Namangan davlat universiteti ijtimoiy-iqtisodiy fakulteti

T a k ro rla sh u ch u n savollar:
1. "Geterogenlik" tushunchasi nim ani ifodalaydi?
2. Sotsial stratalar qanday m a’noni anglatadi?
3. Jam iyatning ijtimoiy guruh va qatlam larga ajralishiga sabab nima?
4. O ’zbekistonda o ’rta va kichik m ulkdorlar sinfi vujudga kelishining 
o b ’ektiv sabablarini ko ’rsating.
5. Kishilarning etnik birliklari nimalardan iborat?
6. "M illat" so ’zining mazmunini tushuntirib bering.
7. Milliy g ’urur deganda nimani tushunasiz?
8. M am lakatim izdagi milliy-madaniy m arkazlam ing ahamiyati va vazifalari 
haqida so’zlab bering.
9. O ila qanday tarkib topgan? Uning qanday tarixiy shakllari bo ’lgan?
10.O ’zbekistonda oila m asalalariga berilayotgan e ’tibor haqida gapirib 
bering.
103

---

8 -m a v z u . J a m iy a tn in g siy o siy va h u q u q iy tizim i. O ’z b ek isto n d a h u q u q iy  
d e m o k r a tik ja m iy a t q u r ilis h in in g a so siy y o ’n a lish la ri
K ishilarning har qanday jam oasi faoliyati m uvofiqlashtirish va boshqarishga 
ehtiyoj sezadi. Jam iyat hayoti - bu insoniy m unosabatlarining vujudga kelishi, 
rivojlanishi va tugallanishidan iborat b o ’lib, ular alohida kishilar, kishilar 
jam oalarining turli sohalardagi m anfaatlaridan kelib chiqadi. Shuning uchun 
jam iy atd a hatti-harakatlam i boshqarish va m uvofiqlashtirishning um um e’tiro f 
etilgan shakli b o ’lmish ijtimoiy norm alar albatta paydo b o ’ladi.
Inson hatti-harakatlarining ja m iy a t m anfaatlari nuqtai nazaridan qanday 
b o 'lish i m um kinligi va qanaqa b o ’lishi lozim ligi ijtimoiy norm alar tom onidan 
aniqlab beriladi. U lar odam lar ongli faoliyatining natijasi b o ’lib, ham jam oa b o ’lib 
yashashni takom illashtirishga y o ’naltirilgan. N orm alar jam iyat tarixiy taraqqiyoti 
jaray o n id a vujudga keladi va ularni konkret tarixiy 
m uayyanlikdan ajratib 
b o ’lm aydi. U lar m avjud jam iyatdagi m adaniyat tipiga va uning tashkiliy 
xarakteriga m os bo ’ladi. Planetam izda turli-tum an huquqiy va siyosiy tizim lar 
am al qilishi hodisasini xuddi ana shu narsa bilan izohlash mum kin. M .V eber 
aytganidek, aynan 
madaniyat
dunyoga m a’no b ag ’ishlaydi, kishilar o ’rtasidagi 
m unosabatlar haqida hukm chiqarishga asos yaratadi (bu haqda siyosiy m adaniyat 
haqidagi fikrlarga qarang).
Y urish-turish, hatti-harakat norm alari davlatchilik paydo b o ’lishidan ancha 
ilgari vujudga kelgan b o ’lib, uning aniq vaqtini aytish mushkul. Aslini olganda bu 
"Shaxs v a jam iyat" predm etining vazifasiga kirm aydi. Biz uchun jam iyatda 
hukm ronlikka oid m unosabatlar qanday qilib vujudga kelganligini, kishilarning 
o ’zaro 
aloqadorliklari, 
ijtim oiy 
m unosabat 
jarayonlarining 
qanday 
boshqarilishidagi muhim m exanizm larni k o ’rib chiqish aham iyatliroqdir. K eng 
m a ’noda ijtim oiy norm alar vositasida boshqarish har bir xalqning o ’z taqdirini 
o ’zi belgilashdek asosiy huquqi bilan b o g ’liq. U nga muvofiq davlat boshqaruv va 
hokim iyat organlari konstitutsion vositalar yordam ida o'zlarining fuqarolar va 
ularning birlashm alari bilan o ’zaro m unosabatlari tartibini, shuningdek, 
suveren 
davlatning xalqaro m unosabatlarda qatnashuvi tartibini belgilab oladilar. Ijtim oiy 
boshqaruv ja m iy a t va davlatdagi ichki tartibni ta ’m inlash vositasi b o ’lib, 
xalqlarning bir-birini yaxshi tushunib olishlariga yordam beradi. Jam iyatdagi 
m unosabatlam i boshqarish jarayoni davlatga xos va nodavlat aspektlarni, m illiy 
ham da xalqaro huquqiy va siyosiy vositalarni o ’z ichiga oladi.
•