaganda  o‘rinbosar  uning  ovoz 
berish huquqidan foydalanishi mumkin. 
Ma’muriy  kengash  raisi  va  vitse-raisi  kengashning  18  oylik 
dasturini  birgalikda  ishlab  chiqqan  3  a’zo  davlat  guruhi  tomonidan 
mazkur guruh doirasida saylanadi. 
Ular  o‘zlarining  qonuniy  vakolatlarini  kengashning  tegishli 
dasturiga muvofiq 18 oy mobaynida amalga oshiradilar.  
Mazkur  muddat  davomida  rais  o‘z  a’zo  davlatining  ma’muriy 
kengashdagi  vakili  sifatida  harakat  qilmaydi.  Vitse-rais  rais  o‘z 
vazifalarini amalga oshira olmaydigan holatda uning o‘rnini egallaydi.  
Rais  Ma’muriy  kengashning  o‘z  vazifalarini  bajarish  mobaynida 
normal faoliyat ko‘rsatishi uchun javobgar hisoblanadi
62
. 
Rais huzurida Ma’muriy kengash kotibiyati faoliyat ko‘rsatadi va u 
Ma’muriy  kengash  faoliyatini  tashkil  etish  muvofiqlashtirish  va 
tizimliligini  ta‘minlash  bilan  uzviy  bog‘liq.  Rais  rahbarligi  va 
javobgarligi  ostida  u  raisga  turli  qarorlar  qabul  qilishga  ko‘maklashadi. 
Ma’muriy  kengashga  uning  vazifalarini  bajarishga  zarur  yordamni 
ko‘rsatadi. 
Ma’muriy kengash: 
-
 
Yevropol  maqsadlariga  erishilmaganligini  aniqlashga  imkon 
beruvchi  baholash  me’zonlarini  o‘z  ichiga  olgan  strategiyani  ishlab 
chiqadi; 
-
 
Direktorning  faoliyati  ustidan  Shu  jumladan  Ma’muriy  kengash 
qarorlarini ijro etish ustidan nazoratni amalga oshiradi; 
-
 
Har qanday qarorlar yoki choralar qo‘llanilishini qabul qiladi; 
-
 
Direktor  taklifiga  ko‘ra  va  komissiya  roziligi  bilan  Yevropol 
personaliga nisbatan qo‘llaniluvchi tartib to‘g‘risida qoidalar qabul qiladi; 
-
 
Komissiya  bilan  kelishuvga  asosan  moliyaviy  reglamentni  qabul 
qiladi va buxgalterni tayinlaydi; 
-
 
Ichki  audit  bo‘limini  tuzadi  va  Yevropol  personali  a’zolaridan 
shakllanuvchi auditorlik personalini tayinlaydi. 
  Yevropol  kengash  tomonidan  ko‘pchilik  ovozi  bilan  ma’muiriy 
kengash  tomonidan  taqdim  etiladigan  3  tadan  kam  bo‘lmagan  nomzod 
ichidan  4  yil  muddatga  tayinlanadigan  direktor  tomonidan  boshqariladi. 
                     
62
 См.: Трыканова С.А., Орина И.В. Актуальные проблемы Европейского права: Учебное пособие  – 
М.: Флинта: МПСИ, 2008. – С. 175 

102 
 
Kengash  Direktor  faoliyatini  baholagan  Ma’muriy  kengash  taklifiga 
binoan  uning  vakolatini  yana  bir  marta  4  yil  muddatga  yangilashi 
mumkin.  
  Ma’muriy  kengash  Direktor  yoki  direktor  o‘rinbosari  lavozimiga 
nomzodlarni  tanlash,  shuningdek,  uning  vakolatlarini  yangilash 
qoidalarini belgilaydi. 
  Mazkur  qoidalar  ular  kuchga  kirgunga  qadar  kengashning 
ko‘pchilik  ovozi  bilan  tasdiqlanadi
63
.  Direktor  o‘z  faoliyati  uchun 
Ma’muriy  kengash  oldida  javobgar  bo‘lib,  Yevropolning  qonuniy  vakili 
hisoblanadi. Moliyaviy nazoratchi (the Financial Controller) va moliyaviy 
qo‘mita ham Yevropol organlari hisoblanadi. 
  Idoralararo  taftish  komissiyasi  (the  Joint  Audit  Committee)  har 
yili  Yevropolning  barcha  daromadlari  va  harajatlarini  taftishini,  budjet 
ijrosini o‘tkazadi. 
  Yevropol faoliyatining asosini Yevropa Ittifoqi davlatlari huquqni 
muhofaza  qiluvchi  organlarining  jinoyatchilikka  qarshi  kurashda 
hamkorligining  axborot  ta‘minoti  tashkil  etadi.  U  Yevropol  yagona 
Axborot  tizimi  (The  Europol  Computer  System)  asosida  amalga 
oshiriladi. 
 
  Yevropol  vazifalarini  amalga  oshirish  uchun  oldin  yaratilgan 
Shingen  axborot  tizimiga  asoslanuvchi  kompyuterlashtirilgan  axborot 
tizimi  (Computerized  System  of  Collected  Information)  yaratilgan.  U 
quyidagilardan iborat tarkibda faoliyat ko‘rsatadi: 
-
 
Axborot tizimi (Information System); 
-
 
Kriminalistik  tahlili  uchun  ishchi  fayllar  tizimi  (Work  Files  for  the 
Purposes of Analysis); 
-
 
Indekslar tizimi (Index System). 
                     
63
 Топорнин Б.Н. Европейское право: Учебник. - М.: Юристъ, 2008. – С. 142. 

103 
 
   
Mazkur  kompleks  ularga  qarshi  kurashish  bo‘yicha  hamkorlikni 
tashkil  etish  Yevropol  vakolatiga  kiruvchi  jinoyatlar  to‘g‘risida 
ma‘lumotni  yig‘ish,  saqlash,  tahlil  qilish  va  kelgusida  Yevropa  Ittifoqi 
a’zo  davlatlari  huquqni  muhofaza  qilish  faoliyati  maqsadida 
foydalanishda qo‘llaniladi.  
Shakllangan axborot quyidagilarga taalluqli: 
-
 
A’zo  davlatlar  milliy  qonunchiligiga  ko‘ra  Yevropol  vakolatiga 
kiruvchi  jinoyatni  sodir  etish  yoki  unda  ishtirok  etishda  gumon 
qilinayotgan yoki bunday jinoyatlar uchun sudlangan shaxslar; 
-
 
Bunday jinoyatlarni sodir etishi mumkin deb gumon qilish uchun 
jiddiy asoslar mavjud bo‘lgan shaxslar; 
-
 
Bunday  jinoyatlarni 
tergov  qilishda  ko‘rsatma  berishda 
chaqirtirilishi mumkin bo‘lgan shaxslar; 
-
 
Bunday  jinoyatlardan  jabrlanuvchilar  yoki  bu  kabi  jinoyatlardan 
birining  jabrlanuvchisi  bo‘lishi  mumkin  deb  faraz  qilish  uchun  yyetarli 
asoslar mavjud shaxslar; 
-
 
Bu turdagi jinoyatlarga aloqadar shaxslar; 
-
 
Bunday jinoyatlar to‘g‘risida ma‘lumot bera oladigan shaxslar. 
  Ro‘yxatga olish ma‘lumotlarida Shuningdek jinoyat sodir etishda 
qo‘llaniladigan  vositalar,  jinoyatning  mohiyati,  uning  sodir  etilish  vaqti 
va joyi to‘g‘risida ham ma‘lumotlar o‘rin olgan. 
  Yevropol  to‘g‘risidagi  konvensiyada  mazkur  axborot  tizimlaridan 
foydalanishning  maxsus  shartlari,  ma‘lumotlarni  shu  jumladan,  shaxsiy 
ma‘lumotlarni himoya qilish tartibi belgilangan. Tizim faoliyatida inson 
huquqlariga  rioya  qilinishi  usitdan  nazorat  har  bir  milliy  nazorat 
organidan  2  tadan  oshiq  bo‘lmagan  vakildan  iborat  Birlashgan  nazorat 
organi (Joint Supervisory Body)tomonidan amalga oshiriladi. 
  Mazkur 
organ  shuningdek,  a’zo  davlatlarning  Yevropol 
to‘g‘risidagi konvensiyaning 19 moddasiga muvofiq bepul axborot olish 
huquqiga ega fuqarolari o‘zlarining mazkur huquqlarini to‘siqsiz amalga 
oshirishlarini  ham  kuzatib  boradi.  Bunday  so‘rovni  Yevropolga  qayta 
yo‘naltiruvchi  har  qanday  davlat  tomonidan  qilinishi  mumkin. 
Ro‘yxatlarda saqlanadigan axborotni olish huquqidan foydalanish va uni 
o‘zgartirish jarayoni milliy qonunchilikka binoan amalga oshiriladi.  
  Yevropol  personali  vaqtincha  va/yoki  shartnomaviy  xodimlardan 
iborat.  Ma’muriy  kengash  har  yili  basharti  Direktor  nomuayyan 
muddatga  shartnomalar  tuzish  istagini  bildirsa  o‘z  roziligini  beradi. 
Ma’muriy  kengash  shtat  jadvalida  berilgan  qaysi  vaqtincha  lavozimlar 
faqat  a’zo  davlatlar  vakolatli  organlar  tomonidan  jalb  etilgan  personal 

104 
 
tomonidan egallanishi mumkinligi to‘g‘risida qaror qabul qiladi. 
  Yevropa  Ittifoqining  har  bir  a’zo  davlatida  Yevropol mazkur  a’zo 
davlat  o‘z  milliy  qonunchiligiga  ko‘ra  yuridik  shaxslariga  beradigan 
keng  huquq  layoqatiga  ega  bo‘ladi.  Yevropol  xususan  ko‘char  va 
ko‘chmas  mulk  sotib  olish  yoki  sotish  va  sudda  ishtirokchi  tomon 
sifatida qatnashish huquqiga ega. 
Yevropa  Ittifoqining  har  bir  a’zo  davlati  asosiy  funksiyalarni 
bajarish  uchun  mas’ul  bo‘lgan  milliy  bo‘limni  tuzadi  yoki  tayinlaydi. 
Har  bir  a’zo  davlatda  milliy  bo‘lim  rahbari  sifatida  mansabdor  shaxs 
tayinlanadi. 
  Milliy  bo‘lim  Yevropol  a’zo  davlat  milliy  vakolatli  organlari 
o‘rtasidagi  yagona  aloqa  organi  hisoblanadi.  Biroq  a’zo  davlatlar  ular 
tomonidan tayinlangan vakolatli organlar va Yevropol  o‘rtasida tegishli 
a’zo  davlat  tomonidan  belgilangan  shartlarga  rioya  qilish  sharti  bilan 
bevosita aloqalarga ruxsat etishi mumkin.
64
 
  Milliy  bo‘lim  bir  vaqtning  o‘zida  Yevropol  va  tayinlangan 
vakolatli  organlar  o‘rtasida  bevosita  almashinayotgan  butun  axborotni 
oladi.  Milliy  bo‘lim  va  vakolatli  organlar  o‘rtasidagi  munosabat  milliy 
qonunchilik normalari, shu jumladan, tegishli konstitutsiyaviy normalar 
bilan tartibga solinadi.