Ўзбекистон республикаси фанлар академияси қорақалпоғистон бўлими тарих, археология ва этнография институти

Ҳимояга олиб чиқилаётган асосий ҳолатлар: 
– XII
–
XIII аср бошларида Хоразм шаҳар ва қишлоқ аҳолисининг ўсиши 
туфайли ҳунармандчилик маҳсулотларига бўлган талаб ошади, натижада 
ҳунармандчилик турлари нафақат шаҳарларда, балки қишлоқларда ҳам кенг 
ривожланади; 
– шу давр мобайнида янги технологияларни татбиқ этиш асосида 
тўқимачилик, кулолчилик, темирчилик маҳсулотларини ишлаб чиқариш 
ҳунармандчиликнинг оммавий тарқалган турларига айланади; 
– усталар ҳунармандчилик цехларини эслатувчи махсус ишлаб 
чиқариш ташкилотларига уюшиб, устахоналарнинг фаолияти турли хилдаги 
маҳсулотларни ишлаб чиқариш ва сотиш учун янги иқтисодий лойиҳаларни 
амалга ошириш мақсади билан боғланган; 
– ХХ асрга оид айрим нашрларда ўз аксини топган Хоразмнинг Олтин 
Ўрда таркибидаги ижтимоий-иқтисодий ҳаёти тўғрисидаги бирёқлама фикр-
хулосаларни қайта кўриб чиқиш лозим. XIII асрнинг иккинчи ярмидан 
бошлаб, маҳаллий аҳолининг бунёдкорликка интилиши туфайли Хоразмда 
шаҳарсозлик ва ҳунармандчиликнинг юксалиши бошланган; 
– ҳунармандчилик маҳсулотларининг ишлаб чиқарилиши, савдонинг 
ташкил қилиниши, маҳсулотларни сотиш учун янги бозорларнинг изланиши 
халқаро карвон савдоси ривожини янги босқичга олиб чиқди. Қулай ташқи 
бозорларни аниқлаш, ҳунармандчилик соҳаларида технологик янгиликларни 
яратишни ва уларни амалиётга татбиқ этишни талаб қилди; 
– XIV–XV асрлар давомида олиб борилган савдо-сотиқ ва маданий 
алоқалар орқали Хоразм Шимолий Кавказ, Волгабўйи, Уралолди шаҳарлари 
ва бошқа аҳоли масканлари ҳунармандчилигининг ривожига ижобий таъсир 
кўрсатган.
Тадқиқотнинг илмий янгилиги. Диссертацияда тадқиқотнинг илмий 
янгилиги сифатида қуйидагилар ўз аксини топди: 

---

12 
– замонавий концептуал қарашлар асосида Хоразм воҳасида 
ривожланган ўрта асрлар даври ҳунармандчилиги тарихи биринчи бор 
комплекс таҳлил қилиниб, ёзма ва археологик манбаларни қиёсий таққослаш 
ва умумлаштириш орқали янги маълумотлар илмий муомалага жорий 
этилди; 
– мавжуд маълумотлар мажмуаси илмий асосда таҳлил қилиниб, 
ҳунармандчилик соҳаларининг ривожланиш омиллари, жараён ва 
босқичлари, уларнинг хом ашё манбалари аниқланди; 
– тадқиқот жараёнида қайд қилинган ўрта аср ҳунармандчилик 
маҳсулотлари турларининг умумий таснифий тузилиши белгиланди; 
– ишлаб чиқариш устахоналарининг тузилиши, таркиби, фаолияти ва 
уларда йўлга қўйилган ташкилий ишлар ҳамда, умуман, ҳунармандчилик 
соҳалари билан боғлиқ этнографик материаллар тарихий изчиллик ва қиёсий 
таҳлил асосида мукаммал ўрганилди; 
– маълумотларга холисона ёндашиш йўли билан Хоразмда
ҳунармандчиликнинг турли даврий босқичлардаги (XII
–
XV асрлар) ўзига хос 
хусусиятлари, анъаналари аниқланиб, соҳага киритилган янгиликлар очиб 
берилди; 
– музейлар фондларида сақланаётган ҳамда сўнгги йиллардаги
археологик-этнографик 
тадқиқотлар 
жараёнида 
тўпланган 
янги 
ҳунармандчилик маҳсулотлари мажмуасига оид маълумотлар илмий 
тадқиқот ишига жалб этилди ва илмий хулосалар қилинди; 
–Хоразм воҳасининг қўшни халқлар билан моддий маданият 
соҳасидаги ўзаро алмашинув жараёнлари, шунингдек, ташқи маданий-
иқтисодий алоқаларда маҳаллий ҳунармандчиликнинг ўрни кўрсатиб 
берилди.