Hazirlayanlar
Download 3.23 Mb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- Sempozyum Tertip Heyeti
- Metin HÜLAGÜ (Sempozyum Tertip Heyeti Başkanı)
- Cengiz UTAŞ (Rektör)
|
Son Olarak Yukarıda izah edilmeye çalışılan endişe ve mülahazalarla onursal baş- kanlığını Erciyes Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Cengiz UTAŞ’ın yaptığı bu sempozyumun ortaya konan çalışmalarla Türk-Ermeni ilişkilerine yeni bir boyut kazandırması ve iki toplum arasında tesis edilecek olan karşılıklı dostane münasebetlere köprü teşkil etmesi ana hedefi miz olmuştur. Taşı- dığı sıfat ve mahiyet dolayısıyla konunun ileriki dönemlerde daha sofi stik
xiv HOŞGÖRÜ TOPLUMUNDA ERMENİLER zeminlerde tekrar işlenmesi suretiyle aynı türden sempozyumların ikincisi ve üçüncüsünün gerçekleştirilmesi arzumuzdur. Türkçe versiyonu dört cilt halinde kitaplaştırılan ve değişik açılardan Türk-Ermeni birlikteliğinin ele alınıp incelendiği bu tebliğlerde yer alan yaklaşım ve bilgilerden doğan sorumluluğun tabiî olarak tebliğ sahiplerine ait olduğunu hatırlatırken, sempozyum tebliğlerinin Türk-Ermeni ilişkileri tarihine ve bugün gündemde yer alan meselelerin çözümüne katkıda bu- lunması ümit olunur. Kitabın basımı işini üstlenen Erciyes Üniversitesi idaresine burada te- şekkür etmek, yerine getirilmesi, ihmal edilmemesi gereken bir borç ola- caktır. Saygılarımızla. Sempozyum Tertip Heyeti Kayseri 2006 Sempozyum Tertip Heyeti Prof. Dr. M. Metin HÜLAGÜ (Başkan) Yrd. Doç. Dr. Gülbadi ALAN Yrd. Doç. Dr. Şakır BATMAZ Yrd. Doç. Dr. Süleyman DEMİRCİ EUSAS-I Aç ıl ış Tör eni (Sayg ı Duru şu ve İstiklâl Mar şı EUSAS-I Tertip Heyeti Başkanı Prof. Dr. M. Metin Hülagü’nün protokol konuşması Rektör Prof. Dr. Cengiz UTAŞ’ın protokol konuşması Türkiye Ermenileri Patriği Mesrob II’nin protokol konuşması EUSAS-I Açılış Toplantısı EUSAS-I Açılış Toplantısı (soldan sağa) Türk Tarih Kurumu Başkanı Prof. Dr. Yusuf HALAÇOĞLU, Türkiye Ermenileri Patriği Mesrob II, E.Ü. Rektörü Prof. Dr. Cengiz UTAŞ, EUSAS-I Aç ıl ış Kokteyli EUSAS-I Aç ıl ış Kokteyli Türkiye Ermenileri Patri ği Mesr ob II, E.Ü. Rektörü Pr of. Dr . Cengiz UT A Ş EUSAS-I Basın Toplantısı EUSAS-I Tertip Heyeti Rektör Bey’le birlikte. (Soldan sağa: Yrd.Doç.Dr. Gülbadi Alan, Yrd. Doç.Dr. Süleyman Demirci, Rektör Prof. Cengiz Utaş, Yrd. Doç. Dr. Şakir Batmaz, Prof. Dr. Metin Hülagü) EUSAS-I Protokol Açılış Konuşmaları EUSAS-I Oturumlarından bir görüntü EUSAS-I Oturumlarından bir görüntü EUSAS-I Oturumlarından bir görüntü EUSAS-I Oturumlarından bir görüntü EUSAS-I Sosyal etkinlikler programından bir görüntü EUSAS-I De ğerlendirme ve kapan ış toplant ıs ından bir görüntü EUSAS-I Etkinlikleri çerçevesinde Yrd. Doç. Dr. Gonca Büyükmıhçı tarafından hazırlanan “Birlikte Çeşitlilik Yaratan Kültürler” sergisinin açılışı EUSAS-I “Birlikte Çeşitlilik Yaratan Kültürler” sergisinden bir görüntü EUSAS-I “Birlikte Çeşitlilik Yaratan Kültürler” sergisinden bir görüntü EUSAS-I kat ıl ımc ılar ın ın toplu bir görünümü xxxiii İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER Sunuş ............................................................................................................................................................................................v Açılış ve Protokol Konuşmaları ........................................................................................................................................xxxvii Açılış Oturumu .........................................................................................................................................................................xlix Değerlendirme ...........................................................................................................................................................................lxv Dr. Abdülhamit KIRMIZI Osmanlıcılık ile Milliyetçilik Arasında Hamidiye Bürokrasisinin Ermeni Memurları .................................................69 Prof. Dr. Abdulkadir YUVALI Osmanlı Toplumunda Birlikte Yaşama Sanatı’nın Tarihî Temelleri ...............................................................................81 Abdullah AYATA Anılarda Son Ermeni ................................................................................................................................................................89 Abdullah POŞ XIX. Yüzyılın Sonlarında Tarsus’ta Türk-Ermeni İlişkileri ............................................................................................101 Doç. Dr. Abdullah SAYDAM XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Trabzon’da Ermeni Nüfus ve Cemaatler Arası İlişkiler ..................................................115 Dr. Abdurrahman SAĞIRLI Ermenileri Katolikleştirme Çalışmaları ve Sonuçları Hakkında 1778 Yılında Hazırlanan Bir Rapor....................145 Prof. Dr. Aftab Kamal PASHA Ottoman - Tipu Sultan Relations: A Critical Study of The Role of Armenian Merchants in Mysore -South India ....................................................................................................................161 Doç. Dr. Ahmet EYİCİL Maraş’ta Türk - Ermeni İlişkileri .........................................................................................................................................177 Doç. Dr. Ahmet KANKAL Ermeni Edebiyatında Türk ve Ermeni Toplumları Arasındaki Komşuluk İlişkilerine Bakış ...................................221 Öğr. Gör. Dr. Ahmet OĞUZ Osmanlı İmparatorluğu’nda İlk Demokrasi Denemesi ve Ermeni Mebuslar ................................................................237 Yrd. Doç. Dr. Ahmet ÖĞRETEN Osmanlı Toplumunda Birlikte Yaşama Sanatına Bir Örnek: Ereğli Kömür Havzası.................................................259 xxxiv HOŞGÖRÜ TOPLUMUNDA ERMENİLER Prof. Dr. Ahmet UĞUR O Güzel Günlere Ait Birkaç Hatıra .......................................................................................................................................281 Doç. Dr. Ali AÇIKEL Tokat’ta Hukuk Alanında Türk - Ermeni İlişkileri (1770-1810) .....................................................................................291 Yrd. Doç. Dr. Ali BUDAK Ermeniler’in XIX. Yüzyılda Yeni Bir Sosyal Hayat ve Edebiyatın Oluşum Sürecine Katkıları.................................323 Yrd. Doç. Dr. Ali Efdal ÖZKUL XVIII. Yüzyıl Kıbrıs Ermenilerinin Sosyo Ekonomik Durumları ....................................................................................351 Dr. Ali İhsan KARATAŞ Şer’iye Sicillerine Göre Tanzimat’a Kadar Bursa’nın Sosyo Ekonomik Hayatında Ermeniler ................................367 Yrd. Doç. Dr. Ali KAFKASYALI Türk Âşıklık Geleneğinin Ermeni Kültürüne Etkisi ve Yaşayan Ermeni Âşıklardan Yusuf Ohannes (Yusufî) .....................................................................................................383 Ali ÖZUYAR Sanat ve Musikî Alanında Türk - Ermeni İlişkileri ...........................................................................................................403 Yrd. Doç. Ayten SEZER Türk Dostu Diaspora Ermenileri ..........................................................................................................................................419 Öğt. Gör. Dr. Bayram DURBİLMEZ Kayserili Aşuğlarda Âşık Tarzı Kültür Gelenekleri ..........................................................................................................435 Yrd. Doç. Dr. Bilgehan PAMUK XVII. Yüzyılda Erzurum Şehri’nde Uyumlu Bir Yaşam: Türk - Ermeni Birlikteliği ....................................................459 Doç. Dr. Birol AKGÜN / Arş. Gör. Metin ÇELİK / Zeynep BOYACIOĞLU Ermeni Sorunu’nun Türk ve Ermeni Kamuoyunda Algılanışı ........................................................................................483 Yrd. Doç. Dr. Cafer ULU Türk - Ermeni Sosyo Kültürel Etkileşimi: Dil ve Edebiyat Örneği ..................................................................................505 Okut. Cengiz KARTIN Türk - Ermeni İlişkilerindeki Hoşgörü İklimi Çerçevesinde İhtida Hareketleri ...........................................................521
xxxv İÇİNDEKİLER Doç. Dr. Cihat GÖKTEPE Osmanlı Dönemi ve Sonrasında Kıbrıs’ta Türk - Ermeni Münasebetleri ......................................................................535 Yrd. Doç. Dr. Davut KILIÇ Dinî İlişkiler Bakımından İstanbul Ermeni Patrikhanesi ...............................................................................................559 xxxvii AÇILIŞ ve PROTOKOL KONUŞMALARI AÇILIŞ VE PROTOKOL KONUŞMALARI
Sayın Rektörüm, Sayın Patrik, Değerli Komutanlar, Değerli Öğretim Üyeleri, Kıymetli misafi rler, Değerli Basın Mensupları, Erciyes Üniversitesi I. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Sempozyumu’na hoş geldiniz diyor, hepinizi saygı ile selamlıyorum. Erciyes Üniversitesi I. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Sempozyumu’ nun bu yılki konferansın konusu “Osmanlı Toplumunda Birlikte Yaşama Sanatı: Türk-Ermeni İlişkileri Örneği” olarak belirlenmiştir. Akademisyenler arasında bilgi alışverişini, işbirliği ve dayanışmayı artırmayı hedefl eyen bu sempozyumda: Edebî, hukukî, idarî, ticarî, sanat, xxxviii HOŞGÖRÜ TOPLUMUNDA ERMENİLER musiki, sağlık ve eğitim alanları, daha kısa bir ifade ile Türk–Ermeni iliş- kilerinin sosyo-kültürel yönü üzerinde durulacaktır. Takdir edilir ki, Türk-Ermeni ilişkileri uzun bir geçmişe ve pek tabiî olarak, sosyal, kültürel, siyasî ve iktisadî, zengin bir birikim ve etkileşime sahip olmuştur. Geçmişte, birlikte yaşama sanatının en usta uygulayıcılarından birisi olan Osmanlı Devleti idaresinde, Türk ve Ermeni toplumlarının, yöneten ve yönetilen, iki farklı taraf olmak gibi görülmek ve değerlendirilmekten ziyade, birinin, ağırlıklı olarak sanat, ticaret ve sadakatiyle, diğerinin ise askerî kabiliyet, idarî kudret, insaf ve adaletiyle birbirini tamamladıkların- dan söz etmek daha doğru olsa gerektir. Ancak Osmanlı Devleti’nin 1683’teki II. Viyana kuşatması sonrasında, önce duraklamaya başlaması ve arkasından gerileme ve dağılma dönemle- rini yaşamsı, her alanda olduğu gibi Türk-Ermeni ilişkilerinde de yeni bir dönemin başlangıcını oluşturmuştur. Nihayet 1877–1878 Türk-Rus Sava- şı, diğer adıyla 93 Harbi, Türk ve Ermeni toplumları için bir yol ayrımı, bir dizi anlaşmazlıkların dönüm noktası haline gelmiştir. Bu nedenledir ki Türk-Ermeni ilişkileri son dönem Osmanlı idaresi için olduğu kadar, bu idarenin tabiî varisi olan bugünkü modern Türkiye Cumhuriyeti’nin de ön- celikli konuları arasında yer almıştır. Söz konusu Türk-Ermeni anlaşmaz- lığı, bu ve sair özelliklerinden dolayı gerek ulusal, gerekse uluslar arası birçok toplantının ana teması haline gelmiştir. Öyle gözükmektedir ki, bu özelliğini, istismara mahkûm edilmiş siyasî yapısıyla, uzunca bir dönem daha muhafaza edecektir. Türk ve Ermeni toplumlarının, biraz da kendi iradeleri dışında gerçekleştiği söylenebilecek olan bu son dönemi, daha ziyade askerî ve siyasî yönleri itibariyle ele alınmıştır. Türk ve Ermeni toplumları arasındaki ilişki, hiçbir zaman için sistemli bir şekilde “Birlikte Yaşama Sanatı” çerçevesi içerisinde ele alınmamıştır. Zengin bir kültürel miras ve birlikte yaşama tecrübesine sahip olan Osmanlı Devleti’nin, Os- manlı toplumunun bu yönü, bu hususiyeti, hep göz ardı edile gelmiştir. II. Viyana kuşatmasının mağlubiyetle sonuçlanmasıyla başlayan ve günümüzde de mevcudiyetini koruyan dış politikadaki geleneksel savun- macı yaklaşım, ortaya çıktığı ilk günden bugüne, Ermeni meselesinde de aynı tutum, aynı çizgi ve karakterle devam ettirile gelmiştir. Belirleyen, suçlayan ve infaz edenler hep başkaları; belirlenen, suçlanan ve mahkûm edilenler ise Türk ve Ermeni milletleri olmuştur. xxxix AÇILIŞ ve PROTOKOL KONUŞMALARI Bu sempozyumun, bu anlamda, şimdiye kadar düzenlenmiş olan ulu- sal ve uluslar arası sempozyumlardan farklı olma gibi bir hedefi vardır. Bu hedef aynı zamanda, mevcut yapısı ve muhtevası itibariyle, kendi alanında da bir ilki oluşturmaktadır. Bugüne değin Türk ve Ermeni toplumlarına ulusal ve uluslar arası seviyedeki etkinliklerle sunulan, ancak iki taraf arasındaki ihtilaf ve hu- sumeti artırmaktan ve fasit bir daire içerisinde dolaşıp durmaktan başka bir netice sağlamayan yaklaşımlar yerine, “Osmanlı Toplumunda Birlikte Yaşama Sanatı: Türk-Ermeni İlişkileri Örneği” başlığı ile her iki toplumun asırlar boyunca dostane bir yaklaşımla, bir arada nasıl yaşadıklarını, na- sıl samimi bir dayanışma sağladıklarını ortaya koymak, unutulmaya yahut unutturulmaya yüz tutmuş olan ortak kültürün, bizatihi mirasçıları olduk- ları, kendilerine hatırlatılmak istenmiştir. Bu anlamda, sempozyum tertip heyeti olarak, bu sahada bilimsel biri- kim sahibi akademisyenlerin, hiçbir surette dinî inançlarına ve hangi kim- liği taşıdıklarına bakmaksızın bir araya gelmelerini sağlamak; çok kültür- lü Osmanlı toplumundaki birlikte yaşama sanatına dair bulgularını bilim dünyasının hizmetine sunmak; ayrıca Türk-Ermeni toplumları arasındaki iyi ilişkilerin gelişmesine ve bu bağlamda kültürler arası hoşgörünün sek- teye uğramadan devam etmesine ve dolayısıyla da dünya barışına katkıda bulunmak temel hedefi miz olmuştur. Takdim edilen sempozyum programından da anlaşılacağı üzere, ma- hiyet ve hedefi itibariyle kendi alanında belki de ilk ve tek denilebilecek olan bu sempozyuma gösterilen büyük teveccüh, bizleri memnun etmenin ötesinde, böyle bir birlikteliğin gerekliliğini de ortaya koyması bakımın- dan önemli olsa gerektir. Bu sempozyumda zengin bir sunum, geniş bir bilgi paylaşımı ve yeni yaklaşımların ortaya konulacağı ümidindeyiz. Türk ve Ermeni toplumlarının tarihsel birlikteliği, sanat, edebiyat, hu- kuk, ticaret, ekonomi, sağlık, eğitim, inanç, idarî ve bürokratik yapı gibi sosyo-kültürel hayatın değişik yönleri, yurt içinden ve dışından, sempoz- yuma iştirak etmiş olan 125 seçkin bilim adamı tarafından ele alınarak değerlendirmeye çalışılacaktır. Tarafsız bir zeminde akademik bir yaklaşımla ikili ilişkilerin en ge- niş boyutu ile inceleneceği bu sempozyumda, Osmanlı Devleti’nin idarî anlayışı irdelendiği kadar, toplumsal yapısı da belirlenmeye çalışılmış ola- caktır. Tertip heyeti olarak bu etkinliğin Türk-Ermeni ilişkileri için yeni
xl HOŞGÖRÜ TOPLUMUNDA ERMENİLER bir başlangıç ve Erivan – Ankara arasında bir barış köprüsü oluşturmasını ümit ederiz. Sözlerimi tamamlarken şunu da hususiyle belirtmeliyim ki; böyle bir sempozyumun gerçekleşmesinde Erciyes Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Cengiz UTAŞ’ın katkılarını, destek ve teşviklerini, huzurlarınızda zikret- mek bir kadirşinaslık olacaktır. Konuya göstermiş oldukları yakın alaka ve sunmuş oldukları imkânlardan dolayı, tertip heyeti adına, kendilerine şükranlarımı arz etmek isterim. Sempozyumun gerçekleşmesi noktasında hep yanımızda olan ve her türlü desteği sunan, Fen-Edebiyat Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Ş. Coşkun Önem’e içtenlikle teşekkür ederiz. Hiç şüphesiz ki bu sempozyumun düzenlenebilmesinde Onur ve Bilim Kurulu üyelerinin önemli bir payı vardır. Katkılarından dolayı kendilerine huzurlarınızda teşekkürü bir borç biliriz. Yoğun programlarına rağmen davetimizi kabul etme nezaketini göste- rerek açılış törenine iştirak etmiş bulunan Türkiye Ermenileri Patriği Mes- rob Mutafyan’a hiç şüphesiz ki şükran borçluyuz. Ayrıca, Dışişleri Bakanlığı’na ilaveten, Kayseri Valiliği’ne, böyle bir sempozyumun gerçekleşmesi için göstermiş oldukları samimiyet ve sergile- miş oldukları engin cömertlikten dolayı Kayseri Büyükşehir Belediyesi’ne, Nevşehir Belediyesi’ne, Kayseri Vakıfl ar Bölge Müdürlüğü’ne, Eraslan Holding ve Öz-Kar Şirketler Gurubu’na teşekkür ederiz. Yine sempozyuma yapmış bulundukları son derece değerli katkıların- dan ötürü Kültürlerarası Diyalog Platformu Genel Sekreteri Cemal Uşşak Beyefendiye memnuniyetle şükranlarımızı arz ederiz. Son olarak, fi kri oluşumundan sahneye konuluşuna kadar, bütün gay- ret ve feragatleriyle, sempozyumun yükünü, samimiyetle omuzlayan, dü- zenleme kuru üyeleri Yrd. Doç. Dr. Gülbadi Alan, Şakir Batmaz ve Süley- man Demirci’ye, Tarih Bölümü Araştırma Görevlilerine ve ayrıca öğrenci arkadaşlarımıza şükranlarımı arz ediyorum. Saygılarımla.
xli AÇILIŞ ve PROTOKOL KONUŞMALARI Cengiz UTAŞ (Rektör) Sayın Vali, Sayın Patrik, Değerli Katılımcılar ve Sevgili Misafi rler… Erciyes Üniversitesi I. Ulusal Sosyal Araştırmalar Sempozyumu’na hoş geldiniz. Katılımlarınızla sempozyumumuzu onurlandırmanızdan dolayı hepi- nize teşekkür ederim “Birlikte Yaşam Sanatı” konulu bu sempozyuma esas teşkil eden, Osmanlı Devleti’nin en önemli özelliklerinden birisi hiç şüp- hesiz ki, üç semavi dine mensup, farklı dilleri konuşan ve farklı kültürel kökenleri olan milletleri altı asır gibi uzun bir süre idaresi altında yönete- bilmiş olmasıdır. Osmanlı hükümdarları çağdaşı ülkelerde görülmedik şe- kilde Müslim ve gayrimüslim tebaasına inanç ve ibadet özgürlüğü tanımış- lardır. Bu idari anlayışın bir sonucu olarak sınırları içerisindeki Hıristiyan ve Musevi vatandaşlarına kendi inançlarının gereğine göre yaşayabilme imkânını sunmuşlardır. Erciyes Üniversitesi olarak, son dönemlerde, gerek Türkiye’de, ge- rekse dünya kamuoyunda sık sık gündeme taşınan ve tartışma konusu edi- len, bizim için de son derece önemli olduğuna inandığımız Türk-Ermeni ilişkileri konusunda, uluslar arası düzeyde bir sempozyum düzenlenmiş olmasından son derece mutluluk duyduğumu ifade etmek isterim. Türk-Ermeni ilişkilerin tarihi süreç içerisinde değerlendirmek gerek- tiği kanaatindeyiz. Fertler arasında anlaşmazlık ve itilafl arın yer alması ne kadar tabii ise milletler ve devletler arasında da aynı durumun vuku bulma-
xlii HOŞGÖRÜ TOPLUMUNDA ERMENİLER sı gayet tabi karşılanmalıdır. Böyle bir durumda ise diploması, müzakere ve karşılıklı saygı problemin kalıcı ve tatmin edici bir şekilde çözümü için her halde belirleyici unsur olacaktır. Karşılıklı saygı, hoşgörü ve müza- kere unsurlarını en iyi şekilde uygulaması gerekenlerin, hiç şüphesiz ki, Türk ve Ermeni milletleri olmalıdır. İfade edilmeye çalışılan sürecin daha fazla gecikmeden başlaması, gelişmesi ve iki toplum arasındaki ihtilafın son bulmasına katkıda bulunmak amacıyla, siz değerli akademisyenlerin katılımı ile bu sempozyumu gerçekleştirmiş bulunmaktayız. Yurt içinden ve yurt toplumunda birlikte yaşama sanatının hukuki, idari, ticari, dini di- ğer bir ifade ile sosyal ve kültürel boyutu en geniş şekliyle ele alınacaktır. Türk-Ermeni ilişkilerinin geleceğine olumlu katkıda bulunmasının ümit et- tiğimiz bu birlikteliğin gerçekleşmesindeki katkılarınızdan ötürü hepinize teşekkür ederim. Ayrıca Türkiye Ermenileri patriği Sayın Mutafyan’a sem- pozyuma teşrifl erinden dolayı teşekkür ederim. Bu katılımlarının, Türk ve Ermeni toplumlarının aralarındaki mevcut ihtilafl ar konusunda uzlaşmaya varılmasında olumlu bir katkı sağlayacağını ümit etmekteyim. İki toplum arasındaki mevcut ihtilafl arın sona erdirilmesi adına atıl- mış olan bu olumlu adımın, birlikte yaşama sanatı etkinliğinin bir sonraki örneğinin, Türk ve Ermeni akademisyenleri ortaklığı ile Erivan’da gerçek- leştirilmesini ümit ediyorum. Sözlerimi tamamlarken bu etkinliğin gerçekleştirilmesindeki fe- dakârlıklarından dolayı Fen-Edebiyat Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Coşkun Önem’e Sempozyum Tertip Heyeti Başkanı Prof. Dr. Metin Hülagü ve yü- rütme kurulunda görev alan tarih bölümü öğretim üyeleri Yrd. Doç. Dr. Süleyman Demirci, Yrd. Doç. Dr. Gülbadi Alan ve Yrd. Doç. Dr. Şakir Batmaz’a teşekkür ediyorum. Sözlerimi burada bitirirken bu vesile ile hepinizi saygıyla selamlıyo- rum.
|
