1. Oqıw materialları

Mánis hám qubılıs ortasındaġı dialektikalıq baylanıs tómendegilerde kórinis tabadı:
a) mánis hám qubılıs bir-biri menen organikalıq baylanıslı. qubılıs ózinde jámlengen nárse, yaġnıy mánissiz bar bola almaydı. Mániste anaw yaki mınaw tárizde kórinis tappaytuġın nárseniń ózi joq;
b) mánis hám qubılıstıń birligi olardıń óz-ara sáykesligi, birdeyligin ańlatpaydı. Mánis udayı qubılıs artında jasırınıp jatadı. Eger nárselerdiń kórinis tabıw forması hám mánisi tikkeley sáykes kelgeninde, onda ilimge zárúrlik qalmas edi;
v) qubılıs mániske qaraġanda belsendirek hám joshqınıraq, mánis bolsa turaqlıraq hám turġınıraq - ol barlıq ózgerislerde saqlanıp qaladı. Biraq, qubılısqa salıstırġanda salıstırmalı turaqlıraq bolġan mánis pútkilley ózgerissiz qalmaydı;
g) qubılıs mániske qaraġanda bayıraq. Ol ob`ekt áhmiyetli baylanıslarınıń ishki mazmunın ġana emes, bálkim bul ob`ekttiń hár qanday tosın múnásibetleri, ayrıqsha aspektlerin ózinde jámlestiredi.
Mánis hám qubılıs óz-ara múnásibetleriniń bir-biri menen qarama-qarsılıqlı baylanısın atap kórsetiwshi ózine tán forması zahiriylik. Ol biziń sezgilerimiz nárselerdiń mánisin, anıġıraq aytqanda mánistiń birer-bir aspektin bir tárepleme naanıq sáwlelendiriwdi ańlatadı. Ilimiy biliwdiń maqseti nárseler hám qubılıslardıń zahiriylik artında jasırınıp jatırġan mánisin ashıp beriwden ibarat.
Mazmun hám forma. Mazmun hám forma túsinikleri, olardıń dialektikası áyyemnen-aq tereń úyrenilgen. Uyġınlıq, gózzallıq, proporciya tuyġısı, aqıl hám deneniń bárkamallıgı áyyemgi grekler ushın júdá áhmiyetli bolġan. Olardıń tilinde forma túsinigi tábiyattıń ápiwayı materialı gózzal forma-kóriniske iye bolıwġa imkaniyat jaratatuġın ideya túsiniginiń sinonimi sanalġan. Aristotel` ideya, yaġnıy formanı materiya menen ajıralmas dep esaplaġan. Áyyemgi Greciyada mazmun hám forma mashqalası qoyılġan bolsa, keyingi mıń jıllıqta bul mashqalanı túrli baġdar oyshılları sheshiwge háreket qıldı.
Mazmun. Logikada mazmun túsinigi onıń áhmiyetli belgileri jıyıntıġın ańlatadı. Filosofiyada mazmun nárseniń negizin quraytuġın, onıń orın alıwı, rawajlanıwı hám formalarınıń ózgerisin belgileytuġın bólekler, elementlerdiń belgili bir tárizde tártipke salınġan jıyıntıġı. Kórip turġanımızday, logika hám filosofiyadaġı mazmun túsinikleri birin-biri biykarlamaydı, bálkim birin-biri toltıradı. Demek, mazmun – usı nárse, process, qubılıstı belgilewshi elementler, tárepler, qásiyetler, baylanıslar hám tendenciyalardıń jıyıntıġı. Hár qanday nárse, qubılıs anıq mazmun menen ġana emes, bálkim belgili bir forma menen de sıpatlanadı.
Forma – bul nárseler hám processlerdiń mazmunın belgilewshi tárepler, qásiyetler hám baylanıslardı shólkemlestiriw usılı. Basqasha aytqanda, nárseniń forması – bul elementler ortasındaġı turaqlı ishki baylanıslardı shólkemlestiriwdiń oġan bir pútinlik sıpatında kórinis tabıwı hám ózine tán bolġan barlıq funkciyaların atqarıw imkaniyatın beriwshi usılı.