‘zbekiston respublikasj o liy va ‘rta maxsus ta’lim V a zir lig I

Muncha ham chiroylisan, azjz Vatanim,
Bodomday ming ko'z bilan sevar badanim.
Sensan aw al oxir, sensan sevganim,
Jonim, yurak qonim, hatto shu tanim,
Bir butun holicha ban seniki.
«Ahmad yomon bola emas-ku, ammo...* she'rida Ahmad obrazi orqali 
«SogMom tan da—sog‘ aql* maqolidagi m azm unni o ‘ziga xos obrazli tarzd a 
yoritadi. Shoim ing mahorati shundaki, shartlilik asosida Ahm adning ta n a
a ' zolarini jonlantiradi va Ahmad o ‘z tozaligiga befarq qaragach, bu a ' zolar 
majlis qilib har bin so‘zga chiqadi va egasidan norozi ekanliklarini aytib, 
uni tanqid qiladi. G ‘afur G'ulom doktom ing foydali maslahatlariga am al 
qilgan Ahm adning keyinchalik ozoda, sog‘lom va intizomligina b o ‘lib 
qolmay, balki a 'lo c h i o‘quvchiga aylanganligini ishonarli tasvirlaydi:
Qo ‘llari ham sevinchidan chapakda,
Butun 
a ’
zp
bir-biriga ko ‘makda.
Endi Ahmad sog'lom, toza, a ’lochi 
Me ’da kuchli, tishiari misli inju.
Shoir «Nortojining kurak tishi* sh e' rida ham bolalami N ortoji obrazi 
orqali tozalikka rioya qilishga undaydi. Kichik kitobxon diqqatini dastlab 6 
yoshli Nortojining «...chollar kabi kemshik* ekanligiga qaratadi:
Oldingi to‘rtta kurak tishining
Sog‘iyo 'q  — hammasi chink, darz ketgan.
Ba ’zisi juda past, ba zjsi baland,
Ba ’zisi lab yular — misli tikan.
«N ortojining kurak tishi»da sh o ir obrazli tasvirlar orqali N o rto ji 
xarakteriga xos boMgan erinchoqlik va yalqovlikni, tozalikka rio y a
qilm asligini o ‘ziga xos yo‘sinda fosh eta d i. Xususan, N ortoji tis h in in g
kovagidan jo y olgan narsalarni tasvirlar e k an , uning kulguli h o la tin i 
«Karnayday o g 'zini ochishi bilan sassiq hid ham m aga bilinib k e td i» , 
«oldingi kurak tishida bir hafta burungi ovqat qoldig‘i* kabi m isra la r 
orqali yanada bo'rttirib gavdalantiradi. S he' rda tozalikka rioya qilmaslikning 
zararli oqibati bolalarga g‘oyat hayotiy va xarakterli misralarda yetkaziladi.
G ‘afur G ‘ulom Nortojining o ‘z nuqsonlarini to‘g‘ri anglab, tegishli 
xulosa chiqanb, tozalikka rioya qiluvchi bolaga aylanganligini ifodalab, ibratli 
xulosa chiqaradi:
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Bilasizjni, o ‘rtoqlar, bu don nima?
Bir quti poroshok, kichkina cho'tka...
Endi Nortojining tishlari durday,
Og‘riqni, sasishrti bilmaydi, iozfl.
H ar kim ki, tishini tozalab tursa,
Joni orom olar, o !'zi pokizaî
Demak, shoir she’rlaridan kelib chiqadigan m uhim xulosa shunchaki 
bayon yoki pand-nasihat tarzida emas, balki jonli tasvir, obrazli ifoda 
orqali beriladiki, bu kabi xulosalar kichkintoylar m a’naviyatiga tezroq 
yetib boradi.
Shuni ta’kidlash zarurki, G ‘afur G ‘ulom «Shum bola», «Tirilgan 
m urda*, «Yodgor* asarlari bilan bolalar adabiyotida nasriy janm ing
yuksalishiga ham o ‘zining m unosib ulushini q o ‘shdi.
G ‘afur G 'ulom ning «Tirilgan murda» asarida jamiyatga dog‘ bo ‘Iib 
tushadigan dangasalik bilan m ehnat o'rtasidagi kurash asosida mehnatning 
tarbiyalovchi qudrati tasvir etiladi. Muallif ijodiy maqsadini Mamajonning 
boshidan kechirganlari va uning o‘zi tomonidan yozilgan kundalik sahifalari 
vositasida, kulgili tarzda hikoya qiladi. Asar prolog va epilogdan tashqari, 
o lti fasldan iborat b o ‘lib, ularda mulla Mamajonning 1925 yildan to 1933 
yilgacha o ‘tgan-davrda boshidan kechirganlari yozilgan. Asarda G ‘. G ‘ulom 
o ‘z qahramoniga «so‘z* berib, uning o ‘ziga xos xarakterini yaratadi.
Ishyoqmaslik va yalqovlikda afsonaviy dangasalami ham «bir cho‘qishda 
qochiradigan» mulla M amajonning bugungi kunda mehnatkashlaming ijobiy 
ta'sirid a asta-sekin yalqovlikni tashlab, üg'or mehnatkashga aylanganligini 
hayotiy, tipiksharoitda, hajviy vakulgili ifodalargaboy lavhaiardako'rsatiladi. 
M am ajon timsoli asta-sekin o ‘sib, izchil xarakter darajasiga ko‘tarilgan.
Ikkinchi jahon urushi yillarida she’riyatning juda ko‘p durdonalarini 
yaratgan G 'afur G ‘ulom bolalarga ham ajoyib asarlar taqdim etdi. Uning 
bolalar uchun yaratgan asarlarida vatanparvarlik va baynalmilallik g‘oya!ari, 
qahram onlik va jasurlik, g‘alabaga ishonch ohanglari yangraydi. Shoir 
«Navqiron naslimiz sinov oldida» she’rida yoshlaming kelajagini ifodalab, 
ulam i erk va baxt bergan vatanga munosib kishilar bo‘lishga chaqiradi: