1. Biologiya o‘qitish uslubiyatining asosiy maqsadi va vazifalari nimalardan iborat?

Tabiatda ekskursiya o‘tkazish. Tabiatga ekskursiya umumiy 
uslubiy nizomga amal qilgan holda o‘tkaziladi. Tabiatga 
ekskursiyalar tashkil qilish avval ekskursiya o‘tkazish joyini 
aniqlashdan boshlanadi. Bunday joylar o‘rmon, botqoqlik, dala, 
cho‘l, o‘tloq, suv havzasi kabilar bo‘lishi mumkin.Tabiatga 
ekskursiyalar vaqtida o‘quvchilarning tabiat go‘zalliklari 
haqidagi fikrlari yuzasidan qisqacha suhbat o‘tkazish ham 
mumkin.Tabiatga ekskursiyalar vaqtida boriladigan joydagi 
barcha obyektlarni o‘quvchilarga doimo harakatda, o‘zgarishda 
ekanligini uqtirish kerak. Ekskursiyani odatda o‘qituvchi atrof 
landshaftidan ko‘rgazma qurol sifatida foydalangan holda 
mavzuga oid hikoya yoki suhbat qilish bilan boshlaydi. 
O‘qituvchi har bir o‘quvchilar guruhining bajarishi uchun 
topshiriqlar beradi. Topshiriqlar barcha guruhlar uchun umumiy 
bo‘lishi yoki alohida berilishi ham mumkin. Botanika fanidan VI 
sinfda dastlabki o‘tkaziladigan ekskursiyalar vaqtida o‘quvchilar 
ancha sodda va umumiy ishlarni bajaradilar. Chunonchi, ular 
turli joylarda o‘sayotgan o‘simliklardan namunalar to‘playdilar 
yoki bir xil o‘simliklardan namunalar yig‘adilar, turli xilga ega 
bo‘lgan o‘simliklar to‘playdilar va hokazolar. Ekskursiyalar 
mobaynida o‘qituvchi uchrayotgan barcha o‘simliklar haqida 
o‘quvchilarga gapirib beravermasligi kerak. Shu joyga xarakterli 
bo‘lgan o‘simlik haqida ma’lumot berish kerakki, toki 

---

o‘quvchilar bu o‘simliklarni uzoq vaqtlar esidan chiqarmasinlar. 
O‘simliklar bilan tanishish vaqtida uning o‘sish muhiti bilan 
qo‘shib o‘rganish eng muhim vazifalardan biridir. Shuning 
uchun biror o‘simlik o‘rganilar ekan, uning boshqa a’zolari bilan 
o‘rganilishi, o‘simlikning tuproq bilan aloqasi qo‘shib olib 
borilishi kerak. Ayniqsa, ayni o‘simlikni o‘rab turgan muhitni 
ko‘rsatish, shu o‘simlikning tarqalishi, moslanganlik belgilarini 
ko‘rsatish o‘quvchilarda katta qiziqish uyg’otadi.Zoologiyaga oid 
ekskursiyalarda ham hayvon, uni o‘rab turgan sharoit va shu 
yashash 
muhitiga 
hayvonning 
moslanish 
belgilarini 
o‘quvchilarga ko‘rsatib berish ayniqsa muhimdir. Eskursiyalar 
vaqtida o‘quvchilarning bajaradigan amaliy ishlarida ularni 
o‘lchash, aniqlash, rasmini chizish va namunalar yig’ishga 
ko‘proq o‘rgatib borish kerak. Ekskursiyalar vaqtida beriladigan 
topshiriqlardan ham o‘quvchilarni sinchiklab kuzatish, berilgan 
topshiriq qisqa, aniq misollar topishni o‘rgatish kerak. Quyida 
shunday topshiriqlardan namuna keltiramiz. Eskursiyalar 
vaqtida turli guruhdagi o‘quvchilar har xil ish bajarishlari 
mumkin. Masalan, bir guruh tuproq tuzilishini, ikkinchi guruh 
shu joy uchun xarakterli bo‘lgan o‘simliklarni, uchinchi guruh 
ko‘p o‘simliklarning xillarini ko‘rishlarini, to‘rtinchi guruh muhit 
sharoitida 
o‘simliklarning 
moslanuvchanligini 
o‘rganishi 
mumkin. Zoologiya ekskursiyalarida ham bir guruh suv usti 
hayvonlarini tersa, ikkinchi guruh suv o‘simliklaridagi 
hayvonlarni, uchinchi guruh esa suv ostidagi hayvonlarni 
yig‘adi.