Абдусаидов абдували газета жанрларининг тил хусусиятлари

'^ч> Маматов А.Э. Ҳозирги замон ўзбек адабий тилида лексик ва фразеологик норма мўаммолари: Филол.фдокт. ... диссертацияси, 1991. Б.208. ■ '
Йўлдошев Б. Фразеологизмларнинг адабий тил нормасига муносабатига доир. // «Ўзбек тили ва 'Ядабйёти» ж. 1992. № 3-4. Б.41.
Степанова М.Д. Вопросм нормм и системм немецкого язмка. // Журнал «Иностранньш язмки в школе».

1979. 
      N6 С.5-10; Кузнецова Э.В. Лексикология русского язмка. - М.,1989. С. 161-167. ^у> Маматов А.Э. Юқорида номи кўрсатилган иш. Б.202-214.
      

неологизм сифатида ган олинса, сўн1' луғатларда қайд қилинса ва қонунлаштирилса’,¹ адабий тИл нормаси талабларига жавоб берадигаи луғавий бирликларга айланиши мумкин. Ўзбек тилшунослигида окказионализмлар, хусусан окказионал иборалар ҳалй махсус ўрганилган эмас.
Кейинги йилларда ижтимоий-сиёсий, иқтисодий ва маданий ўзгаришлар туфайлй Тилимизда янғи-янги иборалар, парафразалар пайдо бўлмоқда ҳамда матбуотда’ ўз^акейНи тбпмокда. Газетада тургунлик деворини суриб, покланиш шабадаси эсмоқда; ишончсизлик девори қулаган, истиқлол шабадаси эсмоқда, мустақшишк шамоли эса бошлади, истиқлол // мустациллик шарбфати билан, галла мустақиллиги учун курашмоқ каби давр билан ҳамоҳанг янги иборалар ишлатйлган. Диссертацияда бу каби иборалар таҳлил этилган.
Янги иборалар ва парафразалар газетада бир-икки марта ишлатилиб, сўнг истеъмолдан қолаётганлигини ҳисобга олганда, ўларни тўплаб бирор бир манбада қайд этиш катта аҳамиятга эга. М.: ётиб қолган маҳсулотлар, ернинг жиловини маҳкамроқ ушламоқ, кўргиликлар ботқогига ботган, шикоятчшшнг нони бутун бўлса, таьнанинг бир учи тегади, увол-савобига жавоб бёрмоқ, тажрибалар учирма бўларди ва б. Айрим иббралар^: сунъийлик, услубий норавонлйкка сабаб бўлган. Газетада шудли бўлиб қолмоқ ибораси ишлатилган. "Ўзбек тилининг изоҳли луғати"да 'Мўдли сўзи кўлидан иш келадиган, удцабуро, моҳир, қобилиятли маъносини ифодалаши қайд этилган (II т., 431-6.). Қуйидаги мисолда у ноўрин йшлатилган: • Рўзғорййиз' шўдм бўлиб қолди (ВГ.,27.01.88). Хуллас, окказионал иборалар курналист маҳоратидан далолат беради. Ўлариинг аксарйяти халқимйз маънавий хазинасидан муносиб ўрин олиши, шубҳасиз.
Иккинчи қисм «ГАЗЕТА ТИЛИДА ТЕРМИН ҚЎЛЛАШ ХУСУСИЯТЛАРИ» деб номланган. Ўзбек тили лексикаси тараққиётининг баъзи масалалари ёритилган тадқиқоглар мавжуд. Уларда ўзлашган сўзларнинг қўлланиши бўйича хар бир лаврда узига хос бахо берилган⁴².
А.Ҳожиев вақтли матбуотнинг ролига юқори баҳо бериб, қуйидагиларни ёзади: "Ҳозирги ўзбек адабий тилининг шаклланиши ва тараққиётида вақтли матбуотнинг роли ҳам жуда муҳимдир. Худди шу вақтли матбуотда, айниқса, газетада адабий тилнинг барча стиллари ўз аксини топади. Шу билан бирга, ижтимоий' алоқанйнг оу формаси кувдалик ҳаётда муҳимлиги, оперативлиги ва оммавийлиги билан ҳам характерланади.' Шу жиҳатдан "адабий тилнинг энг муҳим лаборатбрйяей'’ деган иборани вақтли матбўбтга нисбатан айтйш жуда ҳам ўринли бўлади"'’¹.
Тарихий зарурат, ижтимоий-сиёсий ва иқтисодий ҳаёт ўзбекларнинг бошқа халқлар билан яқин алоқасини таъминлаган. Натижада бу жараён ўзбек тилига кўплаб ўзга тил элементлари кириб келишига, унинг маълум
даражада имкониятлари кенгайишига сабаб бўлган. Арабча ўзлашмаларнинг ҳозиргача муомалада бўлишига сабабчи воситалардан бири матбуотдир. Қатор йиллардан бери ва ҳозирги матбуотда қуйидаги арабча ўзлашмалариинг кўплаб ишлатилаётганлиги маълум: ҳукумат, мсшлакат, муассаса, давлат, ҳокимият, валоят, ислоҳот, маъмурият, сиёсат. фуқаро, фармон, анжуман, ҳуқуқ. ҳоким.Арабча ўзлашмаларнинг матбуотда қўлланиш ҳолати турли йилларда маълум даражад.а ўзгариб келмрқца. Арабча сўзларнинг газетада фаол ишлатилаётганлигининг сабаби, бйринчидан, уларнинг, ўзбек гилига. сингиб кетганлиги бўлса, иккинчидан, кенг мазмунни ифодалаши жиҳатидан матбуог тилига мослигидир. М.: «Ватан - ҳаётимтнит моддйй'вд маънавий манбаи, умримизнинг замини. Умр эса бу ёруг дунёда ҳар бир мавжудотга, жумладан инсонта ҳам бир марта бериладиган олий неъмат. Қолаверса, умр абадий охирапг олдидан гўёки катта бир имтиҳон. Уни сермазмун ва самарали ўтказиш, ҳаёт имтиҳонтт муваффақиятли ўтиш ҳар бир инсоннинг бурчи ва вазифасидир.