Gidrogeologiya va injenerlik geologiyasi asoslari
Download 5.78 Mb. Pdf ko'rish
|
Gidrogeologiya va injenerlik geologiyasi asoslari (M.Shermatov)
- Bu sahifa navigatsiya:
- Marmartoshlar
|
Kvarsitlar kvarsli (qumtoshlarni) o‘zgarishidan paydo bo‘lib, mine-
ralogik tarkibi, asosan, kvarsdan tashkil topgan bo‘ladi. Kvarsit (qum- toshga) nisbatan zich, o‘ta mustahkam, qattiq jinsdir. Rangi dastlabki qumning rangiga qarab oq, kulrang, qizg‘ish bo‘lishi mumkin. 7 2 Kvarsitlar (qumtosh)lardan tashqari opok, trepel, diotomit kabi kremniyli cho‘kindi tog‘ jinslarining o‘zgarishidan ham hosil bo‘ladi. Bu tipda hosil bo‘lgan metamorfizm jinslar, asosan, tusi zangor, sariq, qizg‘ish yo‘l-yo‘llardan (beqasamga o‘xshash) iborat bo‘ladi. Kvarsitlar qurilish nuqtayi nazaridan o‘ta mustahkam tog‘ jinsi hisoblanib, g‘ovakligi 0,2—0,5% dan oshmaydi, siqilishga bo‘lgan vaq- tincha qarshiligi esa 150—200 MPa dan oshib ketadi. Marmartoshlar ohaktoshlar, dolomit kabi karbonat cho‘kindi tog‘ jinslarining metamorfizm jarayonida qayta kristallanishi yo‘li bilan hosil bo‘ladi. Bu jins asosan kalsit mineralidan tashkil topgan bo‘lib, rangi ko‘pincha oq, qizg‘ish, sarg‘ish, kulrangdir. Marmartoshlar ohaktoshlardan mustahkamligi, g‘ovakligining kamligi (1 % dan kam), zichligining ancha yuqoriligi (2,50—2,70 g/sm 3 ), siqili- shiga bo‘lgan vaqtincha qarshiligining 200 MPa ga borishi bilan ajralib turadi. Gneyslar magmatik (granit, siyenit, diorit va h.k.) va cho‘kindi gil jinslarning metamorfizm jarayoniga uchrashi natijasida hosil bo‘ladi. Agar bu jins magmatik tog‘ jinslarining o‘zgarishidan hosil bo‘lsa, fanda ortogneyslar, cho‘kindi tog‘ jinslari o‘zgarishidan hosil bo‘lsa, parag- neyslar deb yuritiladi. Mineralogik tarkibi jihatidan asosan kvars, dala shpati, sludalar (biotit va muskovit) dan tuzilganligi bilan xarakterlidir. Skarnalar kontakt yoki termal metamorfizm natijasida ikki jins — granit magmasining, ohaktoshlarga ta’siri (ohaktoshlar yoriqlaridan magmaning ko‘tarilishi jarayonida) jarayonida hosil bo‘ladi. Rangi asosan qoramtir bo‘lib, bu jinsning tarkibida granat, piroksen va qisman epidot, stavrolit, vallastanitlar uchraydi. Skarnalarning hosil bo‘lish jarayoni sulfid, mis, magnetit, volfram, molibden kabi ruda konlarining paydo bo‘lish jarayoni bilan chambarchas bog‘liqdir. Rogoviklar — kontak metamorfizm jarayonida gil slanetslarining hamda magmatik jinslarning o‘zgarishi yo‘li bilan hosil bo‘ladi. Bu jins o‘ta zichligi, mikrokristallanganligi, slanetsga xos qattiqligining yo‘qol- ganligi, kvars, biotit, magnetit, ortoklaz, granat, amfibol, piroksen, silli- monit kabi minerallarning qayta paydo bo‘lishi bilan, qoramtir, shox rangligi bilan xarakterlidir. Injener-geolgik nuqtayi nazardan bu jins nurash jarayoniga chidamliligi, zichligining kamligi, siqilishiga bo‘lgan qarshiligining yuqori (150 MPa dan ortiq)ligi bilan ajralib turadi. A. B. Ronov va A. A. Grashevskiylarning hisoblashlaricha, hamma me- tamorfik jinslar hajmining 65 % ga yaqini gneyslarga, 15 % ga yaqini kristallangan slanetslarga, 17% chasi amfibolitlarga (o‘rta va asos tar- kibli otqindi jinslar — bazalt, diabazallar va ularning tuflari o‘zgarishi natijasida hosil bo‘lgan metamorfik tog‘ jinslari), plagioklazlarga (andezit va anortit hamda dala shpati, piroksen, granat minerallaridan tashkil topgan), faqat 2,5% yaqini marmarlarga to‘g‘ri kelar ekan. |
