И. Асқаров, М. Ашуралиева


Тиббиётда ишлатиладиган, таркибида темир сақлов- чи дори воситалари


Download 1.58 Mb.
bet11/22
Sana31.01.2024
Hajmi1.58 Mb.
#1832716
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   22
Bog'liq
Инсон организмида кимёвий элементлар

Тиббиётда ишлатиладиган, таркибида темир сақлов- чи дори воситалари:


Гемофер (Haemofer), Феррамид (Ferramidum), Ферроцерон (Ferroceronum), Феррумлек (Ferrumlek), Ферроплекс (Ferroplex), Конферон,
Генотардиферон.
Темирнинг озиқ моддалардаги миқдори
(100 г - мг ҳисобида)



Озиқ- овқатлар



Темир

Озиқ- овқатлар



Темир



Озиқ- овқатлар



Темир

Озиқ- овқатлар



Темир

Какао кукуни

14,80

Оқ қўзиқорин

5,20

Нўхат

6,80

Буғдой нони

3,90

Мол юраги

5,95

Мол жигари

6,90

Мол гўшти

2,80

Мол буйраги

5,95

Мол мияси



260


Товуқ тухуми

2,50


Қуён гўшти



3,30


Балиқ консер- васи

2,45


Майиз

3,00

Нок

2,30

Ёнғоқ

2,30

Олма

2,20

1-навли буғдой уни

2,10


Қўй гўшти

2,09


Олий навли ундан тайёр. нон

1,97


Чўчқа гўшти

1,94


Қуритилган нон

1,93

Треска жигари

1,90

Саримсоқ пиёз

1,50

Қизилча

1,40

Курки товуқ гўшти

1,60

Брюссел карами

1,30

Кольраби карами

0,60

Қизил- карам

0,60

Пиёз

0,80

Олмали джем

1,30

Пишлоқ

1,20

Қулуп- най

1,20

Редиска

1,00

Турп

1,00

Тарвуз

1,00

Картош- ка

0,90

Сабзи

0,70

Шафтоли

0,70

Помидор

0,90

Яшил нўхат

0,70

Треска

0,65

Узум

0,60

Булғор қалампири

0,60

Творог

0,46

Ошқовоқ

0,46

Апель- син

0,30

Қуйилтирилган сут

0,21

Муз- қаймоқ

0,15

31
МИС Cu
Одам организмида ўрта ҳисобда 75–150 мг мис мавжуд. Бу элемент жуда кўп органларда аниқланган. У жигар, мия, юрак ва буйракларда кўп миқдорда мавжуд. Энг кўп мис (тахминан 50%) мушаклар ва суяк тўқималарида жамлан- ган. Жигарда жами мис миқдорининг 10% и мавжуд.
Мис асосан ичакларнинг юқори бўлимларида ва қисман ошқозонда сўрилади. Сульфидлар таъсирида миснинг сўрилиш даври анча пасаяди. Сульфидлар мис билан эри- майдиган тузлар ҳосил қилади.
Ичакларда ўзлаштирилгандан сўнг сивороткали альбу- мин билан боғланган мис жигарга тушади ва бу ерда церу- лоплазмин оқсили таркибига қўшилади. Оқсил мисни ҳар хил тўқималар ва органларга етказувчи асосий транспорт шакли ҳисобланади.
Миснинг физиологик роли биологик оксидланиш ва АТФ генерацияси жараёнларини тартибга солишда, колла- ген ва эластиннинг муҳим бириккан оқсилларини синтез қилишда, темир метоболизмида, ҳужайранинг кислород- нинг фаол шакллари, заҳарли таъсиридан ҳимоя қилишда иштирок этиши билан белгиланади.
Мисга бўлган бир суткалик эҳтиёж кичик ёшдаги бо- лалар учун тананинг бир килограмм оғирлигига тахминан 80 мкг ни, катта ёшдаги болалар учун 40 мкг ни ва катта- лар учун 30 мкг ни, суткасига 2–3 мг ни ташкил этади. Бу микроэлементнинг етишмаслигидан сочнинг эрта оқариши юзага келади.
Одам организмида миснинг ортиқча бўлиши Вильсон касаллигини келтириб чиқаради.
Мис жигарда, денгиз маҳсулотларида, донларда ва дук- каклиларда, гречка ва сули ёрмасида, ёнғоқларда кўп бўлади. Сут ва сут маҳсулотларида мис жуда оз миқдорда учрайди. Сутли рационни узоқ вақт истеъмол қилиш организмда мис танқислигига сабаб бўлиши мумкин. Қон плазмаси ва эрит- роцитларида мис концентрацияси организм мазкур модда билан таъминланганлигининг кўрсаткичи бўлиб хизмат қилиши мумкин.
32
Бу кўрсаткич нормада ўрта ҳисобда 17,9 мМ – л
(114 мкг %ини ташкил этади).

Тиббиётда ишлатиладиган, таркибида мис сақловчи дори воситалари:


Мис сульфат (Cupri sulfas) ва бошқалар.


Миснинг озиқ моддалардаги миқдори
(100 г - мг ҳисобида)



Озиқ- овқатлар



Мис

Озиқ- овқатлар



Мис

Озиқ- овқатлар



Мис

Озиқ- овқатлар



Мис

Треска жигари

12,50

Какао кукуни

4,55

Мол жигари

3,80

Кальмар

1,50

Бодом

1,13

Нўхат

0,75

Макарон

0,70

Гречка уни

0,64

Грек ёнғоғи

0,53

Сули ёрмаси

0,50

Томат пастаси

0,46

Мол юраги

0,45

Мол буйраги

0,45

Геркулес

0,45

Арпа уни

0,37

Сут

0,37

Узум

0,36

Арпа уни нони

0,32

Ачитқи

0,32

Перловка

0,28

Гуруч ёрмаси

0,25

Қўй гўшти

0,24

Буғдой нони

0,23

Қора нон

0,22

Ёғли консервалар

0,21

Конина

0, 21

Мия

0,20

Колбаса

0,18

Сосиска

0,18

Қовурилган колбаса

0,18

Редиска

0,15

Қовун

0,05

Ошқовоқ

0,18

Шолғом

0,15

Бақлажон

0,14

Сливка

0,02

Картошка

0,14

Олча

0,14

Яшил нўхат

0,13

Ўсимлик ёғи

0,01

Булка нон

0,14

Буғдой нони

0,13

Саримсоқ- пиёз

0,13

Шафтоли

0,14

Қулупнай

0,13

Сут уни

0,12

Нок

0,12

Треска балиғи

0,15

Помидор

0,12

Ставрида

0,11

Олма

0,11

Оқ бош карам

0,08

Тегирмон уни

0,11


Ширин булғор қалампири

0,10


Бодринг


0,10


Апель- син

0,07


Помидор соки

0,10

Чўчқа ёғи

0,10

Сухари

0,09

Олма соки

0,06

Бош пиёз

0,09

Манний ёрмаси

0,07

Сабзи

0,08

Тарвуз

0,05

33


Товуқ тухуми

0,08

Қуруқ қаймоқ уни

0,06

Шафтоли

0,05

Олма пюреси

0,11

Узум

0,08

Пишлоқ

0,05

Муз- қаймоқ

0,02

Кефир

0,01

Бринза


0,07


Қуюл- тирилган сут

0,03


Қатиқ


0,01


Кўкпиёз


0,09


Узум соки

0,04

Сметана

0,02

Творог

0,07

1 с. буғ- дой уни

0,08

РУХ Zn
Балоғат ёшидан ўтган одам организмида 1,4–2,3 г рух мавжуд. Рух даражаси сперма, простата бези, эритроцитлар, жигар, мия ва терида айниқса юқоридир. Суяк ва сочларда ҳам рух анча миқдорда мавжуд.
Рух ичакнинг юқори бўлимларида ошқозон ости бези- дан ажраладиган шира таркибига кирувчи транспорт оқсили иштирокида сўрилади. Қонда рух оқсиллар билан боғланган кўринишда бўлади.
Микроэлементнинг 30–40% ини 2 макроглобулин маҳкам ушлаб қолади. Қолган қисми албуминлар билан комплекс ташкил этилади.
Рух амал қилишининг молекуляр механизмлари у жуда кўп ферментлар таркиби ва фаолиятида иштирок этиши би- лан боғлиқ. Бундай ферментлар сони 200 га яқин.
Рухнинг биологик роли унинг нормал ўсиш, ривожланиш ва жинсий етилган насл қолдириш функциясини қувватлаш ва иммун системаси лозим даражада фаолият кўрсатишини таъминлаш, қон ишлаб чиқариш жараёнларини нормаллаш- тириш ва ҳоказолар зарурлиги билан белгиланади.
Эркаклар жинсий безларининг функциясини қувватлашда рух иштирок этади (у эркаклар жинсий гормони дигидрок- ситестостероннинг таркибий қисми ҳисобланади). Шунинг учун у ҳам эркаклар ва аёлларнинг сексуал функциясини амалга оширишга бевосита дахлдор бўлган тестикуллар ва ёнғоқсимон без тўқималарида кўп миқдорда мавжуд бўлади. Рух В6 витамини билан бирга тўйинмаган ёғ кислота- ларини таркиб топтиришда иштирок этувчи минерал анти-
34
оксидант липотроп омиллар қаторига киради. Глюкокор- тикоидлар рецептори таркибида рух мавжуд бўлган оқсил ҳисобланади.
Балоғат ёшидан ўтган одам озиқ билан бирга бир сут- када 15 мг, ҳомиладор ва эмизувчи аёллар кўпроқ 20–25 мг миқдорида рух истеъмол қилиши лозим. Организмнинг рух билан таъминланганлиги кўрсаткичлари бўлиб, унинг қон зардоби (нормада 700–1200 мкг-л), сочлар (125–225 мкг-г) даги концентрацияси сийдик билан экскрецияси даражаси (суткасига 0,1–0,7 мг) хизмат қилиши мумкин.
Таъм ва ҳид билиш қобилиятининг бузилиши рух танқислигининг илк аломатларидан бири ҳисобланади. Организмда рух етишмаслиги натижасида фарзандсиз- лик, ақлий заифлик, суяк ҳужайрасининг шаклланиши иш- дан чиқиши, кўз хиралашуви, сочнинг эрта оқариши каби ҳолатлар кузатилади.
Рухнинг асосий озиқ манбалари гўшт, парранда гўштлари, қатиқ, пишлоқлар, дон маҳсулотлари, дуккакли- лар, ёнғоқлар ва креветкалардир. Сут ва сут маҳсулотларида мазкур микроэлемент жуда оз миқдорда бўлади.

Download 1.58 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   22




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling