Milliy arxeologiya markazi raxmon ibragimov arxeologiya
Download 2.82 Kb. Pdf ko'rish
|
Arxeologiya
- Bu sahifa navigatsiya:
- G‘arbiy So‘g‘d.
|
Naxshab vohasi. Qashqadaryoning o‘rta oqimida ilk temir
davriga oid Yerqo‘rg‘on yodgorligi joylashgan. Yodgorlik bir nechta katta-kichik tepaliklardan iborat bo‘lib, ularning atrofida ikki qator mudofaa devori xarobalari saqlanib qolgan. O‘tgan asrning oxirida Yerqo‘rg‘on manzilgohining antik davri kulolchilik mahallasida olib borilgan 13-qazilmaning quyi qatlamidan qalinligi 5 m paxsa va xom g‘ishtdan ko‘tarilgan dastlabki mudofaa devorining qoldiqlari aniqlangan. R.H.Suleymanovning fikricha qadimgi devorning soz tuproqdan ellin davr kulollari mil. avv. II asrdan boshlab besh asr mobaynida mahsulot ishlab chiqarishda tayyor xom ashyo sifatida foydalanib, devorni tekislab yuborgan. Dastlabki devorning pastki qismi antik davri kulollar mahallasining tagida qisman saqlanib qolgan. Ahamoniylar davrida Yerqo‘rg‘onning atrofi yangi mudofaa devori bilan o‘rab olinib, shaharning maydoni 40 ga etgan. Devorda burjlar qurilib, shaharning mudofaa qudrati kuchaytiriladi. 144 G‘arbiy So‘g‘d. Zarafshonning quyi oqimi hududida joylashgan Buxoro vohasining mil. avv. I ming yillikning birinchi yarmida sodir bo‘lgan etno-madaniy jarayonlar So‘g‘dining boshqa joylaridan farq qiladi. Buxoro vohasining o‘zlashtiri biroz kechroq sodir bo‘lgan. Buxoro vohasi yerlari arxaik davrda Qadimgi Xorazm aholisining vohaga kelib joylashishi natijasida o‘zlashtirilgan. Qadimgi Xorazm hududida yashagan aholi Amudaryoning o‘rta oqimi hududiga siljib, o‘troq dehqonchilik manzilgohlariga asos solgan. Vohaning shimoli-g‘arbiy qismi Boshtepa, Konimex-Sarmishsoy hududlaridan mil. avv. VI–V asrlarga oid o‘troq dehqonchilik manzilgohlari o‘rganilgan. Bu davrdagi manzilgohlarning dastlabki uy-joylar yerto‘la va yarim yerto‘lalardan iborat bo‘lgan. Keyingi bosqichda xom g‘ishtdan barpo etilgan me’morchilik rivojlangan. Konimex tumanidagi Kumrabot manzilgohidan o‘rganilgan imorat paxsadan barpo etilgan katta patriarxal oilaga tegishli ko‘p xonali uyning atrofi aylantirib devor bilan o‘rab olingan. Ushbu yodgorliklardan topilgan sopol buyumlari shakliga ko‘ra arxaik davrining so‘nggi bosqichiga oid. Konimex-Sarimishsoy hududida mil. avv. VI–V asrlarga oid o‘troq dehqonchilik manzilgohlari bilan bir davrda faoliyat yuritgan qabr-qo‘rg‘onlar (Xazora, Qalqonsoy va Shodibek qabristonlar) ham mavjud. Ko‘chmanchi saklar Sirdaryoning quyi oqimidan Qizilqum cho‘lini kesib o‘tib, bu yerlarga kelib qolgan. So‘g‘dning ilk temir davri xo‘jaligini dehonchilik va chorvachilik tashkil etgan. Dastlabki bosqichda chorvachilikning mavqeyi ustun bo‘lgan. Keyinchalik dehqonchilik xo‘jaligi takomillashib, sug‘orma dehqonchilikning ahamiyati o‘sadi. Yodgorliklardan arpa, bug‘doy, javdar doni qoldiqlari aniqlangan. Hunarmandchilikning metalchilik, toshga ishlov berish, kulolchilik, to‘qimachilik va boshqa turlari rivojlangan. Daratepadan temirdan yasalgan uzunligi 18 sm pichoq, Ko‘ktepa va Uzunqir bronzadan yasalgan har xil buyumlar, kamon paykonlari va bronzaga ishlov berish hunarmandchiligi qoldiqlari topilgan. Toshdan yorg‘uchoq, keli va xo‘jalikka oid boshqa anjomlar yasalgan. 145 Ilk temir davrining dastlabki bosqichda sopol buyumlari qo‘lda yasalib, sirtiga naqshlar chizilgan. Keyingi bosqichda kulolchilik charxida yasalgan naqshsiz sopol buyumlar paydo bo‘ladi. Ular katta- kichik kosa, tovoq, xum va xumchalardan iborat. O‘rta Osiyoning ilk temir davri muhim tarixiy-madaniy viloyati hisoblangan So‘g‘dda urbanizatsiya jarayonlari bevosita o‘lkaning ichki ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyot va ma’lum darajada tashqi dunyo ta’siri natijasida rivojlanib boradi. O‘lkada ahamoniylar davrigacha urbanizatsiya jarayoni chuqurlashib, yirik shahar markazlari faoliyat yuritgan. Bu shaharlar o‘lkada ahamoniylar hukmronligining boshlanishiga qadar qadimgi davlatning mavjud bo‘lganligidan darak beradi. Qadimgi yozma manbalarda So‘g‘d podsholigi to‘g‘risida aniq ma’lumotlar uchramaydi. Ayrim tadqiqotchi olimlar So‘g‘d hududi Qadimgi Baqtriya podsholigi tarkibiga kirgan bo‘lishi mumkinligini taxmin qiladilar. Download 2.82 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|