1-2 Maruza. Atom spektroskopiyasi usullari. Atom-emission spektroskopiya

Asbobni ishlatish tartibi 
Ishlashdan oldin quyidagi amallarni bajaring: 
1. Asbobni havo va gaz manbalariga hamda qalin sim orqali yerga ulang; 
2. «Gaz» kranini yoping; 
3. «Shkalani siljitish» («sme yeniye shkal») ruchkasini «Arr» holatga 
qo’ying; 
4. «Sezgirlikni asta-sekin o’zgartirish» («chuvstvitelnost plavno»), «vaqt 
doimiysi» («postoyannaya vremeni») va «sezgirlikni katta-katta o’zgartirish» 
(«chuvstvitelnost grubo») ruchkalarini «0» holatga, «nol ko’rsatishni o’rnatish» ni 
(«ustanovka nulya») esa o’rta holatga to’g’rilab qo’ying; 
5. Suvli qulfda (gidrozatvor) suv bo’lishini ta’minlang; 
6. «Set» tumblerini «o’chirilgan» («vklyucheno») holatga qo’ying; 
7. Asbobni va kompressorni 220 V kuchlanishli o’zgaruvchan tok manbaiga 
ulang. Yorug’lik kanalini 10 ruchkani (1.18 - rasm) oxirigacha itarib berkiting. 
8. Kompressorni yoqing. Kompresorning manometri ko’rsatadigan havo 
bosimi 0,08 - 0,09 MPa oraliqda bo’lishini ta’minlang Havo sarflagichning 
po’kagi havo o’tayotganini ko’rsatib turishi kerak. Havo bosimini to’g’rilash 
«havo» («vozdux») drosseli orqali amalga oshiriladi. 
9. Kuzatish derazasini 5 (1.18 - rasm) oling, gaz magistralining kranini 
oching (yoki gaz ballonining ventilini), gugurt cho’pini yoqib, gorelkaga 
yaqinlashtiring va «gaz» yozuvli 14 ventilni oching. To gorelkada alanga paydo 
bo’lguncha gaz berishni ko’paytiring. Alanganing rangi va ichki konuslari 
o’lchamlarini o’zgartirib optimal holatga keltiring. Alanga ichki konuslarining 
o’lchami 5-8 mm va rangi zangori-yashil (havorang-yashil) bo’lganda asbob eng 
katta sezgirlikka ega bo’ladi. 
10. Eng katta sezgirlik bilan ishlash uchun albatta ignasining diametri 0,6 
mm bo’lgan purkagichni ishlatish kerak. Ignasining diametri 0,89 mm va 1,01 
mm bo’lgan purkagichlar yopishqoqligi kattaroq va yuqori konsentrasiyali 
eritmalar bilan ishlashga mo’ljallangan. 
11. Gorelkaga asbobning alangaga yaqin joylashgan optik elementlarini 
himoya qiluvchi shishani o’rnating. U, ikki tomoni ochiq silindr shaklida bo’lib, 
yuqori temperaturaga chidamli shishadan tayyorlanadi. Uni, yonish mahsulotlari 
chiqadigan teshikni kichraytiradigan metall shayba uchlik (nasadka) bilan yoping. 

---

25
12. Yorug’likdan himoya qiluvchi 4 g’ilofni o’rnating. G’ilof, himoya 
qiluvchi shishaga tegmasin. «Set» yozuvli 12 tumbler yordamida asbobni yoqing. 
Bu holda rotametrlarning shkalasini yorituvchi lampalar yonadi. Ishlashdan oldin 
asbobni 30 daqiqa davomida qizdiring. 
13. Asbobni 15 «shkalani siljitish» («sme yeniye shkal») ruchkasini «0» 
holatga qo’ying. Eng katta sezgirlik rejimini o’rnatish uchun «sezgirlikni katta-
katta o’zgartirish» («chuvstvitelnost grubo») yozuvli ruchkani «10» holatga 
qo’ying, «sezgirlikni asta-sekin o’zgartirish» («chuvstvitelnost plavno») ruchkasini 
esa soat strelkasi bo’yicha oxirigacha burang. «Nol ko’rsatishni o’rnatish» («ust. 
nulya») ruchkasi bilan mikroampermetrning strelkasini «0» holatga o’rnating. 
14. «Vaqt doimiysi» («postoyannaya vremeni») ruchkasi bilan vaqt 
doimiysining qiymati o’rnatiladi. Ruchkani soat strelkasining yo’nalishi bo’yicha 
aylantirganda vaqt doimiysining qiymatlari ortib boradi. 
15. Asbobning chap yonidagi yorug’lik filtrlari diskining ruchkasini 
o’lchanayotgan element simvoli yozilgan holatga qo’ying (masalan, natriy uchun 
“Na” holatga). 
16 «Parda» («shtorka») yozuvli 10 ruchkani o’zingiz tomonga oxirigacha 
tortib yorug’lik kanalini oching. Bu holda mikroampermetrning strelkasi nol 
holatdan siljishi mumkin. «Optik pona» («opticheskiy klin») 9 ruchkani asta-sekin 
burab strelkani «0» ga to’g’rilang. 
17. Plastmassadan yasalgan maxsus stakanchaga distillangan suv solib uni 
kapilyar nayning ostiga qo’ying. Purkagichning ishi haqida stakanchadagi suv 
sathining o’zgarishiga qarab xulosa qilsa bo’ladi. 
Distillangan suv purkab alanga yorug’ligini o’lchaganda nol nuqta, «quruq» 
alangaga nisbatan siljishi mumkin. Agar siljish ko’p bo’lsa, uni alangaga 
kelayotgan gazning miqdorini va gorelkaning holatini o’zgartirish orqali (3 
buragichni aylantirib) bartaraf qilish mumkin.