Namangan davlat universiteti ijtimoiy-iqtisodiy fakulteti
Download 5.04 Mb. Pdf ko'rish
|
Qozoqov S, shaxs va jamiyat. pdf (1)
- Bu sahifa navigatsiya:
- Parlament respublikasida
- Prezident respublikasida
Cheklangan monarxiyada
esa (m asalan, Shvetsiya, Buyuk 108 Hritaniyada) monarx hokimiyati konstitutsiya, parlam ent, hukumat va mustaqil sudyalar tom onidan jiddiy chegaralangan bo ’ladi. Respublikalarda esa davlat hokim iyati m a ’lum m uddatga saylangan va saylovchilar oldida m as’uliyati bo ’lgan saylangan organlarga tegishli bo’ladi. Tarixdan sizga m a’lumki, boshqarishning respublika shakli qadimgi quldorlik davlatlarida vujudga kelgan va o ’zining yorqin ifodasini Afina respublikasida topgan edi. O ’rta asr feodalizm ida respublikacha boshqaruv shakli nihoyatda kam b o ’lgan, ular ba’zan o ’zini-o’zi boshqarish huquqiga ega b o ’lgan "erkin" shaharlarda (m asalan, Venetsiya, Genuya, Lyubek, N ovgorod kabilarda) amal qilganlar, xolos. Hozirgi paytda respublikalar parlam entli va prezidentlik respublikasiga ajratiladi. U lar oliy hokim iyat organining qaysi biri - parlamentmi yoki prezident - hukumatni tuzishi va uning ishiga rahbarlik qilishi ham da hukum at kim ning oldida javob berishiga k o ’ra farqlanadi. Parlament respublikasida (m asalan, GFR) parlam ent nafaqat qonunchilik hokim iyatini am alga oshiradi, balki hukumatga ishonchsizlik bildirib, uning iste’foga chiqishini talab qilishga ham haqli. Hukumat o ’z faoliyati uchun parlam ent oldida jav o b beradi. Prezident faqat davlat boshlig’i hisoblanadi, ammo u hukum at boshlig’i emas. Siyosiy jihatdan bu narsa parlament saylovlarida g ’olib b o ’lgan partiya (yoki partiyalar) hukumatni tuzishini anglatadi, davlat boshlig’i esa - bordiyu u ana shu partiyaning rahbari b o ’lmasa - uning faoliyatini boshqarish imkoniyatidan mahrum b o ’ladi. Hukumatni Bosh-vazir boshqaradi. Prezident respublikasida davlat boshlig’i parlam entning muayyan nazorati ostida hukumatni tuzadi, bu hukum at uning oldida o ’z faoliyati uchun javobgar b o ’ladi. Odatda, prezidentlik respublikalarida bosh-vazirlik lavozimi b o ’lmaydi, chunki hukum at boshlig’i lavozim ini ham prezidentning o ’zi bajaradi. O ’zbekiston Respublikasi K onstitutsiyasining 89-moddasiga muvofiq "O ’zbekiston Respublikasi Prezidenti O ’zbekiston Respublikasida davlat va ijroiya hokim iyatining boshlig’i hisoblanadi. O ’zbekiston Respublikasi Prezidenti ayni paytda Vazirlar M ahkam asining Raisi hisoblanadi". Prezident ijroiya hokimiyati apparatini tuzadi va unga rahbarlik qiladi, respublikada oliy boshqaruv va davlat organlarining o ’zaro m unosabatlarini ta ’minlaydi, vazirliklar, davlat q o ’mitalari va O ’zbekiston Respublikasi davlat boshqaruvining boshqa organlarini tashkil qiladi va tugatadi, ular haqida keyinchalik Oliy M ajlisda tasdiqlash uchun farmoyishlar qabul qiladi. U Bosh vazim i, uning birinchi o ’rinbosarini, Bosh vazim ing boshqa o ’rinbosarlarini, O ’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi a ’zolarini, O ’zbekiston Respublikasi Bosh Prokurorini tayinlaydi va vazifasidan ozod qiladi, bu farm oyishlar keyinchalik Oliy M ajlisda tasdiqlanadi (Konstitutsiyaning 93- m oddasi). SHunday qilib O ’zbekiston Respublikasi klassik prezidentlik respublikasidir. Bundan tashqari "aralash" ("yarim prezidentlik" yoki prezidentlik- parlam entlik) respublikalar ham mavjud (Fransiya, Finlyandiya, Portugaliya), ularda parlam ent va prezident u yoki bu darajada hukumatni nazorat qilish b o ’yicha o ’z vakolatlarini baham k o ’rishadi. 109 A srlar m obaynida davlatlar bir biridan ichki tuzilishi (strukturasi) bilan, y a ’ni m a’m uriy-hududiy birliklarini tashkil etish usuli, shuningdek, davlat hokim iyatining m arkazlashuv darajasi bilan farq qilishgan. D avlatning ushbu xususiyati Download 5.04 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling