Mavzu: kuchli zilzila oqibatida jabrlanganlarga birinchi yordam ko‘rsatish mashg‘ulot maqsadi

Shikastlanganlarni tibbiy evakuatsiya qilishga tayyorlash va nazorat 
qilish. Saralash jarayonida shikastlanganlar birinchi va ikkinchi navbatda yordamga 
muhtoj bo‘lganlarga hamda birinchi va ikkinchi navbatda olib ketilishi lozim 
bo‘lganlarga, shuningdek, yengil shikastlanganlarga ajratiladi. 
Shikastlanganlarni evakuatsiya qilishga tayyorlashdan maqsadularning 
hayotiga tahdid soluvchi kasalliklarni (qon ketish, asfiksiya, muskullar tortishib 
qolishi va hakozo) bartaraf etish va oldini olish hamda ularni keyingi evakuatsiyaga 
bosqichlariga tayyorlash.
Tibbiy yordamning boshqa bir turi shifokorgacha bo‘lgan yoki birinchi tibbiy 
yordam turlari ham farqlanadi. Ushbu yordam turlari birinchi yordam turidan tibbiy 
xodimlar(hamshira, feldsher)ning ko‘proq ishtirok etishi bilan farqlanishi mumkin. 
Birinchi tibbiy yordam agar tibbiyot xodimlarining (hamshira, feldsher) 
ishtiroki ko‘proq bo‘lsa, u quyidagilarni o‘z ichiga olishi va ular tomonidan 
ko‘rsatiladigan yordam muddati 1 soatgacha uzayishi mumkin: 

---

3 
- asfiksiyani bartaraf etish (og‘iz va burun bo‘shlig‘ini tozalash, kislorod bilan 
nafas oldirish, qo‘lda nafas olish apparati bilan nafas berish);
- antidotlar yuborish yoki ichirish; 
- og‘riq qoldiruvchi vositalarni yuborish (shu jumladan, novokain blokadasi) 
va muskullar tortishiga qarshi dorilarni yuborish; 
-qusishga qarshi hamda tinchlantiruvchi dorilarni yuborish; 
- qo‘yilgan jgutni tekshirish va nazorat qilish; 
-zarur bo‘lgan hollarda simptomatik dori vositalari, yurak-qon tomir va nafas 
olishni yaxshilaydigan dorilar yuborish; 
-standart taxtakachlar yordamida shikastlanuvchining harakatsizligini 
ta’minlash va transport vositalari yoramida tashishga tayyorlash; 
- infeksiyalarning oldini olish uchun yallig‘lanishga qarshi dorilar, 
antibakterial preparatlar berish yoki buyurish; 
- havo harorati past bo‘lganda isitish, issiq ichimlik ichirish (qorin sohasida 
jarohatlar bo‘lmagan hollarda) va h.k.; 
- aseptik bog‘lamlar qo‘yish. 
Zilzila bilan bog‘liq favqulodda vaziyatlarda ko‘rsatiladigan ushbu tadbirlar 
ma’lum tashkiliy tadbirlar asosida olib borilishi lozim. Shuning uchun zilzila bilan 
bog‘liq favqulodda vaziyatlarda jabrlanganlarga tibbiy yordam ko‘rsatish va 
davolashni tashkil etish asoslarini o‘rganish muhim ahamiyatga ega. 
Favquloddavaziyatlarda jabrlanganlarning barchasiga to‘la qonli tibbiy 
yordam ko‘rsatishning imkoni bo‘lmaydi. Shu sababli tibbiy yordamni bosichma-
bosqich tashkil etish lozim bo‘ladi. Tibbiy yordamning bosqichma-bosqich tashkil 
qilinishi - har bir aniq holatda kim tomonidan qanday yordam ko‘rsatish lozimligi 
shikastlanganlarga tibbiy yordam ko‘rsatish samaradorligi oshishiga xizmat qiladi. 
Zilzilada jabrlanganlarga tibbiy yordam ko‘rsatish, shu jumladan, eakuatsiya 
bosqichlarida tibbiy yordam ko‘rsatish quyidagi bosqichlarda amalga oshiriladi: 
1. Tibbiy muassasadan tashqarida – favqulodda vaziyat o‘chog‘ida 
(zonasida), shikastlanganlarni yig‘ish joyida, evakuatsiya jarayonida. Ushbu 
sharoitda birinchi yordam, birinchi tibbiy yordam va shifokorgacha bo‘lgan yordam 
turlari ko‘rsatilishi mumkin. 
2. Kasalxona sharoitida – sutka davomida tibbiy nazorat va davo muolajalari 
olib borish imkoni mavjud bo‘lgan sharoitda. Ushbu sharoitda birinchi shifokor 
yordami, malakali tibbiy yordam, ixtisoslashgan tibbiy yordam, yuqori texnologik 
tibbiy yordam turlari, ko‘rsatilishi mumkin. 
3. Ambulatoriya sharoitida – sutka davomida tibbiy nazorat olib 
borilmaydigan, lekin tibbiy yordam ko‘rsatish mumkin bo‘lgan sharoitda. Ushbu 
sharoitda birinchi shifokor yordami ko‘rsatiladi. 
Shunday qilib, tibbiy yordam ko‘rsatish muammolarini hal qilishning 
tashkiliy qismi o‘ziga xos xususiyatlarga ega. Ya’ni, zilzila bilan bog‘liq favqulodda 
vaziyatlarda jabrlanganlarga tibbiy yordam ko‘rsatish ikki bosqichda 
(kasalxonagacha bo‘lgan va kasalxona bosqichlarida) amalga oshiriladi. 
Ushbu tibbiy yordam ko‘rsatish bosqichlari tibbiy evakuatsiya sharoitigagina 
tushmasligi mumkin. Shuning uchun evakuatsiya bosqichlaridagi tibbiy yordam 

---

4 
alohida o‘rganilishi lozim. Tibbiy evakuatsiya bosqichlarida quyidagi vazifalarni 
bajaruvchi qo‘shimcha tuzilmalar tuziladi: 
tibbiy evakuatsiyaning ma’lum bosqichida bo‘lgan jabrlanuvchilarni qabul 
qilish, hisobga olish va tibbiy saralash; 
- agar zarur bo‘lsa, jabrlanuvchilarni qisman, ba’zi hollarda to‘liq sanitar 
ishlovdan o‘tkazish (zararsizlantirish va dezinfeksiya qilish); 
- shshikastlanganlarga tibbiy yordam ko‘rsatish (davolash); 
- diagnostik tekshirishlar o‘tkazish; 
- boshqa joyga evakuatsiya qilinishi lozim bo‘lgan jabrlanuvchilarni 
joylashtirish; 
- yuqumli kasallikka chalingan bemorlarni va boshqalar uchun xavfli bo‘lgan, 
jiddiy ruhiy kasallikka chalinganlarni ajratish (alohidalash); 
1-rasm